Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η ιστορία της ιατρικής και οι περιπέτειες των γιατρών έναν αιώνα πριν, στη Ρωσία.
14/06/2017, 1:00 μμ

Η ιστορία της ιατρικής και οι περιπέτειες των γιατρών έναν αιώνα πριν, στη Ρωσία.

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

 

 

Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ, Σημειώσεις ενός νεαρού γιατρού. Εισαγωγή-Μετάφραση: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. Εκδόσεις Ποικίλη Στοά. Οκτώβριος 2015. Αθήνα

 

«…Για πολλά χρόνια κρεμόταν στο υπνοδωμάτιό μου στην Μουριόβκα, ύστερα άλλαζε τόπους μαζί μου.  Στο τέλος ξεθώριασε, κουρελιάστηκε, τρύπησε και χάθηκε, όπως κουρελιάζονται και χάνονται οι αναμνήσεις μας».  Έτσι κλείνει το πρώτο διήγημα της συλλογής «Σημειώσεις ενός νεαρού γιατρού» του Ρώσου Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ, με τον τίτλο «Η πετσέτα με τον πετεινό». Πρόκειται για μια κάτασπρη πετσέτα με κεντημένο πάνω της έναν κόκκινο πετεινό, δώρο μιας μικρής ασθενούς του που τη γλύτωσε από βέβαιο θάνατο ο νεαρός και άπειρος αγροτικός γιατρός του διηγήματος, όταν εκείνη τραυματίστηκε σε ένα ατύχημα. Είναι ένα από τα εννέα της συλλογής των ιατρικών διηγημάτων του συγγραφέα, τα οποία εμπνεύστηκε ο Μπουλγκάκωφ όταν υπηρετούσε ως αγροτικός γιατρός σε απομονωμένο, κρύο και λασπωμένο χωριό. Κι όλα αυτά πριν καλά-καλά φτάσει, εγκατασταθεί και εγκλιματισθεί εκεί στο χωριό.

 

 

Στην κωμόπολη Σιγνάχι (Sighnaghi) των δυόμισι χιλιάδων ψυχών. Στο ανατολικότερο τμήμα της επαρχίας της Καχετίας της Γεωργίας. Γιατρός καβάλα σε γάϊδαρο, με την ιατρική  τσάντα στο αριστερό του χέρι. Μια απεικόνιση γνωστού σκηνικού στους παλιότερους.

Οι εικόνες μπορεί να είναι γνώριμες και να μην σοκάρουν όποιον κινείται στο συγκεκριμένο χώρο, αλλά είναι έντονα αποκρουστικές, ξένες  και δραματικές για τον αδαή και απροετοίμαστο για παρεμφερείς συγκινήσεις. Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ χρησιμοποιεί ιατρικό λεξιλόγιο, ίσως πολύ περισσότερο απ’ ότι άλλοι συνάδελφοί του, όπως ο Τσέχωφ για παράδειγμα, που προσπαθούσε να αποφύγει, όσο γινόταν, να ενδώσει σε αυτόν τον μάλλον εύκολο πειρασμό. Στο παραπάνω διήγημα, παρελαύνουν νυστέρια και αιμοστατικές λαβίδες, γάζες και επίδεσμοι. Ο ιδρώτας του νεαρού γιατρού συναγωνίζεται επάξια με το αίμα της τραυματισμένης κοπέλας που κατακλύζει τους αμφιβληστροειδείς χιτώνες του γιατρού και των συνεργατών του, αλλά και τις σελίδες του σχετικά μικρού διηγήματος.

 

 

Η επαφή του νεαρού γιατρού με μια επέμβαση που συνίσταται σε ακρωτηριασμό μιας νεαρής μισοπεθαμένης στην κυριολεξία κοπέλας λόγω της ακατάσχετης αιμορραγίας, ωθεί τις σκέψεις του σχεδόν στα άκρα. «… Ω, γιατί δεν πεθαίνει; Είναι εκπληκτικό … ω! πόσο προσκολλημένος στη ζωή είναι ο άνθρωπος»! Παρακαλεί μέσα του να πεθάνει η δύστυχη πριν την ‘πεθάνει’ εκείνος με την απειρία του! Φέρνει έτσι τις φοβίες, τις δυσκολίες και τις λιγοστές εμπειρίες των άπειρων γιατρών, που μόλις αποφοίτησαν από το Πανεπιστήμιο, στην πρώτη γραμμή του δικού τους πολέμου, της μάχης εναντίον κάθε μορφής και σταδίου πάθησης, παραμελημένου ή όχι τραύματος και της όποιας αιτιολογίας αδιαθεσίας των εγκαταλειμμένων στη μοίρα τους χωρικών της ρωσικής, εγκαταλειμμένης στην ουσία, και απομακρυσμένης  δραματικά από τα κεντρικά και καλύτερα εξοπλισμένα νοσοκομεία, υπαίθρου, όπως τουλάχιστον ήταν την μεταβατική εκείνη, σε πολλά πράγματα, εποχή που συζητάμε.

Ο αγροτικός γιατρός όμως και στ’ άλλα διηγήματα της συλλογής, βρίσκεται σε πλήρη σχεδόν απομόνωση. Δίπλα του μερικοί παλιοί, αφοσιωμένοι αλλά απελπιστικά λίγοι συνεργάτες, αλλά το χειρότερο απ’ όλα, η μεγάλη μάστιγα της συγκεκριμένης εποχής, τουτέστιν η άγνοια στοιχειωδών πραγμάτων και η βαθιά ριζωμένη προκατάληψη των Ρώσων χωρικών. Ο Μπουλγκάκωφ, σε αντίθεση με τους Ντοστογιέφσκι και Τολστόι οι οποίοι προηγήθηκαν αυτού, δεν εξιδανίκευσε τους αμόρφωτους και μουζίκους συμπατριώτες του. Δεν σιώπησε, ούτε συγκάλυψε  τις αδυναμίες τους.  Το έργο του, όπως και όσο μπορούσε να προσφέρει, προσέκρουε πάνω σε βραχώδεις προκαταλήψεις αιώνων, και εκείνος σε καμιά περίπτωση δεν διέθετε την απαιτούμενη πείρα, ούτε το παρουσιαστικό να τους αλλάξει απόψεις, νοοτροπίες και στάσεις, πέρα από το γεγονός ότι βρισκόταν παράλληλα και σε δύσκολη θέση για το φόβο πιθανού ιατρικού λάθους με απρόβλεπτες συνέπειες για πολλούς.  Και δεν ήταν καθόλου μα καθόλου εύκολες οι υποθέσεις που είχε να αντιμετωπίσει ένα αιώνα ακριβώς πριν. Πολυποίκιλα τραύματα που απαιτούσαν εξιδανικευμένες ιατρικές γνώσεις, διφθερίτιδα με τις απαραίτητες και επικίνδυνες επιπλοκές, εξαγωγές οδόντων, αποστήματα χωρίς να υπάρχει διαθέσιμη η απαραίτητη αντιβιοτική αγωγή, στάδια προχωρημένης σύφιλης, ισχιακές προβολές εμβρύου, πνευμονίες, λοιμώξεις δύσκολες, περισφιγμένες βουβωνοκήλες που απαιτούσαν επείγουσα χειρουργική επέμβαση, επιπλοκές αιμορροΐδων, κατάγματα, σαρκώματα,  καρκίνους, και τόσα άλλα νοσήματα που μάστιζαν τον ρωσικό αγροτικό πληθυσμό. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, κάποιες φορές έπρεπε να δώσει τα λιγοστά του φώτα, μακριά από τον τόπο του μικρού αγροτικού ιατρείου, να ταξιδέψει με έλκηθρο μέσα σε χιονισμένα και λασπωμένα τοπία παρέα με μια τσάντα, την παλιά ιατρική τσάντα που θυμούνται οι μεγαλύτεροι, γεμισμένη με καφεΐνη, καμφορά, αδρεναλίνη, αιμοστατικές λαβίδες, αποστειρωμένα πανιά, ενέσεις, πρωτόγονες σύριγγες πολλαπλών χρήσεων, ένα μπράουνινγκ για λόγους προσωπικής ασφάλειας, τσιγάρα, σπίρτα, ρολόι και το απαραίτητο φυσικά και τόσο χρήσιμο και τότε στηθοσκόπιο.

Στο «Ατσάλινο λαρύγγι», έρχεται σε επαφή με οίδημα λάρυγγος, επείγουσα κατάσταση που απαιτεί τραχειοστομία, λόγω επιπλοκών της διφθερίτιδας. Στο μεγαλύτερο από τα διηγήματα της συλλογής, στη «Μορφίνη»,   ο αναγνώστης βρίσκεται αντιμέτωπος σε συνεχόμενη βάση με τις επιπλοκές και τις παρενέργειες της χρήσεων μορφίνης. Παρακολουθεί την σταδιακή πορεία ενός μορφινομανούς, από την πρώτη δόση έως σχεδόν την τελευταία φάση, και μάλιστα με θύμα και άρρωστο ένα γιατρό, κι όχι ασθενή. Σε κάποια από αυτά, βρίσκεται ενώπιος ενωπίω με τη σύφιλη και το σπουδαιότερο εκείνη του προχωρημένου σταδίου, και είναι αναγκασμένος να αντιμετωπίσει και τις παράπλευρες συνέπειες αυτής της νόσου, δηλαδή τις οικογενειακές και τις ευρύτερες κοινωνικές προεκτάσεις της. Δέχτηκε μερικά δώρα από ασθενείς που έμειναν ικανοποιημένοι από την προσφορά του, σε μερικές περιπτώσεις το αρνήθηκε, αν και αργότερα όπως εξομολογείται, «…όταν πείνασα τα χρόνια της Επανάστασης, δεν ήταν μια και δύο οι φορές που θυμήθηκα εκείνη τη λάμπα, τα μαύρα της μάτια και το κομμάτι το χρυσό βούτυρο με τις γούβες των δακτύλων της και τις σταγόνες της δροσιάς πάνω του…».

Ο συγγραφέας σπούδασε ιατρική αρχικά στην γενέτειρα, το Κίεβο. Την αναφέρει σε ένα διήγημα του βιβλίου του, και μάλιστα τη δύσκολη περίοδο, την ερμαφρόδιτη, όταν οι μπολσεβίκοι έρχονταν στην εξουσία και το παλιό κατεστημένο κρατούσε μανιασμένα αντίσταση. Ένα από τα σημαντικά στοιχεία του βιβλίου, είναι το ‘Παράρτημα’ στο τέλος του, όπου παρατίθεται ολάκαιρη η επιστολή που έστειλε ο Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ προς την Κυβέρνηση της ΕΣΣΔ, στις 28 Μαρτίου του 1930. Εκεί αναλύεται η θέση του συγγραφέα πάνω στην πολιτική, όπως εκείνη έδειχνε να διαμορφώνεται στη Σοβιετική Ένωση και βεβαίως οι σχέσεις του με τους κρατούντες. Το βιβλίο κλείνει με ένα τηλεφώνημα από μεριάς του Στάλιν, αφήνοντας τα υπόλοιπα στους ιστορικούς.

Τι είναι λοιπόν ετούτο το βιβλίο, θα μπορούσε να αναρωτηθεί ένας αναγνώστης σήμερα, και τι προσφέρει ένα αιώνα μετά; Μα τι άλλο θα προσθέταμε αυτόματα και εύκολα, από την ιστορία της ιατρικής εκείνη την εποχή, την ιστορία της θητείας των απλών και ανειδίκευτων γιατρών σε απομονωμένες περιοχές της ρωσικής υπαίθρου, ένα μικρό λιθαράκι στην ιστορία της μεγαλειώδους Ρωσικής Επανάστασης από μια άλλη σκοπιά και τέλος τη σχέση των λογοτεχνών με το καθεστώς τουλάχιστον εκείνης της περιόδου, και μάλιστα όταν το καθεστώς που προσπαθούσε να εδραιωθεί απαιτούσε με πολυποίκιλους τρόπους τη διαβεβαίωση ότι και οι συγγραφείς θα προχωρήσουν ως συνοδοιπόροι και αφοσιωμένοι στην ιδέα του κομμουνισμού!

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top