Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο μύθος και ο πόλεμος των Κόσμων
03/08/2016, 12:56 μμ

Ο μύθος και ο πόλεμος των Κόσμων

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

9786180114546«Δύο χρόνια, οχτώ μήνες και είκοσι οχτώ νύχτες» του Σαλμάν Ρουσντί, μτφ: Έφη Τσιρώνη, σελ. 440, Εκδ. Ψυχογιός

 

Ένα είναι σίγουρο: ο Σαλμάν Ρούσντι δεν είναι… Πιέρ Πάολο Παζολίνι. Η εκδοχή του αμερικανο-ινδού συγγραφέα για τις θρυλικές «Αραβικές νύχτες» κατατείνει περισσότερο στο να φωτογραφίσει τη δική του εμπειρία απέναντι στον φονταμενταλισμό, χρησιμοποιώντας τις περιβόητους μύθους με μια μεταμοντέρνα μανιέρα και όχι να αναδείξει τον χθόνιο ερωτισμό και τον πηγαίο μυστικισμό που εξέφρασε ο ιταλός σκηνοθέτης στις «Αραβικές νύχτες», μέρος της τριλογίας της ζωής (Δεκαήμερον, Αραβικές Νύχτες, Θρύλοι του Καντέρμπουρι).

Ο Ρούσντι δεν είναι ο πρώτος συγγραφέας της Δύσης που δείχνει μια έντονη έλξη από την παραμυθία των ιστοριών της Ανατολής. Αντιθέτως, έχουν προηγηθεί πλείστοι όσοι συγγραφείς που δήλωσαν λάτρεις του γριφώδους, ποιητικού, θρηνητικού, αλλά και έντονα τραγουδιστού κόσμου των 1.001 νυχτών της Σεχραζάτ, του Σεβάχ, του Αλλαντίν, των τζίνι, της Χαλιμά, του Σαχριάρ και κάμποσων άλλων φανταστικών ή μη ηρώων. Από τον Δουμά έως τον Πούσκιν και από τους Κόνταν Ντόυλ, Γέιτς και Καβάφη έως του Μπόρχες, Προυστ και Λάβκραφτ, τόσοι και ακόμη περισσότεροι έχουν χρησιμοποιήσει, παραλλάξει, μετασχηματίσει τους μύθους των «Αραβικών Νυχτών» προσαρμόζοντάς τους σε διαφορετικό κάθε φορά ύφος.

Πρόκειται για μια συγγνωστή μεταγραφή, ακόμη και στις μύριες τόσες εκδοχές της, από τη στιγμή που η πρωτότυπη μορφή των ανατολίτικων θρύλων (αν  και δύσκολα μπορεί να γνωρίζει κανείς τον αρχικό τους σπόρο) ενυπάρχουν στοιχεία σάτιρας, αστυνομικής πλοκής, επιστημονικής φαντασίας, παρωδίας, τρόμου και ερωτισμού. Άρα, όλες οι «παραποιήσεις» μπορούν να γίνουν αποδεκτές. Φυσικά και αυτή που επιχειρεί ο «πολύς» Ρούσντι.

Απέναντι στο θρησκευτικό φανατισμό, τον οποίο ο συγγραφέας βίωσε σε ακραία μορφή, αντιπαρατίθεται η λογικοκρατία και η επιστήμη. Ο τίτλος του βιβλίου είναι μια ευθεία νύξη στις 1.001 νύχτες, αν και εδώ έχουμε πολύ λιγότερες ιστορίες – σαφώς, όχι λίγες.

Το κέντρο βάρους της αφήγησης πέφτει στη μάχη χαρακωμάτων που δίνουν δύο πεθαμένοι φιλόσοφοι, ο Αλ Γκαζαλί και ο Ιμπν Ρουσντ (εδώ, ο Ρούσντι κλείνει το μάτι σε όλους μας). Ο ένας είναι κήρυκας της πίστης, της θρησκείας, της τυφλής υπακοής σε μια υπερκείμενη αρχή και ο άλλος είναι υπέρμαχος της λογικής, του ορθού λόγου και της επιστημονικής πανοπλίας απέναντι στις επιθέσεις που πραγματοποιούν οι θρησκευτικές προκαταλήψεις. Οι δύο τους συνεχίζουν να μάχονται και μετά το θάνατό τους – τα πνεύματα τους είναι ανειρήνευτα μέχρι να δοθεί η τελική μάχη: η μάχη των κόσμων. Τότε, δηλαδή, που θα γίνει το τελικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών.

 

Salman Rushdie

Salman Rushdie

 

Όλα συμβαίνουν σε ένα μακρινό μέλλον επί της γης. Τότε που μια υπερκόσμια καταιγίδα θα πλήξει τη Νέα Υόρκη, θα αλλάξει τις συντεταγμένες του κόσμου και τα παράδοξα θα γίνουν μέρος της καθημερινότητας. Ένας κακομοίρης κηπουρός δεν θα μπορεί να πατήσει στο έδαφος, ένας κομίστας θα δει τους σούπερ ήρωές του να παίρνουν σάρκα και οστά, τα ρολόγια του κόσμου θα γυρίσουν ανάποδα, ένα μωρό που το παράτησε τη μητέρα του θα διαθέτει τέτοιες μαγικές ικανότητες που θα μπορεί, δίχως να κουνήσει βλέφαρο, να τιμωρεί τους απατεώνες, ενώ μια σαγηνευτική χρυσοθήρας θα ντυθεί με τα χρώματα του πολέμου και θα αντιμετωπίσει πρόσωπο με πρόσωπο οντότητες απείρως ισχυρότερες από τους ανθρώπους. Τι ακριβώς συμβαίνει όμως; Ποιος τα έχει προκαλέσει όλα αυτά; Η αναστάτωση επί της γης είναι η αντανάκλαση αυτών που συμβαίνουν στον αβαθή, μυστικιστικό κόσμο των τζιν. Μόλις ένα λεπτό πέπλο χωρίζει το δικό τους κόσμο από τον δικό μας. Η οργισμένη καταιγίδα, όμως, που έπεσε στην αμερικανική πόλη διέρρηξε το σύνορο με αποτέλεσμα τα τζιν να μπουν στα σώματα των ανθρώπων και να τους μετατρέψουν σε άλογα όντα. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, αν και δεν το γνωρίζουν, φέρουν ένα σημάδι ορατό: τα αυτιά τους δεν έχουν λοβούς. Είναι το σημάδι που τους έδωσε η μητέρα τους (ναι, όλοι τους έχουν μια κοινή μητέρα) και αυτή είναι ένα θηλυκό τζιν, η Ντούνια.  Είναι η μοναδική των τζιν που ερωτεύτηκε έναν άνθρωπο, τον αριστοτελικό φιλόσοφο Ρουσντ, έκανε μαζί του ένα σωρό παιδιά, τους Ντουνιαζάτ και θα είναι αυτή που θα προσπαθήσει να τα βάλει με τα δολοφονικά τζιν (ο σάχης Ζουντουρούντ και ο  Ζαμπαρντάστ) , τα οποία αφού κατατρόπωσαν τον πατέρα της, θέλησαν να καταλάβουν το βασίλειο των τζιν και φυσικά να καταστρέψουν τον κόσμο των ανθρώπων. Η Ντούνια με τη βοήθεια των απογόνων της θα αντισταθούν μέχρι τελικής πτώσεως με σκοπό να επαναφέρουν την τάξη, τη λογική και τον ορθολογισμό απέναντι στην επίθεση του σκοταδισμού και του φονταμενταλισμού. Οι παραλληλισμοί είναι προφανείς και έχουν να κάνουν τόσο με την προσωπική ιστορία του Ρούσντι, όσο και με την κατάσταση που βιώνει ο σημερινός πολιτισμένος κόσμος, καθώς προσπαθεί να αποκρούσει με κάθε τρόπο την απάνθρωπη τρομοκρατική δράση του Ισλαμικού Κράτους.

Ο Ρουσντί αποδεικνύεται τρανός παραμυθάς, μια σύγχρονη Σεχραζάτ που έχει αναλάβει το δύσκολο έργο να συμμαζέψει όλες τις ιστορίες αυτού του κόσμου. Καταφέρνει να συνενώνει το εδραίο ρεαλισμό με το εξωπραγματικό στοιχείο και την παραμυθία με την πραγματικότητα. Η φαντασία και η επινόηση στα χέρια του αποκτούν μια επιπλέον διάσταση. Σε αντίθετη περίπτωση θα είχαμε να κάνουμε με κάποιες ασύνδετες ιστορίες που σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαν να αποκτήσουν λογοτεχνική αληθοφάνεια. Με λεπτό χιούμορ, φιλοσοφική διάθεση και τάση να εκλογικεύσει τις σκοτεινές δυνάμεις που υπάρχουν μέσα στον κόσμο και τον επιβουλεύονται καθημερινά, ο Ρουσντί προχωράει σε ένα καίριο σχόλιο γύρω από τα θέματα της ανεκτικότητας, της μισαλλοδοξίας, των θρησκευτικών παθών, της βίας και του τυφλού μίσους. Η μετάφραση ανήκει στην Έφη Τσιρώνη.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top