Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «…Για ένα ταξίδι επιστροφής στο χώμα.» *
05/07/2017, 4:39 μμ

«…Για ένα ταξίδι επιστροφής στο χώμα.» *

Γράφει ο Σταύρος Σταμπόγλης // **

 

Σωτήρης Σαμπάνης, Ποιητική συλλογή «Ρωγμή στο απροσπέλαστο», Εκδόσεις Σοκόλη 2017, σελίδες 62.

 

Θα ήθελα εξαρχής να  πω, πριν προχωρήσω βαθύτερα,  ότι κρατώ στο χέρι 51 σφιχτοδεμένα ποιήματα. Απλότητα  γλώσσας κι  έκφρασης.  Ικανή αρχιτεκτονική, οικονομία, λυρισμός, ευγένεια, αλήθεια και ειλικρίνεια. Αυτά και άλλα πολλά  ανεμίζουν στα παράθυρα του οίκου τούτου. Ποιητική που ωθεί σε βαθύτερες αναζητήσεις. Όμως ο ποιητής Σωτήρης Σαμπάνης, αν και το θέλει, δεν σε πιέζει να καταδυθείς στην άβυσσο του, αλλά αφήνεται στην διάθεση του αναγνώστη.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει μια ρωγμή στο απροσπέλαστο. Τι μπορεί να σημαίνει σαν τίτλος έργου αυτή η  φράση με την ιδιαίτερη δύναμη που παράγει εξαρχής ρυθμό. Απροσπέλαστη είναι η ψυχή του άλλου. Απροσπέλαστο είναι το μέλλον. Μοιάζουν η ψυχή και το μέλλον. Ο τίτλος ως κελευστής ρυθμού. Πρόκειται για ρυθμό που προϋπάρχει του τώρα. Χωρίς το πεπραγμένο και την  ελπίδα του μέλλοντος, δηλαδή χωρίς ψυχή, η ζωή και η ποίηση δεν μπορούν να υπάρξουν. Η ρωγμή του Σωτήρη Σαμπάνη είναι μια λοξή σκιά φωτός στο σώμα του υποτιθέμενου αγνώστου. Η κίνηση και η ενότητα των φαινομενικά αντιθέτων καθορίζουν την ποίηση ετούτη. Στην εισαγωγική στροφή της σελίδας 58 γράφει: «Φύσα μελαγχολία μέσα μου. Μουντάδα στοχασμών και υγρασία ακινησίας συνθέτουν μια διαδρομή στο άπειρο». Και στον ακροτελεύτιο ορίζει πως: «Στα έγκατα του μέλλοντος θα μπω. Όπως παλιά. Αρκεί να ξετυλίξω τις φασκιές του παρελθόντος». Και να οι ακροτελεύτιοι στίχοι  της σελίδας 59: «Είτε αποστραφώ είτε καλοδεχτώ την ευτυχία  της αγάπης, η πληγή βαθαίνει».

Αν ο απροσπέλαστος τόπος για το  αντιληπτό είναι η άβυσσος όπου καταλήγει και συσσωρεύεται το ορατό, αφού μετασχηματιστεί σε αόρατο, τότε η ρωγμή είναι αποτέλεσμα γενναίας πράξης. Πρέπει να τολμάς τη ρωγμή κι ας είναι επικίνδυνη. Πονάει και συχνά τραυματίζει έως θανάτου  αν δεν είσαι έτοιμος από καιρό. Δεν μπορεί ο καθένας να φτάσει ή να δημιουργήσει ρωγμή. Ακόμη χειρότερα δεν είναι εύκολο για τις συλλογικότητες. Μιλώ για την γενναία πράξη μιας επαλήθευσης κατά τη γνώμη μου. Και η όποια επαλήθευση προϋποθέτει τουλάχιστον αποφασιστικά και ευφυή βήματα προς την αποδοχή. Να αποδέχεσαι αυτό που συνέβη, πάει να πει πως αντιλαμβάνεσαι το βάθος των πραγμάτων. Πάει να πει πως κατανοείς το αναπόφευκτο της συντριβής και προετοιμάζεσαι. Δεν γίνεται ποίηση χωρίς διαδικασία αποδοχής υπονοεί παντού ο Σαμπάνης. Σελίδα 42-43… «Κι όταν ο χώρος άδειασε κατόπιν  ήταν το πάτωμα φθαρμένο,  από απουσίες που είχαν περπατήσει εκεί πριν από μένα.   Και ο άλικος λεκές στον τοίχο, ζεστός,  ζωγράφιζε λεπτομερώς την κάθοδό του».

Η αποδοχή και η επαλήθευση είναι προνόμια που έχουν παραχωρηθεί στον άνθρωπο από την φύση, από τον Θεό αν θέλετε, ως εργαλεία προετοιμασίας του μέλλοντος. Ως εργαλεία εξανθρωπισμού και εκδημοκρατισμού ακόμη και σήμερα. Άρα πρόκειται για ουσίες γνώσης, για παρηγορητικές ουσίες. Μόνο έτσι κατανοούμε το πεπερασμένο της δύναμης μας  και αντιπαλεύουμε την έπαρση. Οι πράξεις και η γενναιότητα  δεν πάνε πάντα μαζί. Η επαλήθευση όμως πάει πάντα με την γενναιότητα. Και αν η κατανόηση και η αποδοχή σημαίνουν καταρχήν παρελθόντα χρόνο, η επαλήθευση βρίσκεται ήδη στο σώμα της άλλης μέρας. Στροφή από το ποίημα της σελίδας 55… «Μια τέτοια μέρα θα ΄ναι όταν θα φύγω.  Κάποια στιγμή θ΄ ακούσω μέσα μου  ν΄ ανοιγοκλείνει της ζωής μου το διάφραγμα για μια στερνή, ακήδευτη εικόνα. Σαν τελευταία διευκρίνιση φωτός».

 

Σωτήρης Σαμπάνης

 

Η ποιητική του Σωτήρη Σαμπάνη είναι τραγούδι εμπειριών, γνώσης και λατρείας σε χαμηλό τόνο. Όπου ένα παράπονο αύρας αγκαλιάζει φυλλώματα, ανύποπτους περαστικούς, αφοσιωμένους αναγνώστες, όγκους, ελάσματα και  καλώδια. Και καθώς απλώνεται ετούτο το τραγούδι τρέφεται η εγκαρτέρηση. Λέει στη σελίδα 23,  «…βυθιστήκαμε για ένα ταξίδι ήδη σπαταλημένο  στην πιθανότητα να ζήσουμε. Για ένα ταξίδι επιστροφής στο χώμα». Και στη σελίδα 32, «Κι η ποίηση γκρεμός  με στόμα ανοιχτό προσμένει  απ΄ των ψυχών το πέσιμο να ζήσει».

Τρέφεται και η ελπίδα όμως εδώ. Έστω η συγκρατημένη  ελπίδα ενός έμπειρου πια, ενός ζηλωτή σχεδόν άπιστου πλέον, που φλέγεται όμως για μια μπόρα ακόμα. Αυτή η ελπίδα, με τις τόσες ρίζες παντού: στη θυσία, στην ευθύνη, στην έλευση, στον έρωτα, στην αγάπη, στη συντροφικότητα, στην προσωπική ειρήνη ως άνοιγμα προς το καινούργιο. Όποια έννοια και να δώσουμε στο καινούργιο η προσωπική ειρήνη δίνει το χρώμα. Στη σελίδα 24 καταλήγει, «Βαδίζω να συναντήσω εκείνο το υπέροχο του λευκού φωτός. Έμβρυο που ξαγρυπνά στο κουρασμένο μαύρο των ματιών σου. Και δεν γνωρίζω αν θα συναντήσω εσένα πρώτα ή την ενοχή».

Πέρα όμως απ’ τα μεγάλα λόγια και τις καταβυθίσεις σε αβύσσους και σε κεκρυμμένες έννοιες, είναι και τραγούδι ερωτικό η ποίηση του Σαμπάνη. Κι όπως δεν είσαι βέβαιος πάντα αν μιλάει σε μια αγαπημένη, ή στον εαυτόν του στο τρίτο πρόσωπο, ή σε κάποια θεϊκή – αγαπητική ουσία, ή στον  αναγνώστη, η γραφή του αποκτά κι  ένα μυστήριο οδύνης, πάθους και απώλειας· συντριβής προπάντων. Στη σελίδα 48 ομολογεί, «Μόνο όταν είδα την ψυχή σου να σεργιανάει στα μάτια και τα χείλη, σου δόθηκα». Και στη σελίδα 56 ο πρώτος στίχος μοιάζει με αφορισμό, «Όπου θ΄ αναζητήσω την αγάπη, εκεί θα κλάψω». Κάπου αλλού γράφει, «και η αγάπη μου περίσσευμα φωτός στο πρόσωπο σου».  Και αλλού εξομολογείται, «Ματώνω. Πάλι σε μια πληγή θα σκύψει η ύπαρξή μου».

Αλλά συχνά την ίδια στιγμή όλα μοιάζουν του θανάτου. Στον ακροτελεύτιο της σελίδας 55 λέει, «Και θα φορώ κατάσαρκα ένα ζεστό απομεσήμερο. Στις τσέπες του θα ψάξουν τ΄ όνομά μου». Και στη σελίδα 53, (όπου ο  τίτλος «Η βροχή δεν μύρισε» στηρίζει το ποίημα σαν ισχυρή αντηρίδα), λέει, «Δεν σε λησμόνησα ποτέ, προορισμέ, κι ας έχω τσιμεντώσει την αυλή μου».

Η Ποίηση του Σωτήρη Σαμπάνη είναι λέξεις αγάπης και κεντίδι  φθοράς των ανθρώπινων. Είναι τραγούδι λυτρωτικό. Όλα αντιφεγγίζουν σε ήρεμη και ρηχή λίμνη όπου αν και νοιώθεις το πένθος δεν βασιλεύει το σκοτάδι. Δεν κινδυνεύεις να βυθιστείς. Δεν κινδυνεύεις να χάσεις την ειλικρίνεια και την αλήθεια τού καθρέφτη. Κι επιτέλους, θα θες να απαντήσεις με βεβαιότητα στο  ερώτημα ενός καλού αναγνώστη, και του ίδιου του ποιητή φοβάμαι, τι είναι αυτό που δεν ήθελε ν’ αντικρίσει Εκείνη, στο ποίημα «Από παντού» τής σελίδας 57, «Είχε και μια καρφίτσα σύμπαντος στο πέτο που δεν την κοίταζε ποτέ».

Τώρα δα σκέπτομαι, πως η ζωή ανασαίνει από παντού με τέτοιους στίχους.

 

 

* Ακροτελεύτιος στίχος από το ποίημα του Σωτήρη Σαμπάνη «Τοπίο ενστίκτου».

 

  

** Σταύρος  Σταμπόγλης: Αρχιτέκτων DESA-Μέλος ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ και ΤΕΕ. Γεννήθηκε το 1946  στην Αθήνα. Δημοσίευσε για πρώτη φορά  το 2007. Έχει δημοσιεύσει 8 ποιητικές συλλογές και δυο συλλογές διηγημάτων. Τελευταία ποιητική συλλογή  «Διηγήσεις πόλεων» Κέδρος 2016. Είναι μέλος του «Κύκλου Ποιητών». 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top