Ρόζα Μοντέρο: «Έρωτας είναι να δίνουμε ό,τι δεν έχουμε στον άλλον που δεν είναι»

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

«Ο παθιασμένος έρωτας δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση, ένας αντικατοπτρισμός». Εξάλλου, «το πάθος μας συνδέει με τις πιο σκοτεινές περιοχές του εαυτού μας, εκεί όπου φωλιάζει η τρέλα μας» και είναι «η μόνη κοινωνικά αποδεκτή μορφή παραφροσύνης». Το μόνο που χρειάζεται ένας τέτοιος έρωτας είναι «Φαντασία!». Για «να μπορείς να εφευρίσκεις τον άλλον».H ίδια το παραδέχεται, όταν ήταν νεώτερη, «είχε έναν- δυο ελαφρώς δυσάρεστους έρωτες». Σήμερα, όμως, «ο παθιασμένος έρωτας» της προκαλεί «σχεδόν βαρεμάρα». Το μόνο πια που την αφορά «είναι το ρίσκο και η πρόκληση της αληθινής, ηρωικής καθημερινής αγάπης».

Και όλα αυτά από την Ρόζα Μοντέρο. Ξέρετε, εκείνη την σπουδαία κυρία της El Pais, η οποία αφού έριξε φως στην «Κρυφή ζωή των διασήμων γυναικών», αποτόλμησε με επιτυχία την ανατομία του μεγάλου έρωτα. Μέσα από μια σειρά με ζευγάρια της ιστορίας, που βίωσαν τον Παράδεισο και την Κόλαση. Ανάμεσά τους: ο Μάρκος Αντώνιος και η Κλεοπάτρα, οι δούκες του Ουίνδσορ, οι Βοργίες, ο Αρθούρος Ρεμπό και ο Πολ Βερλαίν, ο Ντάσιελ Χάμμετ και η Λίλιαν Χέλμαν, ο Λιούις Κάρολ και η Αλίκη Λίντελ, η Εβίτα και ο Χουάν Περόν… αλλά και ο Ρίτσαρντ Μπάρτον και η Λιζ Τέηλορ. Δεκαοχτώ ζευγάρια, συνολικά.Τα οποία κυκλοφόρησαν και σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Αγκυρα» με τον τίτλο «Πάθη: Έρωτες και Μίση που άλλαξαν την ιστορία».

Κάποια Δευτέρα η Ρόζα Μοντέρο, προσκεκλημένη από το Ινστιτούτο Θερβάντες, βρέθηκε στη χώρα μας για να γνωρίσει τους έλληνες αναγνώστες της και αποτέλεσμα είναι αυτή η συνέντευξη που ακολουθεί:

Για τους μεγάλους έρωτες, τον Παράδεισο και την Κόλασή τους. Για το «άλλο μισό» μας που υπάρχει ή δεν υπάρχει. Για τα ζευγάρια που αγάπησε, για τα ζευγάρια που τρόμαξε, και για τους έρωτες που βίωσε. Για τη δημοσιογραφία που θεωρεί ένα «παρακλάδι της λογοτεχνίας» και για την μυθοπλασία που είναι ο τρόπος να της να παραμένει μέσα στη ζωή: «Δεν θα ήξερα πως να ζήσω αν δεν έγραφα μυθιστορήματα», η Ρόζα Μοντέρο παραδέχεται.

– Κυρία Μοντέρο, μετά από όλους αυτούς του έρωτες, το βάσανο και το βάλσαμο και την «αρρώστια» τους, εν τέλει, τι αποκομίσατε; Υπάρχει έρωτας; Ή είναι ανάγκη μας και ψευδαίσθηση;

Εξαρτάται από το τι εμείς θεωρούμε αγάπη. Όταν μιλάμε για έρωτα, συνήθως αναφερόμαστε στον παθιασμένο έρωτα. Και στην περίπτωση αυτή, ναι, ο παθιασμένος έρωτας δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση, ένας αντικατοπτρισμός. Για την ακρίβεια, ένα παθιασμένο άτομο, δεν αγαπά τον/ την σύντροφό του, αλλά το συναίσθημά του να είναι ερωτευμένος.. Όπως είχε πει και ο Άγιος Αυγουστίνος, το πάθος ορίζεται ως «να είσαι ερωτευμένος με τον έρωτα». Αυτό σημαίνει ότι το ερωτευμένο άτομο θέλει να νιώθει το «φτιάξιμο» που του προκαλεί το ναρκωτικό… Και το πάθος πάντοτε τελειώνει, καθώς καταστρέφεται από την πραγματικότητα… Ο δικός σας ο Πλάτωνας είπε ότι έρωτας είναι «να δίνουμε ό,τι δεν έχουμε στον άλλον που δεν είναι». Σύμφωνα με αυτά, το πάθος δεν είναι παρά μια τεράστια παρεξήγηση…
Υπάρχει όμως κι ένα άλλο είδος έρωτα, η πραγματική αγάπη, την οποία ονομάζω «ηρωική αγάπη», καθώς πρόκειται για κάτι πολύ δύσκολο… Και η αγάπη αυτή πηγάζει από την πραγματικότητα και την γνώση του άλλου ατόμου. Αν το πάθος σημαίνει ότι «εφευρίσκουμε» τον σύντροφό μας, τότε ηρωική αγάπη σημαίνει να προσπαθούμε να τον γνωρίσουμε περισσότερο μέρα με τη μέρα… Όσοι είναι τυχεροί μπορούν να ξεκινήσουν με ένα παθιασμένο έρωτα και μετά να κάνουν την μετάβαση στην ηρωική αγάπη. Δυστυχώς όμως, δεν έχουν όλοι την ικανότητα να νιώσουν την αληθινή αγάπη.

– Το «άλλο μισό μας» υπάρχει;

Τι εννοείτε λέγοντας «έτερον ήμισυ»; Αν πιστεύω ότι εκεί κάπου έξω στον κόσμο, υπάρχει κάποιος που θα ήταν το τέλειο ταίρι μου; Αν αυτό εννοείτε, τότε όχι, δεν πιστεύω στο «έτερον ήμισυ». Η αλήθεια είναι ότι δεν πιστεύω ότι κάποιος μπορεί να σου δώσει τα πάντα και ένα από τα πιο κοινά προβλήματα των ζευγαριών ξεκινούν από απίστευτη απαίτηση από τον σύντροφο να σου δώσει «τα πάντα»… Για τον λόγο αυτόν άλλοτε βλέπετε ένα ζευγάρι που τα πηγαίνει καλά, ή καλύτερα σε μερικούς τομείς και χειρότερα σε άλλους, ενώ ένα άλλο ζευγάρι μπορεί να παρουσιάζει διαφορετική ισορροπία. Κανένας δεν είναι το «μισό» σου, ούτε κι εσύ είσαι το μισό κάποιου. Στην καλύτερη περίπτωση, να είμαστε τέταρτα… Το «έτερον ήμισυ» είναι κάτι που μπορείς να το πιστέψεις (εσφαλμένα) μονάχα όταν είσαι ερωτευμένος με πάθος και «εφευρίσκεις» τον σύντροφό σου.

– Και στην «Κρυφή ζωή των διασήμων γυναικών» αλλά και στα «Πάθη: Έρωτες και μίση που άλλαξαν την ιστορία», συνηθίζετε να ψάχνετε τα σκοτάδια και τα φαντάσματα πίσω από το φως. Τι σας έκανε να μην αρκεστείτε στη λάμψη και το φως, αλλά να ψάξετε τις πληγές και τα φαντάσματα πίσω του;

Πάντοτε ο λόγος για τον οποίο γράφει κάποιος είναι για να γνωρίσει, να μάθει, να ρίξει λίγο φως στο σκοτάδι της ανθρώπινης καρδιάς. Όταν γράφεις, προσπαθείς να βρεις λογική στον παραλογισμό.

– Γιατί επιλέξατε αυτά τα ζευγάρια που επιλέξατε;

Θα έλεγα καλύτερα ότι εκείνα με επέλεξαν… Είχα διαβάσει κάποια βιβλία που τους αφορούσαν και βρήκα τις περιπτώσεις τους ενδιαφέρουσες… Και προσπάθησα να διαφοροποιήσω τα ζευγάρια. Να μιλήσω δηλαδή για διαφορετικά είδη αγάπης.

– Ποιο από τα ζευγάρια σας, σας έκανε την μεγαλύτερη έκπληξη;

Εξαρτάται… Βρήκα φριχτή την ιστορία του Ρεμπώ και του Βερλαίν… Με σόκαρε, με απώθησε, αλλά την ίδια στιγμή την βρήκα συναρπαστική. Αγαπώ πάρα πολύ επίσης την ιστορία του Όσκαρ Ουάιλντ, ήταν ένας τόσο υπέροχος άνθρωπος που μετατράπηκε τόσο πολύ σε θύμα… Μου αρέσει το ειδύλλιο του Στήβενσον και της Φάνυ, γιατί πιστεύω πως αγαπούσαν ο ένας τον άλλο με πραγματικά καλή αγάπη. Η αλήθεια είναι ότι μου άρεσαν όλες οι ιστορίες.

– Πόσο «ανοιχτή» βαδίσατε στο θέμα σας; Τους περισσότερους απ’ αυτούς ήδη τους γνωρίζατε…

Ναι, όπως σας είπα, ήξερα λίγα πράγματα για τον καθένα, έκανα αρκετή έρευνα πάνω σε αυτά, αλλά ο λόγος που τα επέλεξα ήταν γιατί ήδη είχαν ασκήσει κάποια έλξη επάνω μου.

– Τα περισσότερα από τα ζευγάρια σας δείχνουνε να βαδίζουν απολύτως στην κόψη λατρείας και μίσους. Είναι σα να σμίξανε οι πληγές τους, γι’ αυτό και… «βίδωσαν» τόσο. Κάτι σαν πόλοι, αρνητικός- θετικός… Οι έρωτές μας κατά πόσο είναι επιλογή μας ή μοίρα μας, κυρία Μοντέρο; Πόσο μεγάλο ή μικρό ρόλο παίζει το ένστικτο;

Κατά τη γνώμη μου, το πάθος μας συνδέει με τις πιο σκοτεινές περιοχές του εαυτού μας, εκεί όπου φωλιάζει η τρέλα μας…. Και γι’ αυτόν τον λόγο γινόμαστε πιο ανάλαφροι όταν ερωτευόμαστε… Το πάθος είναι η μόνη κοινωνικά αποδεκτή μορφή παραφροσύνης κάτι που εκφράζεται ακόμα και στον λόγο μας όταν λέμε «ήμουν τρελά ερωτευμένος με αυτό το άτομο…»
Αυτή η επαφή με τα σκοτεινά μας συναισθήματα έχει παράξενες συνέπειες, όπως για παράδειγμα το μείγμα θαυμασμού και μίσους, κάτι πολύ- πολύ κοινό… Επίσης πολύ κοινό, φοβάμαι, είναι το φαινόμενο να ερωτευόμαστε αυτόν που μας κάνει κακό… Δεν πιστεύω στη μοίρα. Δεν πρόκειται όμως ούτε για μια ξεκάθαρη και ορθολογική απόφαση… Όπως προείπα, ο παθιασμένος έρωτας είναι μια παρόρμηση, όπως η παρόρμηση που μπορεί να νιώσει κάποιος για ένα ναρκωτικό.

– Ερωτευόμαστε μια φορά στη ζωή μας τόσο ακραία και τόσο δυνατά, κυρία Μοντέρο;

Μμμ! Δεν θα συμφωνήσω… Εξαρτάται από τον χαρακτήρα σου, αλλά ένα πραγματικά παθιασμένο άτομο μπορεί να ερωτευθεί με την ίδια ένταση και εξίσου ακραία, εκατοντάδες φορές…

– Παράδεισος χωρίς Κόλαση, γίνεται;

Το ελπίζω. Δεν δέχομαι την άποψη ότι το τίμημα για την ευτυχία θα πρέπει να είναι ο πόνος.

– Και, εν τέλει, μέσα σας όλα αυτά τα ζευγάρια πού καταχωρήθηκαν; Στον Παράδεισο ή στην Κόλαση;

Τα περισσότερα από αυτά έχουν καταλήξει στην Κόλαση προφανώς… Μερικά όμως βρίσκονται στη Γη, στο μόνο μέρος όπου μπορούν να υπάρξουν. Για παράδειγμα, ο Στήβενσον και η Φάνυ. ‘Η η Βασίλισσα Βικτόρια και ο Πρίγκιπας Αλβέρτος. Παρεμπιπτόντως, οι προσπάθειες να πας στον Παράδεισο, είναι ένας από τους τρόπους για να καταλήξεις στην Κόλαση.

– Κατά πόσο έχουν να κάνουν με τα παιδικά μας χρόνια, τον παιδικό μας παράδεισο και τις παιδικές μας πληγές, οι μεγάλοι έρωτές μας, κυρία Μοντέρο;

Σε πολύ μεγάλο βαθμό, κατά τη γνώμη μου. Πιστεύω ότι ο τρόπος που αγαπούμε, η ικανότητά μας για αυτό το πράγμα, τα σχήματα που παίρνει η επιθυμία μας είναι στοιχεία που διαμορφώνονται και ριζώνονται βαθιά μέσα μας κατά την παιδική μας ηλικία.

– Κατορθώσατε, οφείλουμε να παραδεχτούμε, με τρόπο μοναδικό να αναδείξετε τον θεό και τον διάολο που κρύβει ο καθένας μέσα του. Εσείς έχετε ερωτευθεί τόσο δυνατά και τόσο καταστροφικά, κυρία Μοντέρο;

Σας ευχαριστώ πολύ για τα καλά σας λόγια… Οχι, ευτυχώς ποτέ μου δεν έζησα μια τέτοια καταστροφική σχέση… αν και όταν ήμουν νεότερη, είχα έναν- δύο ελαφρώς δυσάρεστους έρωτες.

– Και εν τοιαύτη περιπτώσει, ένας τέτοιος μεγάλος έρωτας είναι δημιουργικός ή καταστροφικός;

Για μένα μεγάλη αγάπη είναι η αγάπη εκείνη που κάνει καλά πράγματα για σένα, εκείνη που δυναμώνει στο πέρασμα του χρόνου… Για μένα λοιπόν, η μεγάλη αγάπη είναι η ηρωική αγάπη, η οποία δεν παραδίδεται στη ρουτίνα… Για παράδειγμα, ένα ζευγάρι που ζει αρμονικά μαζί για είκοσι χρόνια και συνεχίζουν να γελούν, να μιλούν, να φροντίζουν και να κάνουν έρωτα ο ένας στον άλλο. Αυτό που ονομάζουν «μεγάλη αγάπη», σαν τις μεγάλες και καταστροφικές αγάπες αυτού του βιβλίου, για μένα δεν είναι μεγάλη αγάπη, αλλά μεγάλη παθολογική κατάσταση.

– Ενας μεγάλος έρωτας χρειάζεται ελευθερία, χρόνο, ηρωισμό, πίστη, απελπισία… τι ακριβώς χρειάζεται περισσότερο, κυρία Μοντέρο;

Φαντασία! Να μπορείς να εφευρίσκεις τον άλλον.

– Γεννιούνται στις μέρες μας μεγάλοι έρωτες;

Φυσικά. Πρόκειται για μια νευρωτική κατάσταση και μέρα με τη μέρα γινόμαστε όλο και πιο νευρωτικοί.

– Ενας μεγάλος έρωτας μας κάνει να ορίσουμε να ή να μπερδέψουμε τα όριά μας;

Ο παθιασμένος έρωτας δεν είναι παρά μια μεγάλη σύγχυση.

– Ένας μεγάλος έρωτας μας κάνει να γνωρίσουμε ή να χάσουμε τον εαυτό μας;

Αν μπορέσουμε να αναλογιστούμε και να μελετήσουμε από απόσταση τι ήταν αυτό που μας συνέβη ενόσω ήμασταν ερωτευμένοι, μπορούμε να διδαχθούμε πολλά… Το πρόβλημα με τον παθιασμένο έρωτα είναι πάντοτε το ίδιο, ότι δεν μαθαίνει. Γι’ αυτό και στους κλασικούς μύθους παριστάνεται με τον Ερωτα, ένα πολύ μικρό παιδί (γιατί ποτέ δεν μεγαλώνει και ποτέ δεν μαθαίνει) και τυφλός (γιατί δεν βλέπει το αληθινό πρόσωπο, αλλά εφευρίσκει τον/ την σύντροφό του).

– Μετά από αυτό το βιβλίο θα διακινδυνεύατε ένα μεγάλο έρωτα, κυρία Μοντέρο;

– Δεν υπάρχει κανένα ρίσκο… Για μένα, που ήμουν πάντοτε ένα πολύ παθιασμένο άτομο, ο παθιασμένος έρωτας μου προκαλεί σχεδόν βαρεμάρα…
Αυτό που εννοώ είναι ότι αν είσαι ένα παθιασμένο άτομο, επαναλαμβάνεις το ίδιο πάθος ξανά και ξανά με διαφορετικούς εραστές… Και όταν πια το έχεις επαναλάβει πολλές φορές, αρχίζεις και κουράζεσαι. Τώρα πλέον για μένα το ρίσκο και η πρόκληση είναι να μάθω να αγαπώ με την αληθινή, ηρωική αγάπη της καθημερινότητας.

– «Είναι μια δύναμη τόσο επιβλητική, που προκαλεί καταστροφή μεταξύ των δύστυχων θνητών». Κυρία Μοντέρο, ο έρωτας είναι πέρα απ’ τ’ ανθρώπινα;

Το πάθος είναι ένα από τα όνειρα των ανθρωπίνων όντων και τα υπεράνθρωπα όντα είναι κατά κύριο λόγο στα όνειρά μας.

– Γράφετε και μυθιστορήματα. Πόσο κοντά βρίσκονται δημοσιογραφία και λογοτεχνία; Και εν τοιαύτη περίπτωση, η δημοσιογραφία ή η λογοτεχνία βρίσκεται πιο κοντά στην καρδιά σας; Σε ποιο από τα δυο είδη βρίσκεται ο πιο μύχιος εαυτός σας;

Η δημοσιογραφία είναι παρακλάδι της λογοτεχνίας και μπορείς να γράψεις και να ενσωματώσεις υπέροχα λογοτεχνικά κομμάτια μέσα, όπως για παράδειγμα στο «In True Blood» του Τρούμαν Καπότε, ένα υπέροχο βιβλίο που δεν είναι παρά μια αναφορά. Υπάρχουν πολύ λίγοι συγγραφείς που καταπιάνονται με ένα είδος, είναι ποιητές και μυθιστοριογράφοι, θεατρικοί συγγραφείς και συγγραφείς δοκιμίων…
Θεωρώ τον εαυτό μου μια συγγραφέα που ασχολείται με τη μυθοπλασία, τα δοκίμια (όπως αυτό το βιβλίο για παράδειγμα) και τη δημοσιογραφία. Ξεκίνησα όμως με τη μυθοπλασία (έγραφα από τα πέντε μου χρόνια) και το πραγματικό μου πάθος είναι να γράφω νουβέλες. Η δημοσιογραφία είναι η δουλειά μου, την αγαπώ πολύ, αλλά είναι απλά η δουλειά μου. Και η μυθοπλασία είναι ένας τρόπος να παραμένω μέσα στη ζωή, δεν θα ήξερα πως να ζήσω αν δεν έγραφα μυθιστορήματα.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ:
Δημοσιογράφος και συγγραφέας.Γράφει στο κυριακάτικο ένθετο της ημερήσιας εφημερίδας El Pais, από το 1976, όπου εκφράζει τακτικά τη γνώμη της σε μια στήλη κάτω από τον τίτλο «Μικρό γράμμα».
Ανάμεσα στα πιο γνωστά λογοτεχνικά της έργα περιλαμβάνονται τα «Cronicas del desamor» (1980), «Te tratare como una reina» (1984), «Amado amo» (1992), «La hija del cannibal» (βραβείο Primavera de Novela 1997), καθώς επίσης και το «Historias de mujeres» και διάφορες συνεντεύξεις.Στα ελληνικά κυκλοφορούν «Η κρυφή ζωή διασήμων γυναικών», το μυθιστόρημα «Θα σε κάνω βασίλισσα», «Πάθη: Ερωτες και μίση που άλλαξαν την ιστορία» και «Η τρελή του σπιτιού».