Fractal

H δυνητική ικανότητα του ανθρώπου να δει την επικυριαρχία του ως μια μη ανθεκτική αυταπάτη

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Φυσική Μουσική» του Ρόμπινσον Τζέφερς, Μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος, Εκδ. Γαβριηλίδης, σελ. 175

 

thumbnailΣτη σκιερή τάξη του μοναχικού δέντρου, στη φυσική πτυχή του βράχου, στο μνημονικό πέταγμα ενός κόρακα. Εκεί κατοικεί η ποίηση του Τζεφερς. Μακριά από το ανθρωπομάνι, από τις πιεστικές έγνοιες των δίποδων που τραγουδούν, συμφύονται, αλληλοσκοτώνονται, ζουν με μια επίφαση ζωής – εκεί οικοδομείται η δασόβια κατοικία του Αμερικανού ποιητή που έχει περιπέσει σε μια περίεργη σιωπή και σίγουρα στα μέρη μας δεν αποτελεί μέρος της κεκτημένης γνώσης γύρω από τι έχει δημιουργήσει –εν συνόλω- η αμερικανική λογοτεχνία. Συγκαιρινός του Πάουντ και του Έλιοτ, εντούτοις λιγότερο προφανής και δεδομένος, ο Τζέφερς έστρεψε τα νώτα του στην ευπιστία του μοντερνισμού γύρω από την πρόοδο, η οποία έτσι και αλλιώς έστεψε, τελικά, τον εαυτό της με μια παγκόσμια καταστροφή (Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος).

Ο Τζέφερς, στο αντίποδα, αναζήτησε περισσότερο στέρεες βάσεις για να δομήσει τον ποιητικό του κόσμο. Διότι, στην περίπτωσή του, δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με ποιητική δράση, αλλά με ένα ολόκληρο οικοδόμημα που ορίζεται από μια στάση ζωής, από μια φιλοσοφική τονικότητα και, εντέλει, από μια ποίηση που καθορίζει τις τύχες της σε σχήματα φυσικής πτυχής και λιγότερο ανθρώπινης συνάφειας. Είναι ο Τζέφερς ένας αναχωρητής; Ένας αποσυνάγωγος της ανθρώπινης κοινωνίας; Μήπως έχουμε να κάνουμε με έναν μισάνθρωπο που θεωρεί ως μόνη πιστή τεκμηρίωση της τέχνης του το φυσικό κόσμο (αναλλοίωτος και συνεχής σε αντίθεση με τη φθαρτότητα της ανθρωπότητας);

Ο ίδιος χαρακτηρίζει αυτή τη νέα ιδιότητα του υπάρχειν ως «απανθρωπισμό». Τουτέστιν: τη δυνητική ικανότητα του ανθρώπου να δει την επικυριαρχία του ως μια μη ανθεκτική αυταπάτη. Να διαπιστώσει, εντέλει, πως η φύση στην ολότητά της μπορεί από μόνη της, και δίχως τη διαμεσολάβηση και την επικύρωση των ανθρώπων, να ρυθμίσει την ύπαρξή της. Ο άνθρωπος έξω από τον εγωκεντρισμό του και την αυταρέσκεια της χύδην υπεροχής του, δεν έχει παρά να θαυμάσει, να γιορτάσει, να γευτεί τον κόσμο που τον περιβάλλει με αναπεπταμένες όλες τις κοιμισμένες αισθήσεις του.

Το Καρμέλ στην Καλιφόρνια, θα γίνει κάτι παραπάνω από τόπος διαμονής για τον Τζέφερς, θα μετατραπεί σε αύρα της τέχνης του. Το σκληρό, ήρεμο, αυτοφυές τοπίο, θα γίνει ο καμβάς πάνω στον οποίο θα απλώσει λέξεις που αρχίζουν να αποκτούν ένα αρχέγονο βάρος. Το γρανιτένιο σπίτι που θα χτίσει με τα χέρια του, θα είναι το ορμητήριο, αλλά και η γυμνή οικειότητά του με τα στοιχεία της φύσης που το (τον) κατακλύζει.

Αν η ποίηση, όπως λέει η Μάριαν Μουρ είναι «ένας φανταστικός κήπος με πραγματικούς βατράχους», ο Τζέφερς μεταφέρει τη σφοδρή δύναμη της φυσικής μουσικής/τάξης/κόσμου σε ποιητική πράξη – άρα σε λέξεις που δεν μοιάζουν αλλά γίνονται με τη σειρά τους στοιχεία του τοπίου που αντικρίζει καθημερινά. Αίφνης, τα ουσιαστικά στον Τζέφερς αποκτούν τη σταθερότητα ενός βράχου, τα ρήματα την κίνηση ενός σύννεφου, τα επίθετα την όμορφη ευθραυστότητα των λουλουδιών. Δεν είναι ένας εικονιστής, ούτε ένας ρέκτης της οικολογίας με την τρέχουσα έννοια, αλλά ένας φυσιοκράτης. Η σκέψη του εγείρεται από τον Δαρβίνο, τον Σπέγκλερ και τον Νίτσε, διαβλέπει στο βάθος του σκοταδιού την ανθρώπινη μωρολογία και δεν διστάζει να τη στηλιτεύσει ή να την αντιπαραθέσει στην ακούραστη και ατόφια οικειότητα που παρέχει το φυσικό σύστημα. Ένας κόρακας είναι αυτεξούσιος, φέρει μέσα του μια κρούση ζωής, η σιωπή του είναι η ετυμολογία της σοφίας. Ένας βράχος είναι η έξαλλη ειλικρίνεια που μπορεί να προσφέρει αφειδώς αυτός ο κόσμος. Δεν χρειάζεται την ανθρώπινη παρουσία για να δηλώσει τη συμμετοχή του στο μυστήριο του κόσμου ή να νοηματοδοτηθεί με κάποιο τρόπο. Υπάρχει και τούτο φτάνει για να είναι ένα εντατικό θαύμα.

 

Ρόμπινσον Τζέφερς

Ρόμπινσον Τζέφερς

 

Η ποίηση του Τζέφερς είναι κατά βάση αφηγηματική, δίχως κρυμμένους κώδικες ή επιβολές λογοτεχνικού ρυθμού. Οι μακροσκελείς ποιητικές δομές του έχουν τη διαύγεια ενός φυσικού φαινομένου – μιας καταιγίδας ή ενός ήλιου που βρυχάται. Υπάρχει μια φλεγματική αποσαφήνιση στην ποίησή του που δεν θέλει να κρυφτεί πίσω από σχήματα και φορτισμένες σημάνσεις, αλλά δηλώνει αυτό που είναι εξαρχής: απόλυτα υλική, αλλά όχι με τον τρόπο οι άνθρωποι προσδίδουν στην έννοια της υλικότητας.

Στην παρούσα έκδοση επιλέγονται μερικά από τα πλέον αντιπροσωπευτικά δείγματα της ποιητικής του Τζέφερς από διάφορες περιόδους (σίγουρα όχι οι μεγάλες συνθέσεις του), ενώ υπάρχει ένα ενδεικτικό επίμετρο με σκέψεις του Τζέφερς (σε μορφή δοκιμίου) γύρω από την έννοια της ποίησης και του πώς αυτή γίνεται αντικείμενο χρήσης από τους δημιουργούς της.

Ο Γιώργος Λαμπράκος ανέλαβε το δύσκολο έργο να φέρει στο φως έναν λησμονημένο ποιητή και το έκανε με τρόπο καίριο και σεβαστικό. Η εισαγωγή στο έργο του Τζέφερς, με αυτή την έκδοση, ανοίγει το δρόμο για μια εις βάθος ανάλυση του έργου του και για μια ευρύτερη συνομιλία γύρω από τον κυριαρχικό (έως αυταρχικό) ρόλο του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον του.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top