Fractal

Βαγγέλης Ραπτόπουλος: «Οι λογοτέχνες δεν μπορούν παρά να είναι, θέλοντας και μη, πατριώτες»

Συνέντευξη στην Αργυρώ Μουντάκη //

 

raptopoulos

 

Όταν ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος συνάντησε την Πηνελόπη Δέλτα

 

«Μοιρολα3» τιτλοφορείται το πιο πρόσφατο βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου, που βασίζεται στο «Παραμύθι χωρίς όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα. Πρόκειται για ένα φουτουριστικό «παραμύθι» σε ένα απόλυτα καταστραμμένο βασίλειο, που περιέχει πολλές αλληγορίες, και πιστεύω είναι επικίνδυνα επίκαιρο αν το διαβάσει κανείς με την συγκριτική ματιά στο παρελθόν και το παρόν της Ελλάδας, ίσως και κάθε Ελλάδας. Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος με κάνει κάθε φορά χαρούμενη με την επιμέλεια, με την οποία αφοσιώνεται σε κάθε συνέντευξή μας αλλά και με την ειλικρίνεια των απαντήσεών του, που αναδεικνύουν πάντα ακόμη και άγνωστες πτυχές της προσωπικότητάς του. Μιλώντας λοιπόν για την πατρίδα και την πολιτική, την Ελλάδα και τον ίδιο τον Βαγγέλη Ραπτόπουλο…

 

arg-yiatzoglou-08Β

 


-Πηνελόπη Δέλτα – άντρας πρωταγωνιστής στο «Παραμύθι χωρίς όνομα». Βαγγέλης Ραπτόπουλος γυναίκα πρωταγωνίστρια στη «Μοιρολα3». Το αντίθετο έλκει;

Η βασική αιτία που άλλαξα το φύλο του πρωταγωνιστικού χαρακτήρα είναι η άνοδος των γυναικών στον σύγχρονο κόσμο. Δυστυχώς, μένει πολύς δρόμος ακόμα μέχρι την ουσιαστική απελευθέρωσή τους. Οι γυναίκες που καταλαμβάνουν θέσεις εξουσίας αναγκάζονται να μετατρέπονται σε άντρες. Οι θηλυκές ποιότητες ―η ευαισθησία, η διαλλακτικότητα, η τρυφερότητα, η συμπόνια και ούτω καθεξής― κατά κανέναν τρόπο δεν κυριαρχούν στις κοινωνίες μας.

Υπάρχει, όμως, κι ένας άλλος λόγος για τον οποίο αντικατέστησα τον ήρωα της Δέλτα με μια ηρωΐδα. Πριν από λίγα χρόνια μού προτάθηκε να διασκευάσω το «Παραμύθι χωρίς όνομα» για το Εθνικό θέατρο, οπότε και ζήτησα από την τότε προέφηβη κόρη μου να το διαβάσει. Κι εκείνη ενθουσιάστηκε διαπιστώνοντας ότι, αν παλέψεις ν’ αλλάξεις τον κόσμο, μπορείς να τα καταφέρεις. Πράγμα που είναι η ουσία τόσο του μυθιστορήματος της Δέλτα όσο και του δικού μου. Μετέφερα το πρωτότυπο σ’ ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, όπου ο πλανήτης έχει καταστραφεί οικολογικά και οι άνθρωποι έχουν ξαναγίνει αγρότες που ζουν ανάμεσα στα ερείπια της υψηλής τεχνολογίας.

Όσο για την πρόταση που μου είχε γίνει, την αποδέχτηκα και η παράσταση ανέβηκε με επιτυχία. Όμως, ο σκηνοθέτης δεν μου επέτρεψε να κάνω παρά μόνο ένα μικρό μέρος της διασκευής που επιθυμούσα. Προκειμένου «να πάρουν τα όνειρα εκδίκηση», έγραψα τη «Μοιρολα3». Το μυθιστόρημά μου αποτελεί επίσης και μια συνέχεια του διαλόγου με την κόρη μου, που την είχα διαρκώς στο νου μου γράφοντάς το, και βλακωδώς παρέλειψα να της το αφιερώσω. Υπόσχομαι να επανορθώσω όταν επανεκδοθεί.

 

-Έχει αλλάξει από τον καιρό της Πηνελόπης Δέλτα η βάση της νοοτροπίας του Έλληνα; Η Πηνελόπη Δέλτα προσπάθησε να υμνήσει και να αφυπνίσει τον πατριωτισμό των Ελλήνων. Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος;

Δυστυχώς, η επικαιρότητα του μυθιστόρηματος της Δέλτα αποδεικνύει ότι παραμένουμε αθεράπευτα μοιρολάτρες, όπως και ολόκληρη η Ανατολή. Γι’ αυτό και τιτλοφόρησα το δικό μου «Μοιρολα3» (Μοιρολατρία αποκαλεί τη φανταστική χώρα της και η Δέλτα). Και φυσικά, το έγραψα ως μια επίκληση, μια προτροπή να εγκαταλείψουμε τη μοιρολατρική μας αδράνεια. Όσο για τον πατριωτισμό, στις μέρες μας η παγκοσμιοποίηση τον έχει συνθλίψει, κι αν είχε μια φορά πρόθεση να τον αφυπνίσει η Δέλτα, προσωπικά έχω χίλιες! Οι λογοτέχνες δεν μπορούν παρά να είναι, θέλοντας και μη, πατριώτες. Στην πρώτη σελίδα του βιβλίου, η ηρωΐδα μου γράφει: «Η γλώσσα είναι πατρίδα».

 

-Πόσο πατριώτης νιώθεις; Μέχρι που θα έφτανες για την πατρίδα; Θα πολεμούσες όχι μόνο με την πένα αλλά και με το όπλο αν χρειαζόταν; Το έχεις σκεφτεί ποτέ;

Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου παλεύω με τις ελληνικές λέξεις. Αν και αυτό αγγίζει τα όρια της μεγαλοστομίας, θα έλεγα ότι αφιέρωσα τη ζωή μου στην πατρίδα. Οπωσδήποτε ξέρω να χειρίζομαι καλύτερα το λόγο παρά τα όπλα, τα οποία παρεμπιπτόντως σιχαίνομαι. Κατά τα άλλα, οι πόλεμοι σήμερα είναι οικονομικοί. Και σύμφωνα με τον Ουμπέρτο Έκο, στη θέση των τανκς χρησιμοποιούνται πια τα μίντια.

 

-Πολιτική και φιλοπατρία. Πόσο σχετικές ή μακρινές έννοιες;

Η πολιτική με τη φιλοπατρία είναι συγγενείς εξ αίματος. Νοσταλγώ τις εποχές που το ίδιο πίστευε και το μεγαλύτερο μέρος της Αριστεράς. Αλλιώς δεν θα είχαν υπάρξει το έπος της εθνικής αντίστασης και το ΕΑΜ. Η σημερινή Αριστερά έχει παραχωρήσει σε μεγάλο βαθμό τον πατριωτισμό στους φασίστες. Τη στιγμή που μόνον η Αριστερά μπορεί να διακρίνει τον πατριωτισμό από τον εθνικισμό. Ευτυχώς, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και εξαιτίας της αποκάλυψης του ρόλου της διεθνούς τραπεζοκρατίας σε βάρος μας, όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι πολιτική χωρίς πατριωτισμό δεν υφίσταται.

 

-Στο βιβλίο ο Κάσιος, αδελφός της πριγκίπισσας Έλλης, της διαδόχου της Μοιρολατρίας λέει, «Αφού δεν μπορούμε να τους αλλάξουμε, για να μην γίνουμε ίδιοι μ’ αυτούς, πρέπει να φύγουμε!». Ως γονιός, θα θέλεις το παιδί σου να κάνει καριέρα στο εξωτερικό; Ποια η σχέση σου με την έννοια της μετανάστευσης;

Η νεολαία μας, πάντως, δεν φεύγει στο εξωτερικό γι’ αυτό που λέει ο Κάσσιος, αλλά για λόγους ανωτέρας βίας. Υπάρχουν και κάποιοι ευκατάστατοι γονείς που ωθούν τα παιδιά τους να φύγουν. Μου φαίνεται νοσηρό να θες να μεταναστεύσουν τα παιδιά σου. Η μετανάστευση είναι αναγκαίο κακό. Μια δυστυχία, αντίδοτο στη δυστυχία που σε διώχνει από τη χώρα σου. Δυστυχία τόσο για τον εξόριστο όσο και για τη χώρα που, στερημένη από τη νεολαία της, δεν έχει μέλλον, το δέντρο ξεραίνεται. Πρόκειται για μείζον ζήτημα των ημερών μας, που οι ολέθριες συνέπειές του θα φανούν παρακάτω

 

-Μήπως και η Ελλάδα πρέπει να καταστραφεί τελείως για να ξαναγεννηθεί από τις στάχτες της; Το πρεσβεύεις αυτό;

Την ολοκληρωτική καταστροφή ακολουθεί σχεδόν πάντα η αναγέννηση, αλλά ποτέ δεν θα ευχόμουν κάτι τέτοιο. Γιατί μια ολοκληρωτική καταστροφή έχει τόσο βαρύ κόστος, τόσο πολλά αθώα θύματα, ώστε κανείς σώφρων άνθρωπος δεν μπορεί να είναι υπέρ της. Θα προτιμούσα η κοινωνία να ξοδεύει την ενέργειά της στο να βελτιώσει τα πράγματα, από το να ασχολείται με την οποιαδήποτε καταστροφή

 

raptopoulos1416334344

 

-Και για να μιλήσουμε για επιτυχία, η επιτυχία μιας χώρας συνήθως συνάδει με έναν καλό ηγέτη. Η Ελλάδα χρειάζεται ηγέτη; Η Πηνελόπη Δέλτα πίστευε στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος;

Αν πρέπει υποχρεωτικά να κάνουμε τη σύγκριση, πιστεύω στον Τσίπρα. Αλλά όχι όπως η Πηνελόπη Δέλτα. Δεν είμαι φανατικός υποστηρικτής ή πιστός κανενός σύγχρονου πολιτικού μας. Απλώς νιώθω ότι σήμερα είμαστε με την πλάτη στον τοίχο και δεν έχουμε εναλλακτική λύση. Οι προηγούμενοι διέπρεψαν σε διαπλοκή και λαμογιά, το Ποτάμι μού φαίνεται φαιδρό και επικίνδυνο. Η κυβέρνηση Τσίπρα είναι το μη χείρον βέλτιστον. Και σίγουρα νοιάζεται τις λαϊκές τάξεις και τα θύματα της κρίσης πολύ περισσότερο απ’ ό,τι όλοι οι άλλοι. Δυστυχώς, μεγάλες προσδοκίες δεν έχω. Αρκετά ενθουσιάστηκα μετά τις τελευταίες εκλογές, τώρα πια είμαι πιο προσγειωμένος.

 

-Πιστεύεις σε ιδεολογίες ή σε ανθρώπους; Νομίζεις ότι όλοι όσοι πολιτικοποιούνται υπό τη σκέπη μιας ιδεολογίας είναι αυτό που εκφράζει η ιδεολογία;

Πρόσφατα είδα έναν ―υποτίθεται― πνευματικό άνθρωπο, που δημοσίως δηλώνει με έμφαση αριστερός, να φέρεται τόσο κομπλεξικά και τόσο άθλια, ώστε έμεινα άναυδος. Όμως, στις μέρες μας, όπου εκατομμύρια συμπολίτες μας παλεύουν με την ανεργία και όπου την κρίση είναι αδύνατον να την αντιμετωπίσεις μόνος σου, η ιδεολογία της Αριστεράς μού φαίνεται περισσότερο από ποτέ αναγκαία. Την ίδια στιγμή οφείλουμε να εξετάζουμε ποιος την επικαλείται. Η ιδεολογία αρκεί μόνο κατά το ήμισυ. Το άλλο μισό παραμένει ο άνθρωπος.

 

-Η Πηνελόπη ήταν συγγραφέας αυτό καθαυτό. Και ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος το ίδιο. Επάγγελμα; Ιδιότητα; Λειτούργημα; Πλάστες ήθους;

Παραδόξως αυτή η ερώτηση μου θυμίζει τον Καβάφη: «Οι ελαφροί ας με λέγουν ελαφρόν. Στα σοβαρά πράγματα ήμουν πάντοτε επιμελέστατος». Επιμελής στα σοβαρά, ναι, υπήρξα. Επίσης, σίγουρα έγραψα πολύ, τόσο ώστε η Μάρω Δούκα να μου απονείμει το παράσημο του πιο δημιουργικού και πιο παθιασμένου συγγραφέα της γενιάς μου. Και έγραψα πάντα ό,τι ήθελα, χωρίς να αυτολογοκρίνομαι. Κατά τα άλλα, δεν ξέρω τι ακριβώς σημαίνει «συγγραφέας αυτό καθαυτό».

 

-Η δική μου προσέγγιση με την έκφραση “συγγραφέας αυτό καθαυτό” είναι ότι ο συγγραφέας βιοπορίζεται από τη συγγραφή. Πάντως λίγοι συγγραφείς στην ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας τα κατάφεραν να κάνουν μόνο αυτό. Και είσαι ένας από αυτούς.

Νιώθω τυχερός και ευγνώμων που κατόρθωσα να βιοποριστώ από τα γραπτά μου, αν και με μεγάλη οικονομική στενότητα. Και μιλάμε για τα χρόνια της φούσκας, τότε που πολύς κόσμος έβγαζε ένα σωρό χρήματα. Προφανώς εν μέρει τα κατάφερα επειδή ζούσαμε σε συνθήκες ευμάρειας. Σ’ ένα βαθμό οφείλεται και στο πείσμα μου (ένα χαρακτηριστικό με το οποίο εφοδίασα και την πρωταγωνίστρια στη «Μοιρολα3»). Το θέμα είναι τώρα με την κρίση τι γίνεται; Με την οικονομική δυσπραγία που επικρατεί και στο χώρο του βιβλίου; Ευτυχώς, τόσο η ζωή όσο και το γράψιμο συνεχίζονται.

 

-Πώς και δεν υπέκυψες στην μοιρολατρική (να που ξαναγυρίζει αυτή η λέξη στη συζήτησή μας) νοοτροπία «με το συγγραφιλίκι ο Έλληνας συγγραφέας δεν μπορεί να ζήσει»; Δεν υπήρχαν κακές Σειρήνες;

Δεν χρειάστηκαν άλλες Σειρήνες, οι γονείς μου έφταναν και περίσσευαν. Η σφοδρή αντίδρασή τους μάς απομάκρυνε για λίγα χρόνια. Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι, σήμερα πια, νιώθω ότι δεν είχαν και τόσο άδικο. Ταυτόχρονα, όμως, παραμένω αμετανόητος. Εκείνοι έπαιζαν το ρόλο τους, κι εγώ τον δικό μου.

 

-Μήπως τελικά είσαι πολέμιος της μοιρολατρίας ως το κόκκαλο; Νιώθεις μαχητής;

Μαχητής σίγουρα είμαι, ή έστω το αντίθετο του μοιρολάτρη, και η συγγραφική διαδρομή μου το αποδεικνύει. Ίσως είμαι έτσι εκ κατασκευής, ή έγινα με τον καιρό. Πάντως, οι συνέπειες του να είσαι το αντίθετο του μοιρολάτρη, σε μια χώρα που τον περισσότερο καιρό βουλιάζει στη μοιρολατρική αδράνεια, είναι να μαθαίνεις πάνω στο πετσί σου ―για ν’ αντιγράψω τον τίτλο ενός άλλου βιβλίου μου― την «υψηλή τέχνη της αποτυχίας».

 

-Τι σε κάνει αισιόδοξο;

Η αισιοδοξία δεν είναι τόσο θέμα ιδιοσυγκρασίας ή αντικειμενικής εκτίμησης των πραγμάτων, όσο κυρίως θέμα επιλογής. Εάν μπορώ να επιλέξω, γιατί να είμαι απαισιόδοξος; Ακόμα περισσότερο, όταν όλα γύρω μού φαίνονται μαύρα, καλύτερα να αισιοδοξώ, μήπως και τ’ αλλάξω. Τι άλλη στάση να κρατήσεις, ιδίως στην Ελλάδα, με τόσα προβλήματα και μ’ αυτόν τον αδυσώπητο ήλιο; Μέσα μου η απαισιοδοξία συνδέεται με το θάνατο. Είμαι πάντα, σταθερά και αμετακίνητα, υπέρ της ζωής.

 

-Ένα ανεκπλήρωτο σου όνειρο;

Η λογοτεχνία, όπως και ο άνθρωπος, συνίσταται από επιθυμίες και φόβους. Είναι τόσο πολλά τα ανεκπλήρωτα όνειρά μου, λοιπόν, ώστε ακόμα γράφω γι’ αυτά. Και δεν ξέρω ποιο να πρωτοδιαλέξω.

 

Ευχαριστώ και πάλι θερμά!

Καλή ζωή και καλά γραπτά!

 

_____________

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top