Πόση ακτινοβολία πήρατε σήμερα ;

Γράφει η Ρίτα Βελώνη //

Εκπέμπουν ακτινοβολία η μαγνητικές τομογραφίες και τα υπερηχογραφήματα; Είναι καρκινογόνες οι ακτινογραφίες και οι αξονικές; Kινδυνεύουμε από τα κινητά, τους υπολογιστές και το ασύρματο Internet; Και αν ναι, πως θα περιορίσουμε τον κίνδυνο;  Δείτε τι απαντούν οι ειδικοί.

Μπορεί οι περισσότεροι να έχουμε αποκτήσει πλέον οικολογική συνείδηση, υιοθετώντας πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον (αποφεύγουμε τις πλαστικές σακούλες, χρησιμοποιούμε του κάδους ανακύκλωσης και τις λάμπες χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, βάφουμε τα σπίτια με υδατοδυαλιτά χρώματα κ,α). Ταυτόχρονα όμως χρησιμοποιούμε αλόγιστα κινητά και ασύρματα τηλέφωνα, ασύρματο Ιντερνετ, Laptops, Tablets, συστήματα ενδοεπικοινωνίας και άλλες ηλεκτρονικές και ηλεκτρικές συσκευές , χωρίς να τηρούμε κανόνες ασφαλείας. Έτσι ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια άλλου είδους ρύπανση, αυτή που ονομάζουμε μη ιονίζουσα ή και μη ιοντίζουσα “Ηλεκτρομαγνητική Ακτινοβολία” (ΗΜΑ). Το ερώτημα είναι πόσο κινδυνεύουμε από αυτή την τεχνητή ακτινοβολία που δεχόμαστε καθημερινά αλλά και από τις «δόσεις» ακτινοβολίας που λαμβάνουμε όταν χρειαστεί να υποβληθούμε σε διάφορες εξετάσεις (π.χ ακτινογραφία, αξονική ή μαγνητική τομογραφία κ.α) Τις απαντήσεις μας δίνουν οι ειδικοί, τους οποίους συναντήσαμε, στο πλαίσιο του 8ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Ιατρικής Φυσικής.

Τι ακριβώς σημαίνουν και σε τι διαφέρουν οι ιονίζουσες από τις μη ιονίζουσες ακτινοβολίες ;

Όπως εξηγεί η κ. Κυριακή Θεοδώρου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής Φυσικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του Συνεδρίου : «Oι ακτινοβολίες (δηλαδή τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα), ανάλογα με τη συχνότητά τους χωρίζονται σε ιονίζουσες και μη ιονίζουσες. Στην πρώτη κατηγορία κατατάσσονται οι ισχυρές ακτινοβολίες οι οποίες εφαρμόζονται στη διάγνωση και τη θεραπεία. Γι’ αυτές, γνωρίζουμε ότι μπορούν να διασπάσουν τους χημικούς δεσμούς στα μόρια του DNA, προκαλώντας μεταλλάξεις – γεγονός που εξηγεί γιατί μεταξύ δύο ακτινογραφιών πρέπει να μεσολαβεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Στη δεύτερη ομάδα ανήκουν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα που εκπέμπουν τα κινητά τηλέφωνα, τα ασύρματα router, τα ασύρματα τηλέφωνα – οι ακτινοβολίες δηλαδή όλων των συσκευών. Οι μη ιονίζουσες ακτινοβολίες, δεν προκαλούν διασπάσεις των χημικών δεσμών, επομένως είναι πιο ασφαλείς. Ωστόσο, επειδή αυξάνουν τη θερμοκρασία των ιστών και παρεμβαίνουν στη χημεία του κυττάρου, αρκετές έρευνες τις ενοχοποιούν για μία σειρά συμπτωμάτων (πονοκεφάλους, αυπνίες, εκνευρισμούς). Ακόμη, πειράματα έχουν δείξει ότι και οι μη ιονίζουσες ακτινοβολίες μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να προκαλέσουν γενετικές αλλοιώσεις.>

Από όλες τις συσκευές που καθημερινά χρησιμοποιούμε, ποιες κρύβουν τους μεγαλύτερους κινδύνους για την υγεία;

Όταν εκτιθέμεθα στο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο και πολύ κοντά στην πηγή. Η επικινδυνότητα πιθανολογείται ότι βρίσκεται στα τηλεχειριστήρια που έχουν κεραία και ισχυρό πομπό (τηλεοδήγηση κλπ.), στο κινητό τηλέφωνο (και στο σταθμό βάσης του), στο ασύρματο τηλέφωνο (και στη βάση του) και στο φορητό υπολογιστή, όταν επικοινωνεί ασύρματα (GPRS, Mobile Internet κλπ.). Επίσης,: «η ολοένα αυξανόμενη χρήση του κινητού τηλεφώνου στο εσωτερικό σπιτιών και γραφείων έχει το εξής μειονέκτημα: Σε αντίθεση με το εξωτερικό περιβάλλον, οι εσωτερικοί χώροι αναγκάζουν το κινητό τηλέφωνο να εκπέμπει μεγάλη ισχύ, ώστε η εκπεμπόμενη ακτινοβολία να φτάσει στον πλησιέστερο σταθμό βάσης. Ακόμα, τα σύγχρονα ψηφιακά ασύρματα τηλέφωνα, εκπέμπουν συνεχώς (δηλαδή ανεξάρτητα εάν υπάρχει κλήση ή όχι) ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στην περιοχή συχνοτήτων της κινητής τηλεφωνίας. Η ακτινοβολία αυτή είναι πολύ διεισδυτική και μπορεί να περάσει ακόμα και τους τοίχους των διαμερισμάτων.»

Πώς πρέπει να χρησιμοποιούμε το κινητό μας για να παίρνουμε τη λιγότερη δυνατή ακτινοβολία;

Στη συνολική ισχύ της, η ακτινοβολίας που εκπέμπεται από το κινητό είναι σχετικά μικρή. Ωστόσο, δεν ακτινοβολούν το ίδιο όλα τα είδη συσκευών λόγω των διαφορών που παρουσιάζουν μεταξύ τους ως προς τη κατασκευή. Όσο λοιπόν αυξάνουμε την απόσταση του κινητού από το σώμα μας τόσο μειώνεται η ακτινοβολία που λαμβάνουμε. Αυτό σημαίνει ότι αν χρησιμοποιούμε Bluetooth ή ακουστικά τότε μειώνεται συγκριτικά η ακτινοβόληση. Αν βέβαια το τηλέφωνο είναι κοντά στο σώμα μας τότε απλά ακτινοβολούμε το σημείο εκείνο που το τηλέφωνο ακουμπά το σώμα μας. Άρα συμπερασματικά θα πρέπει να χρησιμοποιούμε είτε hands free είτε bluetooth, να το φορτίζουμε μακριά μας και όχι δίπλα στο κρεβάτι μας. Να αποφεύγουμε να το δίνουμε στα μικρά παιδιά να «παίζουν». Στο αυτοκίνητο ή στο ασανσέρ, λοιπόν, αποφεύγουμε τις συνομιλίες, καθώς σε κλειστούς χώρους, δυσκολεύεται η επικοινωνία και έτσι το κινητό χρησιμοποιεί όλη του την ισχύ.

Με το ασύρματο Ιντερνετ (Wi-Fi) και τηλέφωνο τί μπορούμε να κάνουμε;

Ο πομπός (router) εκπέμπει μεγάλη ακτινοβολία, γι’ αυτό πρέπει να τον τοποθετούμε σε σημείο όπου δεν καθόμαστε πολλές ώρες. Καλύτερο είναι να χρησιμοποιούμε ενσύρματο, τουλάχιστον για τους υπολογιστές desktop. Αν θέλουμε να αποφύγουμε τα πολλά καλώδια, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα κιτ home plug. Όσο για το ασύρματο τηλέφωνο, η ακτινοβολία του είναι πολύ διεισδυτική και περνάει και τους τοίχους των διαμερισμάτων, οπότε θα πρέπει να προσέξουμε να μη βρίσκεται κοντά σε μεσοτοιχία με κρεβατοκάμαρα, καναπέ ή καρέκλα γραφείου. Τις νυχτερινές ώρες καλό είναι να βγάζουμε το ασύρματο από την πρίζα.

Και με τις απεικονιστικές εξετάσεις τι γίνεται;

«Ακτινογραφίες, μαστογραφία και αξονική τομογραφία χρησιμοποιούν την ακτινοβολία Χ για να απεικονίσουν τις διάφορες δομές του σώματος. Η μαγνητική τομογραφία και τα υπερηχογραφήματα δεν εμπεριέχουν καθόλου ακτινοβολία (στην πρώτη ο ασθενής τοποθετείται εντός ισχυρού μαγνητικού πεδίου και στη δεύτερη η εξέταση γίνεται με υπερήχους). Στα σπινθηρογραφήματα χρησιμοποιούνται ραδιενεργά υλικά (εκπέμπουν άλλους είδους ακτινοβολίες και όχι ακτινοβολία Χ)», επισημαίνει η κ. Βιργινία Τσαπάκη, ακτινοφυσικός, διδάκτωρ Ιατρικής, υπεύθυνη Ακτινοπροστασίας στο Τμήμα Ιατρικής Φυσικής του Κωσταντοπούλειου ΓΝΝ Νέας Ιωνίας .

Είναι καρκινογόνες οι ακτινογραφίες και η αξονική;

«Θα λέγαμε –προσθέτει ο κ.Στέλιος Νικολετόπουλος, Φυσικός Ιατρικής – Aκτινοφυσικός, Γενικός Γραμματέας της Ενωσης Φυσικών Ιατρικής Ελλάδας- ότι οι ασθενείς που κάνουν αξονική ή ακτινογραφία εκτίθενται σε δόσεις ακτινοβολίας ανάλογες με εκείνες που εκ φύσεως λαμβάνουν από το περιβάλλον τους σε χρονικό διάστημα από λίγες ημέρες έως μερικά χρόνια. Όσο λοιπόν θα αρρωστήσει κάποιος από αυτή τη φυσική ακτινοβόληση άλλο τόσο θα αρρωστήσει από μια τέτοια εξέταση. Ωστόσο, δεν μπορεί να λεχθεί κατηγορηματικά ότι οι πολλαπλές εξετάσεις με ιονίζουσες ακτινοβολίες όπως αυτές, αποκλείεται να προκαλέσουν καρκίνο, ιδίως στα παιδιά που είναι πολύ πιο ευάλωτα στις επιδράσεις τους. Εντούτοις έχει υπολογιστεί ότι απαιτούνται δεκάδες τέτοιες εξετάσεις για να υπάρξει πιθανότητα καρκινογένεσης».

Η εφαρμογή των ακτινοβολιών για θεραπευτικούς λόγους ενέχει κινδύνους;

Είναι γεγονός- λένε οι ειδικοί – ότι η ακτινοβολία η οποία χρησιμοποιείται στην ακτινοθεραπευτική ογκολογία για την θανάτωση των καρκινικών κυττάρων, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες και των υγιών κυττάρων επίσης. Ωστόσο σήμερα τα σύγχρονα μηχανήματα ακτινοθεραπείας και ο σχεδιασμός κατάλληλων θωρακίσεων για ασθενείς και προσωπικό αφ’ενός διασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας (αναγκαία δόση για καταστροφή του καρκινικού ιστού) ή της διάγνωσης (αναγκαία δόση για την σαφή και ευκρινή απεικόνιση) και αφ’ ετέρου διασφαλίζουν ότι η απορροφώμενη δόση από τους εκτιθέμενους ιστούς (υγιείς και μη) είναι η ελάχιστη δυνατή. Οι φυσικοί Ιατρικής – ακτινοφυσικοί ως μέλη της ογκολογικής ομάδας, έχουν την συνολική υπευθυνότητα για τα τεχνικά θέματα της ακτινοθεραπείας του ασθενούς και την ασφαλή χορήγηση της ακτινοβολίας (για τους αναπόφευκτα ακτινοβολούμενους υγιείς ιστούς) ταυτόχρονα.

Να θυμάστε:

* Η αρχική μεγάλη ανησυχία που υπήρχε για τη χρήση κινητών τηλεφώνων και τις ηλεκτρικές συσκευές δεν ισχύει, καθώς η ακτινοβολία που λαμβάνουμε από αυτά είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα, και τα στοιχεία που υπάρχουν έως σήμερα δεν καταγράφουν συσχέτιση με την αύξηση του κινδύνου για καρκίνο. Ωστόσο, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι πρέπει να γίνεται λελογισμένη χρήση των συσκευών αυτών και να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας.

* Τα παιδιά και ειδικά τα βρέφη είναι πολύ ευαίσθητα ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας. Καλό είναι λοιπόν οι συσκευές επιτήρησης των μωρών (Baby Monitors να τοποθετούνται σε μια απόσταση μεγαλύτερη του μέτρου. Άλλωστε, οι συσκευές αυτές είναι υπερβολικά ευαίσθητες και πιάνουν και από μεγαλύτερη απόσταση τους ήχους.

Nα θυμάστε ακόμα:

Η προσωπική μας έκθεση στην ακτινοβολία εξαρτάται από:

• Την ένταση της ακτινοβολίας και των πηγών γύρω μας.
• Τον χρόνος έκθεσής μας σ’ αυτές τις πηγές.
• Τη μυϊκή μάζα. Δηλαδή άλλη η επίδραση σ’ ένα παιδί ενός έτους και άλλη σ’ έναν ενήλικα.
• Την κατάσταση του οργανισμού (αν ο οργανισμός είναι υγιής, ή ασθενής και αποδυναμωμένος).

Οι πηγές της ασύρματης μη ιονίζουσας ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας κυρίως είναι:

* Κινητά τηλέφωνα.
* Σταθμοί βάσεων κεραιών κινητής τηλεφωνίας.
* Ασύρματο Internet (WI-FI).
* Φορητά(ασύρματα) τηλέφωνα και οι βάσεις τους (DECT).
* Κεραίες εκπομπής ραδιοτηλεοπτικών σημάτων.
* Δορυφόροι.
* Ραντάρ του στρατού, των αεροδρομίων, των λιμανιών, των μετεωρολογικών υπηρεσιών κλπ.
* Kεραίες υπουργείων, Ενόπλων Δυνάμεων, Σωμάτων Ασφαλείας και Λιμενικού
* Σώματος, Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας κ.α.
* Κεραίες που προορίζονται για χρήση μεταφοράς δεδομένων τοπικής εμβέλειας π.χ. εντός βιομηχανικών εγκαταστάσεων, γηπέδων, συγκροτημάτων κτιρίων κτλ.
* Ασύρματα ποντίκια, ασύρματα πληκτρολόγια και ασύρματα ηχεία.
* Συσκευές που λειτουργούν με το Bluetooth συνεχώς ενεργοποιημένο.
* Κονσόλες παιχνιδιών με ασύρματα τηλεχειριστήρια.
* Baby Monitors (συσκευές επιτήρησης των μωρών).
* Φούρνοι μικροκυμάτων.
* Ασύρματα συστήματα συναγερμού, πυρανίχνευσης και ελέγχου θερμοκρασίας.
* Ραδιοδίκτυα αστυνομίας, ιδιωτικών εταιρειών ασφαλείας, μεταφορικών εταιρειών, ραδιοταξί κ.α.

Οι πηγές της ενσύρματης μη ιονίζουσας ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας κυρίως είναι:

* Ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές.
* Ηλεκτρικά καλώδια εγκαταστάσεων.
* Γραμμές μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικού ρεύματος. Είναι τα καλώδια της ΔΕΗ που μεταφέρουν ηλεκτρικό ρεύμα πάνω σε μεταλλικούς πυλώνες (υψηλή τάση) και ξύλινες ή τσιμεντένιες κολώνες (χαμηλή τάση).
* Μετασχηματιστές της ΔΕΗ.

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Αρμονία)