Fractal

Ανάφλεξη βραδυφλεγής

Γράφει η Λίλια Τσούβα // *

 

Φωτεινή Βασιλοπούλου «Πρωσικό Μπλε», Εκδόσεις των Φίλων, σελ. 48

 

Κάτω από τη γέφυρα του Μιραμπό κυλάει ο Σηκουάνας κι οι αγάπες μου. Η φράση αυτή του Γκυγιώμ Απολλιναίρ ήρθε στο νου μου, όταν  πρωτοδιάβασα τη συλλογή «Πρωσικό μπλε» της ποιήτριας Φωτεινής Βασιλοπούλου. Αλλά και ο Σύρος ελληνιστής Λουκιανός ο Σαμοσατεύς (125 – 180 π. Χ.), ο δημιουργός του σατιρικού διαλόγου.

Η ίδια άριστη χρήση της γλώσσας διέκρινε και εκείνον, ο ίδιος λιτός, γεμάτος χαριτολογίες λόγος, απαλλαγμένος από περίτεχνα και πομπώδη σχήματα. Ένας υποδόριος σαρκασμός, μια υφέρπουσα ειρωνεία που χαρακτηρίζει και τη συλλογή της Φωτεινής Βασιλοπούλου, ενώ ο λόγος, αιχμηρός και διεισδυτικός, σωστός καταπέλτης, καυτηριάζει με οξύνοια τα ανθρώπινα σφάλματα.

Τριάντα τέσσερα ποιήματα μαργαριτάρια σε τέσσερεις ενότητες: «Κατάδυση στη γη», «Ημισέληνος θλίψη», «Τρικυμία εντός», «Έρωτας στο βάθος». Στο στόχαστρο μπαίνουν οι παντοειδείς διαψεύσεις, ο κομφορμισμός, η μοναξιά, ο έρωτας.

Τη μοναξιά μου

μες στο ποίημα απόψε εξορίζω

 

Αύριο θα της βρω χαρτιά γι’ άλλη πατρίδα.

Ο λόγος κρουστός, αρκούντως λιτός και στοχαστικός. Το δε βιβλίο ιδιαίτερα καλαίσθητο, με την εικαστική ματιά της ζωγράφου Μαργαρίτας Βασιλάκου.

Στην πρώτη ενότητα, «Κατάδυση στη γη», η λέξη χώμα κυριαρχεί σε όλες της τις εκφάνσεις (γη, λάσπη, τάφος). Το ίδιο και η λέξη νερό.

Με το χώμα στηλιτεύεται το ψεύδος, ο στρουθοκαμηλισμός, η παρασιώπηση.

Ρίχνει ο ουρανός υδάτινες κλωστές

να σκαρφαλώσω.

Μα γαντζωμένος στο νερό γλιστρώ και κατεβαίνω.

Ολοταχώς βυθίζομαι στης λήθης το πηγάδι.

 

Και τ΄ όνειρο του ουρανού μπαίνει βαθιά στο χώμα.

Το νερό, δύναμη ζωής και γονιμότητας, είναι το αναζωογονητικό στοιχείο, αλλά και το καταληκτικό.

Ας είμαστε στο δάκρυ, στον ιδρώτα φειδωλοί

στο σάλιο, προπαντός και στα φιλιά μας.

 

Νωποί να μένουμε

 

Ώσπου η σκόνη μας ξανά με το νερό ενωθεί.

 

Φωτεινή Βασιλοπούλου

 

Ο στιβαρός γνωστικός οπλισμός παρέχει στην ποιήτρια την ευχέρεια να ερωτοτροπεί με λέξεις, φιλοσοφίες, μυθολογίες και να καγχάζει τα πάντα. Αυτό είναι που απολαμβάνει ο αναγνώστης στη συλλογή: ότι τίποτε δεν μένει όρθιο. Ότι όλα ανατρέπονται.

Το ασφαλές όχημα της γνώσης δίνει παράλληλα στη δημιουργό τη δυνατότητα να υψώνει καίρια ποιητική έκφραση για θέματα επίμαχα. Ο κομφορμισμός, το προσωπείο, η εν κρυπτώ ζωή, δεν την αφήνουν αδιάφορη. Αντιθέτως, αποτελούν το κύριο θέμα στην πρώτη ενότητα, σαν ενοχλητικές παραφυάδες που πρέπει να ξεριζωθούν.

Θα μείνω μέσα.

Έξω έχει τόσο κρύο

τόσο μίσος.

Θα μείνω μέσα πού ‘ναι μαλακά, πού ‘ναι ζεστά.

Δεν πρόκειται ρούπι να το κουνήσω.

Εδώ

στο χώμα.

Εδώ θα μείνω να σας κλαίω τους απέξω.

Δεν θα βγω από τον τάφο μου.

 

Να δω δίχως φαντάσματα πώς θα χορέψετε απόψε.

Από τα βέλη της ποιητικής της φαρέτρας δεν ξεφεύγει ούτε η φιλοσοφία του Επίκουρου. Μόνον που η πασίγνωστη φράση του Επίκουρου «λάθε βιώσας», (πράξη εναντίωσης στη ματαιοδοξία), στην ποίηση της Βασιλοπούλου, μετατρέπεται σε εξοικείωση με το δήθεν. Μια νεκρή ζωή. Πλήρης δηλαδή ανατροπή.

Οδηγίες εντίμου βίου

 

Αργά να μπαίνεις, όπως η σιωπή

και απαλά να πέφτεις σαν το χιόνι.

Να ζεις ανεπαισθήτως.

Απόλαυσε ό, τι κι αν βιώνεις!

 

Να μην υψώνεις ποτέ σου τη φωνή

ούτε να φέρνεις αντιρρήσεις

σ’ ό, τι κι αν πουν και

προς Θεού

αν διαπράττεται έγκλημα, κοίταζε αλλού!

 

Επιτυχώς τον βίο να τελειώσεις. Θα δεις

πως όταν φθάσει της τελευτής σου η μέρα

δάκρυα οι τεθλιμμένοι θα σφουγγίζουν

για σένα συγγενείς.

 

Κι αφού στον κάδο ρίξουν

τη μύξα και τη θλίψη

για σένα που βυθίστηκες στην πλήξη

στο κάτωθι θα έχουν καταλήξει.

 

Θα λένε, πέθανε επιτυχώς.

 

Πράγματι, ήταν ένας σπάνιος νεκρός.

Μια αδιόρατη λεπτή ειρωνεία διαπνέει το ποίημα με φανερή την καβαφική επίδραση στον τόνο και τις γλωσσικές επιλογές.

Στη δεύτερη ενότητα, «Ημισέληνος θλίψη», η ποιητική μούσα εμπνέεται από τις αρρώστιες. «Τι ποίηση που κρύβεται πίσω από την αρρώστια! Ονόματα αιθέρια ελκυστικά αγνώστου προελεύσεως και ετυμολογίας».

«Το σώμα ενθυμείται την απώλεια», γράφει και συνθέτει πρωτότυπα έργα με τα επιστημονικά ονόματα των ασθενειών. Η εκφυλιστική πάθηση του ματιού, για παράδειγμα, η γνωστή ως ωχρά κηλίδα, μετουσιώνεται σε «σκότωμα» ερωτικό.

Ωχρά κηλίδα και σπινθηροβόλο σκότωμα.

 

Όλα ζαλίζονται γλυκά.

Πέφτουνε μπρος στα μάτια σου λιπόθυμα

τα χρώματα.

Ουράνιο τόξο οι εκρήξεις.

Ώχρες Σιένας, πορφυρά, δαμασκηνά.

Πολύχρωμα μυγάκια, πεταλούδες

αυτοκτονούν για χάρη σου.

 

Για ένα σου σκοτώνονται και μόνο βλέμμα.

Ιδιαίτερα απολαυστικές οι δημιουργίες αυτές, με αισθητό τον αυτοσαρκασμό και την υποδόρια ειρωνεία που χαρακτηρίζει ολόκληρη τη συλλογή.

Στην ενότητα «Τρικυμία εντός», τα χρώματα, η θάλασσα, οι ευφυείς συνυποδηλώσεις, οι αντιθέσεις, βγάζουν στην επιφάνεια έναν καταπιεσμένο και υποβλητικό λυρισμό. Η μοναξιά υπόκωφη, σκύλος που δαγκώνει, σε ένα από τα ωραιότερα ποιήματα της συλλογής.

Απόψε έβγαλα τη μοναξιά μου βόλτα

Κακό σκυλί που αλύχταγε έσκιζε τη σιωπή

Γέρους παιδιά όλους τους γάβγιζε τους έπαιρνε από

Πίσω

Λαχτάρα μαύρη η μοναξιά σκυλί

 

Σφιχτά του πέρασα στο σβέρκο λαιμαριά

Εκείνο φρένιαζε το ΄σφιγγα πιο πολύ

Από τα δάχτυλά μου έσταζε αίμα

Δε μ’ ένοιαζε. Δε θέλω να το χάσω

 

Στον κόσμο ό, τι έχω

Είναι τούτο το μπάσταρδο σκυλί

 

Σ΄ όλο τον δρόμο περπατούσα μόνος

Μόνος δεν ένιωσα ούτε στιγμή.

Η εσωτερική ωστόσο καταβύθιση, πάντα οδυνηρή. Δημιουργεί κλυδωνισμούς. Τη διαπνέουν ματαιώσεις, διαψεύσεις, απογοητεύσεις.

Ξόδεψε χρόνια ολόκληρα

τινάζοντας απ’ το μπαλκόνι χαλιά, κουβέρτες, αναμνήσεις.

Και από κάτω παιδάκι η ίδια να μαζεύει τ΄ άνθη

της νύφης που ονειρεύτηκε να γίνει.

Τότε που ακόμα δεν το ήξερε

πως μια  ζωή θα πάλευε με ήττες και με σκόνη

με αναμνήσεις και με όνειρα

που σκοτωμένα ένα ένα θα ‘ριχνε απ’ το μπαλκόνι.

Στην τελευταία ενότητα, «Έρωτας στο βάθος», μας χαρίζει πέντε υπέροχα ερωτικά. Συχνή λέξη «ο πάγος» σε όλες του τις εκφορές (παγώνω, ξεπαγώνω). Ο έρωτας, βραδυφλεγής ανάφλεξη σε μακρινό γαλαξία (λιώσιμο του πάγου).

Τους πάγους λιώνω

των χρόνων που δε ζήσαμε μαζί.

Ρουφώ σταγόνες, ρύακες, ποτάμια.

Φουρτουνιασμένες θάλασσες

κατεβασιές.

 

Και στάλα να μη λέω να ξεδιψάσω! 

Αφηγηματικότητα και εμφανής θεατρικότητα στη συλλογή. Συνεχής και κυμαινόμενη φόρτιση. Ο στίχος κινείται, έχει ευλυγισία. Υπόκειται στους νόμους ενός ρυθμού. Διάσπαρτοι ίαμβοι και ομοιοτέλευτα συμβάλλουν σ΄ αυτό (σκυλί \ το ΄σφιγγα πιο πολύ, δεν βλέπω κάκωση -\ διάγνωση, θλίψη, θλίψη \ πού θα βρεθεί νερό να σε συντρίψει).

Η ποιητική συλλογή της Φωτεινής Βασιλοπούλου «Πρωσικό μπλε» είναι μια ιδιαίτερα καλαίσθητη, ευφυής και πρωτότυπη σύνθεση που κινείται ανάμεσα στο συναισθηματισμό και το στοχασμό. Οι συλλήψεις, αντλημένες από την καθημερινότητα, ευφυείς ως προς την εκφορά του λόγου.

Γνήσια κοιτάσματα ποιητικής έμπνευσης αφήνουν το αποτύπωμα μιας πολύ ώριμης, για πρωτοεμφανιζόμενη ποιήτρια, συλλογής, ενώ η δεινότητα της γλώσσας θαυμαστή και σε όλη τη διαχρονικότητά της.

Ο στίχος ευθύβολος, σε συνεχή αναμέτρηση με την τραγικότητα. Ρεαλισμός και ειρωνεία καθορίζουν τη σχέση της ποιήτριας με το είναι.

Η Φωτεινή Βασιλοπούλου με την ποιητική της συλλογή, «Πρωσικό Μπλε», καταξιώνεται επάξια ως μία από τις πιο αισθαντικές πρωτοεμφανιζόμενες ποιητικές φωνές. Μας κέρδισε! Αναμένουμε με αγωνία τη συνέχεια.

 

 

* Η Λίλια Τσούβα γεννήθηκε στα Τρίκαλα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, από όπου και αποφοίτησε (τμήμα Μέσων και Νεότερων Ελληνικών Σπουδών). Εργάστηκε επί χρόνια ως καθηγήτρια στη μέση εκπαίδευση. Ασχολείται με το δοκίμιο και την κριτική. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top