Τα πιο ενδιαφέροντα, σοφά και λογικά της πρακτικής φιλοσοφίας.

Γράφει ο Δημήτρης Βαρβαρήγος //

Πώς να βελτιωθεί η ζωή της ανθρωπότητας σε παγκόσμιο επίπεδο

«Aπ’ τη μεριά μου όλους σας Θεωρώ ίσους, λευκούς και μελαψούς και θα ‘θελα να μην αισθάνεστε μόνο σαν υπήκοοι της κοινοπολιτείας μου, αλλά να νοιώθετε όλοι σαν μέτοχοι και συνέταιροι. Όσο περνά απ’ το χέρι μου, θα προσπαθήσω να γίνουν πραγματικότητα αυτά που υπόσχομαι. Αυτό τον όρκο που δώσαμε απόψε με σπονδές, κρατήστε τον σαν σύμβολο αγάπης»

Ξεκινώ με τα λόγια του Μεγάλου Αλεξάνδρου στον όρκο που έδωσε σε προσκεκλημένους αξιωματούχους όλων των φυλών στην πόλη Όπις της Ασσυρίας το 324 π. Χ, για να τονίσω πόσο παλιά ήταν, πόσο είχε προηγηθεί η σκέψη του ενωμένου κόσμου, αυτό που σήμερα αποκαλούμε Παγκοσμιοποίηση και μας τρομάζει καθώς τείνει μέρα με τη μέρα να γιγαντώνεται. Καλά κάνει και μας τρομάζει με τις συνθήκες τις οποίες προσπαθούν να ισοπεδώσουν τους λαούς. Γιατί παγκόσμια ιδέα στις μέρες μας δεν σημαίνει τίποτα άλλο από παγκόσμιο εμπόριο.

Ο Μέγας Αλέξανδρος υπολόγιζε τα δεδομένα της εποχής του, δίχως να γνωρίζει τη τεχνολογική εξέλιξη του ανθρώπινου γένους. Οι προσωπικές εμπειρίες της εποχής του για την ισότητα των λαών σήμαινε την κατάργηση των διακρίσεων, την εξαφάνιση του μίσους και το τέλος του πολέμου.

Θεωρητικά είναι σωστή η προσέγγιση σε μια παγκόσμια γνώση, αλληλεγγύη και κατανόηση με πρακτικές που αξίζουν οποιοδήποτε τίμημα προκειμένου να γίνουν κτήμα όλης της ανθρωπότητας, αλλά γεννιέται το ερώτημα, τι αρνητικά θα μπορούσε να επιφέρει στην πράξη καθώς τα πάντα βρίσκονται σε ανθρώπινα χέρια και οδηγούνται μέσα από ιδιοτελείς σκοπούς.

Ο Χίτλερ ήθελε να φτιάξει μια κοινωνία Αρίων, με όλα τα παρεπόμενα που είχε αυτή η θεωρία του. Ο Στάλιν εξαφάνιζε όποιον είχε αντίθετη άποψη με τη δική του κοσμοαντίληψη. Ο Όργουελ, με το έργο του 1984 παρουσιάζει μια πλανητική ομοιομορφία που όχι μόνο καταργούνταν οι διακρίσεις, η στέρηση ελευθερίας, το μίσος και ο πόλεμος ,αλλά αντίθετα ενδυναμώνονται.

Η απώλεια της ελευθερίας μας δείχνει στο κείμενο του, πως η μοναδική κατάληξη μιας τέτοιας πρακτικής ακολουθίας, είναι η δουλεία.

Η δουλεία κάνει ανάπηρη τη ψυχή και του νοημονέστερου ακόμη ζώου, διότι μετά από μια παρατεταμένη στέρηση ελευθερίας αποκεντρώνεται μέσα στον άνθρωπο, το κίνητρο για ελευθερία. Αργά αλλά σταθερά εξανεμίζεται η αξία της ελευθερίας, τη λησμονεί, παύει να την αναγνωρίζει και δεν την αποζητά. Κατά τον κο Τσάτσο, χάνεται «ο έρως προς την ιδέα».

Πως λοιπόν μπορεί το ανθρώπινο είδος που είναι η μόνη παραφωνία στη φύση, το μόνο σπονδυλωτό, εξαιρέσει κάποιων τρωκτικών, που πολεμά το ίδιο του το είδος και αντλεί ευχαρίστηση από αυτή του την πράξη. Πως να ελπίζει σε μια παγκόσμια ιδέα όπου η κεντρική εξουσία του θα το θέλει, θα το έχει τελικά υποταγμένο στους ιδιοτελείς σκοπούς της; Παγκοσμιοποίηση σημαίνει πρωταρχικά σεβασμός στα ήθη, τα έθιμα και τον πολιτισμό και το θρήσκευμα της κάθε χώρας και όχι η κατάλυση τους σε μια κεντρική εξουσία όπου το κέρδος θα είναι ο αυτοσκοπός και οι άνθρωποι οι υποτελείς του.

Τι άλλο λοιπόν μπορεί να σημαίνει Παγκοσμιοποίηση εκτός απ’ το διαρκές μονοπώλιο του πλούτου με αποτέλεσμα οι ισχυρές οικονομίες να στραγγαλίζουν με αθέμιτο ανταγωνισμό τις φτωχότερες αγορές και να τις αναγκάζουν σε μια εξάρτηση που όχι απλώς αγγίζει τα όρια της υποτέλειας αλλά τα ξεπερνάει σε βαθμό πολύ επικίνδυνο για την ισότητα και την ελευθερία των λαών.

Να λοιπόν τι σημαίνει Παγκοσμιοποίηση, η παράκαμψη της εθνικής κυριαρχίας και των δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών μέσα από τη μυστική λειτουργία διεθνών οργανισμών με διοικήσεις διορισμένες από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου!

Αυτό που βιώνουμε σήμερα στην Ελλάδα κι εξαπλώνεται παγκοσμία φορώντας τη μάσκα της προοδευτικής ιδέας που για πυρήνα της έχει τη δήθεν  φροντίδα της ανθρωπότητας.

Με αυτές τις πρακτικές, ποτέ δεν θα βελτιωθεί η ζωή της ανθρωπότητας σε παγκόσμιο επίπεδο

Ο 20^ος αιώνας χάρισε πολλές ανθρωπιστικές ιδέες, έδωσε τα μεγαλύτερα οράματα, κήρυξε, εφάρμοσε και αγωνίστηκε για τον ανθρωπισμό, καταργώντας οριστικά τη δουλεία, κατοχυρώθηκαν νομικά τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των δύο φύλων αναβαθμίζοντας το δύσκολο ρόλο της γυναίκας, και χάρισε προστασία και φροντίδα στο παιδί.

Εξαπλώθηκε σε όλα τα μήκη και τα μήκη του πλανήτη το δημοκρατικό πολίτευμα, αγωνίστηκε για την ειρήνη και τη διασφάλιση με διεθνείς συμβάσεις, με οργανισμούς και νομικούς φορείς. Πολλά θαυμαστά επιτεύγματα έγιναν στην Ιατρική. Επεξέτεινε την επιστήμη θέτοντας την στην υπηρεσία του ανθρώπου. Πολλοί επιστήμονες και ερευνητές υιοθετούν την άποψη επιστήμη για την επιστήμη αδιαφορώντας για κάποιες περιπτώσεις να μεταβάλλουν το άτομο σε πειραματόζωο. Επίσης διαθέτουν τις γνώσεις τους για την επινόηση καταστροφικών όπλων χημικών και πυρηνικών. Ακόμη και για την επιστήμη της ατομικής ενέργειας, ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ τη δημιούργησε ως σύλληψη ιδέας για να υπηρετήσει τις ανθρώπινες ανάγκες με φτηνή ενέργεια που θα έκανε τη ζωή τους ευκολότερη, αλλά η χρήση της από χέρια αλαζόνων ηγετών και στρατοκρατών επέφεραν την καταστροφή, όπως συνέβη στις 6 Αυγούστου 1945 στην ιαπωνική πόλη Χιροσίμα, όπου προκάλεσε τον θάνατο 92.133 ατόμων και τον σοβαρό τραυματισμό άλλων 100.000,  η πόλη κυριολεκτικά ισοπεδώθηκε.

Ο 20^ος αιώνας έδωσε ελπίδα στον άνθρωπο για έναν κόσμο χωρίς αδικίες και παρανομίες, χωρίς πόνο, βάσανα και βαρβαρότητες, αλλά διαψεύστηκε.

Τον 20^ο αιώνα γκρεμίστηκαν πολλά μεγάλα οράματα με μια ισοπεδωτική πολιτική μέχρι τη λήξη του. Η ανθρωπότητα χωρισμένη σε πλούσιους και φτωχούς, η Δύση να ευημερεί και στο τρίτο κόσμο ενδεικτικά αναφέρουμε ότι δέκα πέντε εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασιτία.

Οικονομίες βασισμένες στην παραγωγή πολεμικού υλικού και οι ανταγωνισμοί πλουσίων κρατών για την κυριαρχία στις αγορές επέφεραν εκατόμβες θυμάτων από περιφερειακούς πολέμους δίνοντας ένα πλήγμα σε όσους πίστευαν πως η ανθρωπότητα έμαθε από τα λάθη του παρελθόντος της με τον Α΄ και Β΄ παγκόσμιους πολέμους.

Σε πολλές χώρες του πλανήτη παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τυραννικά καθεστώτα, βασανιστήρια, φίμωση του τύπου. Σε πολλά σημεία του πλανήτη ξεσπούν πολεμικές συγκρούσεις. Τα οικονομικά συμφέροντα δημιουργούν σφαίρες επιρροής που οδηγούν σε αιματηρές συγκρούσεις και ο άνθρωπος καταντά ασήμαντη ύπαρξη.

Παρ’ όλο τον όλεθρο και τις δεινές εμπειρίες που αφήνει στις ανθρώπινες ψυχές ένας πόλεμος, οι άνθρωποι δεν βάζουν μυαλό. Ξεχνούν εύκολα τα δεινά της ιστορίας τους κι έτσι στον αιώνα που ανέτειλε διαιωνίζεται το κακό κι επέρχεται η ηθική κρίση να χαρακτηρίσει την εποχή μας.

Λαοί καταπιέζονται, η γη λεηλατείται, οι νέοι μένουν γυμνοί από οράματα και οι ιδεολογίες φθίνουν. Το πρόσωπο της εποχής μας, όπως και κάθε εποχής, σημαδεύεται από θετικά κι αρνητικά γνωρίσματα, πολλά απογοητευτικά στοιχεία οδηγούν τις κοινωνίες σε βαθιά ηθική κρίση που τείνει με κάθε τρόπο στην εκμετάλλευση του ανθρώπου.

Η θεοποίηση του υλισμού, η καταναλωτική μανία του homo consumen έχει κυριεύσει τα περισσότερα άτομα της εποχής μας και δεν αφήνουν περιθώρια για ανθρωπιά. Όλα τα άτομα διψούν και αγωνίζονται να αποκτήσουν και να καταναλώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα υλικά αγαθά και να εξασφαλίσουν πάμπολλες υλικές απολαύσεις.

Θηρεύει την ύλη και την ελεύθερη ζωή ενώ η ψυχή του είναι πάντα ανικανοποίητη και διψασμένη για πιο πολλά. Στο βάθος της καρδιάς του έχει δημιουργηθεί ένα απύθμενο κενό γιατί με τις υλικές μόνο απολαύσεις δεν γεμίζει η ψυχή του. Ο καταναλωτικός δρόμος που ακολουθεί  τον οδηγεί με κάθε τρόπο στην εκμετάλλευση του συνανθρώπου.

Ο μανιώδης καταναλωτής στην προσπάθεια του να κερδίσει δεν έχει αναστολές και υιοθετεί την αντίληψη: ο θάνατος σου η ζωή μου.  Υποδουλώνεται στον μεγάλο τύραννο που ακούει στο όνομα, κτήση. Ζει μια ζωή γεμάτη αγωνία και δραματικό μόχθο. Εργάζεται σκληρά, υποσκάπτει την υγεία του μόνο και μόνο για την απόκτηση των περιττών αναγκών.

Οι ηθικές αξίες αποτελούν συχνά παρωχημένες αρετές περιττές για τη ζωή. Η έλλειψη ανθρωπιάς, η ηθική αναλγησία, η κυνική συμπεριφορά της αδιαφορίας, η ανειλικρίνεια, η χρήση του προσωπείου αντί του πραγματικού προσώπου και η αδιαφορία για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι μερικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη χαλάρωση της ηθικής συνείδησης. Η υπέρβαση του μέτρου στις απολαύσεις οδηγούν αρκετά άτομα σε νόθες μορφές ψυχαγωγίας, όπως το αλκοόλ, η φιληδονία και τα ναρκωτικά. Οξύνονται τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, βία, εγκληματικότητα, αναρχία περιθωριοποίηση.

Όλες οι εκδηλώσεις του σημερινού ανθρώπου είναι μαζικές. Οι άνθρωποι άφησαν τη φύση και ζουν συγκεντρωμένοι σε υπερτροφικά αστικά κέντρα, σε υδροκέφαλες βιομηχανικές πόλεις με πληθυσμούς που ανέρχονται σε εκατομμύρια κατοίκους. Διαμένουν σε κλειστά διαμερίσματα πολυώροφων πολυκατοικιών, άγνωστοι μεταξύ αγνώστων δίχως ταυτότητα και όνομα, δίχως προσωπικότητα και οντότητα. Ψυχαγωγούνται μαζικά, κινούνται με τα ίδια μέσα συγκοινωνίας, μέσα σε ανώνυμες μάζες. Η πληροφόρηση και ενημέρωσή τους γίνεται με μαζικά μέσα επικοινωνίας. Διαβάζουν τις ίδιες εφημερίδες, ακούνε το ίδιο ραδιόφωνο, παρακολουθούν τις ίδιες εκπομπές στη τηλεόραση. Αυτός ο τρόπος έκανε τον άνθρωπο να χάσει το ρυθμό της απλής ζωής, τη ζεστασιά της παραδοσιακής κοινοτικής συμβίωσης. Ανώνυμος και αποξενωμένος μέσα στις μάζες των συνανθρώπων του χάνει ολοένα και περισσότερο την προσωπικότητα του.

Οι διαπροσωπικές σχέσεις περνούν κρίση, έγιναν υπολογιστικές και κάθε προσέγγιση αποβλέπει σχεδόν αποκλειστικά και μόνο στο υλικό συμφέρον. Η καλόβουλη διάθεση, το ανιδιοτελές χαμόγελο και η απλή δοτικότητα αντιμετωπίζονται με καχυποψία και όσο για το χάρισμα της καρδιάς, θεωρείται από τις πλέον επικίνδυνες επιπολαιότητες που θα επισύρουν βάσανα και πόνο.

Οι άνθρωποι απλώς συνυπάρχουν, δεν πονάει ο ένας τον άλλον. Η περιβόητη φιλία φαλκιδεύεται, παίρνει το χαρακτήρα κάποιας καθορισμένης συνήθειας  του συμβατικού.

Οι ανταγωνιστικές τάσεις επικρατούν δίχως τον παραμικρό ενδοιασμό. Η άμιλλα εξοβελίστηκε, η συνεργασία υποσκάπτεται, η προσφορά αποτελεί είδος ανεπάρκειας όχι μόνο στα υλικά αλλά και στα συναισθήματα. Οι καθημερινές σχέσεις και συναλλαγές τελματώνουν μέσα σε έναν ανελέητο ανταγωνισμό όπου θριαμβεύουν ο ατομισμός και ο υπερφίαλος εγωισμός.

Η απουσία της κοινωνικής συνείδησης αποστασιοποιεί το άτομο από κάθε πολιτική διεργασία, του στερεί κάθε ενδιαφέρον καθώς στο μόνο που αποβλέπει είναι το ατομικό του συμφέρον και τίποτα άλλο. Αδιαφορεί για τα κοινωνικά προβλήματα και το κοινωνικό συμφέρον γενικότερα. Δεν θεωρεί καθήκον του τη συμμετοχή του στο πολιτικό γίγνεσθαι εκτός κι αν προκύπτει κάποιο προσωπικό όφελος. Βέβαια, αυτή η διαμόρφωση νοοτροπίας του ατόμου οφείλεται κατά βάση στο τρόπο που λειτουργεί η πολιτική ζωή της εποχής. Ο πολιτικός αμοραλισμός, η αναξιοκρατία και οι ψεύτικες υποσχέσεις μέσα από μια ξύλινη γλώσσα αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά μιας διαμορφωμένης ήδη πολιτικής ζωής.

Και φτάνει στο νοσηρό σημείο ο άνθρωπος να αδιαφορεί για το ίδιο του το σπίτι, το περιβάλλον. Αποβλέποντας στη μεγιστοποίηση του κέρδους και βοηθούμενος από την αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας, οδηγήθηκε στην υπερεκμετάλλευση της φύσης. Καθημερινά επιδίδεται στην αφαίμαξη των πόρων της δίχως ενδοιασμό για το αποτέλεσμα που θα επέλθει σε μερικά χρόνια να ερημωθεί η γη. Αυτές οι ενέργειες μόνο ανήθικες μπορούν να χαρακτηρισθούν καθώς στρέφονται εναντίον της ανθρωπότητας και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τη θέσει σε κίνδυνο.

Τρόποι αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων βρίσκεται στα χέρια των ανθρώπων. Για να αποκτήσει η κοινωνία ένα πραγματικά ανθρώπινο πρόσωπο, χρειάζεται ένας δύσκολος και σκληρός αγώνας σε κάθε μέτωπο.

Μερικά μέτρα που θα επιδρούσαν αποτελεσματικά στη βελτίωση αυτής της κατάστασης ξεκινούν από την οικογένεια όπου ο ηθικοπλαστικός ρόλος της είναι από τους κυριότερους παράγοντες. Η αγωγή που παίρνει ένα παιδί, η πρώτη παιδεία, συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση για μια καλύτερη κοινωνία. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση μέσα από την εκπαίδευση να προωθούνται οι ανθρωπιστικές αξίες και να μην επιδιώκεται μόνο η στυγνή εξιδανικευμένη γνώση. Οφείλει η εκπαίδευση να ολοκληρώνει την προσωπικότητα του ανθρώπου και ύστερα να τον εξειδικεύει.

Οι άνθρωποι επιβάλλεται να επαναπροσδιορίσουν τις αξίες και τους στόχους τους. Να πάψουν ως βασικό μέλημα της ζωής του να είναι το χρήμα. Να θέτουν σε υπέρτερη θέση το είναι και όχι έχειν. Με αυτό τον τρόπο θα περιοριστεί η καταναλωτική μανία τους. Πρέπει να αντιληφθούν και να συνειδητοποιήσουν οι άνθρωποι ότι η κοινωνική αποδοχή και η καταξίωση στην κοινωνία προέρχονται από την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Η τόνωση των ηθικών αξιών απορρέει από την ειλικρίνεια, την ευθύτητα την ανιδιοτέλεια, τη δικαιοσύνη, τη σωφροσύνη. Αν ο άνθρωπος αποκτήσει αυτά τα στοιχεία τότε θα εκλαμβάνεται ως αξία κι όχι ως μέσο για εκμετάλλευση.

Με τον τρόπο αυτό θα καταπολεμηθεί η εσωστρέφεια, η μοναξιά και τα άτομα θα απαλλαγούν από το άγχος και τα διάφορα συμπλέγματα.

Ο άνθρωπος επιβάλλεται να αισθάνεται πολίτης του κόσμου και να αγωνίζεται για την παγκόσμια ειρήνη, για τη σωτηρία του περιβάλλοντος και την καταπολέμηση της φτώχιας σε όλες τις περιοχές της γης.

Στην πολιτεία του Πλάτωνα η ηθική τάξη φανερώνεται από την αρμονία των ψυχικών δυνάμεων κι από τις αρετές τους. (σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη, δικαιοσύνη). Έτσι η πολιτεία γίνεται τέλεια αν είναι απεικόνιση των ψυχικών δυνάμεων και αρετών και κατά συνέπεια του κόσμου των ιδεών. Του ιδεώδους κόσμου.

Η πολιτεία, σαν άνθρωπος σε μεγέθυνση, αποτελείται από τρεις τάξεις.

1) Από το μεγάλο μέρος του λαού, που αντιστοιχεί στο «επιθυμικόν», μέρος της ψυχής και φροντίζει για τις υλικές βάσεις της κοινωνικής ζωής

2) Από τους πολεμιστές, που αντιστοιχούν στο «θυμοειδές» μέρος της ψυχής και φροντίζουν για την ασφάλεια της πολιτείας.

3) Από τους άρχοντες, που αντιστοιχούν στο «λογιστικόν» μέρος της ψυχής και που ως φροντίδα έχουν τη νομοθεσία και τη διοίκηση.