Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο ποιητικός πολιτισμός του Αζερμπαϊτζάν
21/11/2018, 10:27 πμ

Ο ποιητικός πολιτισμός του Αζερμπαϊτζάν

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Γιώργος Σχορετσανίτης, “Ποιητές του Αζερμπαϊτζάν”, ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις, Αθήνα 2015

 

Η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν, μια από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, είναι μια χώρα στην περιοχή του Καυκάσου με πρωτεύουσα το Μπακού, έκταση περίπου 87.000 τ. χλμ. και πληθυσμό περίπου 10.000.000 κατοίκους. Ο γνωστός ιατρός – συγγραφέας Γιώργος Σχορετσανίτης ταξίδεψε στην μακρινή ασιατική χώρα και μελέτησε επιτόπια τον πολιτισμό της. Καρπός της παραμονής και έρευνας ήταν το παρόν πόνημα, το οποίο αναφέρεται στους ποιητές του Αζερμπαϊτζάν και πλαισιώνει ένα καλαίσθητο εικονογραφημένο ημερολόγιο.

          Η πρώτη πνευματική Αναγέννηση του Αζερμπαϊτζάν χρονολογείται κατά τη διάρκεια του 11ου-12ου αιώνα, ενώ κατά τη βασιλεία της δυναστείας των Σαφαβιδών (16ος αιώνας) δίνεται μεγάλη ώθηση στις τέχνες και τον πολιτισμό. Τότε εμφανίζεται και ο σημαντικότερος ποιητής της  χώρας, ο Muhammad Fizuli (1494-1556). Ο Fizuli θεωρείται ο μεγαλύτερος λυρικός ποιητής της πατρίδας του, καθώς τα ρυθμικά gazals του αποτέλεσαν τη βάση των αζέρικων τραγουδιών mughams, τα οποία τραγουδούσαν οι Khananda (τραγουδιστές). Τον 18ο αιώνα μεσουρανεί ο «Δάσκαλος της ποίησης της αγάπης» Molla-Panakh Vagif (1717-1797), ο οποίος με ευφάνταστες ποιητικές εικόνες υμνεί τον έρωτα: «όπως ένας καθρέπτης το σώμα της θα πρέπει να είναι ξανθό[…]Τα μάγουλά της πρέπει να θυμίζουν ανοιξιάτικες τουλίπες όταν φυσάει[…]».

Η ποιήτρια Khurshid Banu ή Natavan (1830-1897) τον 19ο αιώνα εμπνέεται από την απώλεια του 15χρονου γιού της και συνθέτει ποιήματα θρηνητικά, υμνώντας τη ζωή και τις ομορφιές της. Ο πρώτος κύκλος ποιητών κλείνει με τον Mirza Alakbar Sabir (1862-1911), ο οποίος επηρεασμένος από την Ρωσική Επανάσταση του 1905 καυτηριάζει με τη σατιρική του ποίηση το τσαρικό κατεστημένο, τους μουλάδες (οι Αζέροι είναι μουσουλμάνοι), τους πλούσιους γαιοκτήμονες, καθώς και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Επίσης, ως πολιτικός ποιητής παίρνει συμφιλιωτική θέση (π.χ. το ποίημα «Στους Μουσουλμάνους και Αρμένιους αδελφούς») στους εθνοτικούς πολέμους Αζέρων –Αρμενιών για την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (περιοχή του Αζερμπαϊτζάν με αρμενικό πληθυσμό).

Μετά από αυτόν ακολουθούν οι σύγχρονοι ποιητές του Αζερμπαϊτζάν του 20ο αιώνα, οι οποίοι συνδυάζουν πολιτική και ποίηση ασχολούμενοι με την καθημερινή ζωή των κατοίκων και την προπαγάνδα, καθώς η χώρα ανήκει στη Σοβιετική Ένωση. Σημαντικότεροι από αυτούς είναι ο ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Suleyman Rustam (1906-1989), o οποίος ύμνησε την σοβιετική επανάσταση του 1917 και έγραψε πατριωτικά ποιήματα για τον αγώνα του Ρωσικού λαού κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μεταπολεμικά ασχολήθηκε ποιητικά με τα φτωχά κοινωνικά στρώματα της χώρας του και την άνθιση της Σοβιετικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν.

Κι ενώ ο Rustam επαινείται, προβάλλεται και βραβεύεται ο εθνικιστής ποιητής Almas Ildirim (1907-1952) συλλαμβάνεται, εξορίζεται και διαγράφεται από την Ένωση Λογοτεχνών.  Πιο άτυχος ο νέος ποιητής Mikayil Mushfig (1908-1939), αν και ύμνησε τον αγώνα των εργατών στη βιομηχανία και των αγροτών, συνελήφθηκε και εκτελέστηκε κατά τη διάρκεια των σταλινικών εκκαθαρίσεων τη δεκαετία του 1930.

 

Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης

 

Επίσης, ο Rasul Reza (1910-1981) ήταν ο πρώτος Αζέρος ποιητής που χρησιμοποίησε ελεύθερο στίχο στην ποίησή του. Η θεματική του εμπνεόταν από τον κάθε μορφής φόβο. Άλλοι αξιόλογοι ποιητές, οι οποίοι άκμασαν το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, ήταν ο Ali Karim, ο Khalil Reza, o Fikrat Goja και ο Vagif Samadoghlu. Ο τελευταίος, γεννημένος το 1939 στο Μπακού, ονομάστηκε «εθνικός ποιητής» του Αζερμπαϊτζάν. Χαρακτηριστικό είναι το ποίημά του «Περισπασμοί»:

«Τα κουτσομπολιά αυτού του κόσμου

Και η υποκριτική αλήθεια

Μου αποσπούν την προσοχή

Σήμερα αυτός ο κόσμος

Αποτελεί εμπόδιο για να γράψω τα ποιήματά μου».

Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι το παρόν πόνημα αποτελεί μια ενδιαφέρουσα μελέτη για την εθνική ποίηση της μακρινής και σχετικά άγνωστης στο ελλαδικό κοινό ασιατικής χώρας. Ο αναγνώστης μπορεί να αντλήσει πνευματικά ερεθίσματα από την παράδοση του αζέρικου λαού και να γνωρίσει μέσα από την ποίηση την ψυχή και τον πολιτισμό του. Ο ιατρός, συγγραφέας και ταξιδευτής Γιώργος Σχορετσανίτης λειτουργεί για μια ακόμη φορά ως γέφυρα γνώσης και κοσμοπολιτισμού ταξιδεύοντας στο χώρο, στο χρόνο και στον πολιτισμό του Αζερμπαϊτζάν.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top