Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Μνησιπήμων πόνος ἔτεκεν κοσμιότητα
14/12/2016, 11:36 πμ

Μνησιπήμων πόνος ἔτεκεν κοσμιότητα

 τοῦ Μιχάλη Ἀ. Μελετίου // *

 

thumbnail_gialousisΚριτική παρουσίαση τῆς ποιητικῆς συλλογῆς τοῦ Ἀθανασίου Γαλούση μέ τίτλο “Ποιήματα Β΄”, ΑΩ ἐκδόσεις, 2015

 

Στὸν Φιλοκτήτη, ὁ Σοφοκλῆς μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ κόπος εἶναι ὁ ἐξ ἀσθενείας προερχόμενος πόνος ἀσφαλῶς ὑπονοώντας περισσότερο τὶς ψυχικὲς νόσους παρὰ τὶς σωματικές. Ὁ κορυφαῖος τραγῳδὸς ἦταν 80 καὶ πλέον ἐτῶν ὅταν ἔγραψε τὸν Φιλοκτήτη. Εἶχε φάει δηλαδή τὴ ζωὴ μὲ τὸ κουτάλι ὅπως λέμε σήμερα. Εἶχε ὅμως καὶ εὐαίσθητες συναισθηματικὲς κεραῖες ἱκανὲς νὰ ἀντιλαμβάνονται τὴν ἀλήθεια πίσω ἀπὸ τὰ γεγονότα. Ὁ πόνος εἶναι μία λέξη μὲ μεγάλη βαρύτητα στὶς ζωὲς τῶν ἀνθρώπων. Συχνά, οἱ πόνοι τοῦ βίου (ποὺ ἐμπεριέχει τὴ βία) λειτουργοῦν ὡς καταλῦτες γιὰ τὸ σμίλεμα τῆς προσωπικότητάς μας. Οἱ πόνοι μας, μᾶς χαράσσουν τὸν σκοπό τῆς ζωῆς μας. Ὁ σκοπός ὅμως, δὲν εἶναι τίποτες ἄλλο ἀπὸ ἀνόθευτο κόπο (Σ+κόπος). Ἑπομένως, για να κλείσουμε αὐτὸ τὸ εἰσαγωγικὸ σχῆμα, πρέπει νὰ θυμόμαστε ὅτι ὁ τελικὸς σκοπός, γιὰ να ἐπιτευχθεῖ, ἀπαιτεῖ ἄπειρο κόπο ἐμβαπτισμένο μέσα σὲ ἔναν πόνο ποὺ ἐπιμένει καὶ συντροφεύει τὴ ζωὴ μᾶς μέχρι τὸ τέλος.

Κάτω ἀπὸ αὐτὲς τὶς σκέψεις, τὸ ποιητικὸ ἔργο τοῦ κ. Γαλούση εἶναι γιὰ ἐμένα ἀναμενόμενο. Ὄχι γιατὶ γνωρίζω τὸν ἴδιο. Ἄλλα ἐπειδῆ ἔχω ἔντονη τὴν στυφὴ γεύση τῆς ἐποχῆς μας. Αὐτὴ τὴν παρανοϊκὴ καὶ ἀνεξέλεγκτη ἐποχὴ τῆς ἐκποίησης τῶν πάντων. Ἦταν ἀναπόφευκτο ὅτι τὰ ἐρεθίσματα τοῦ σήμερα θὰ πυροδοτοῦσαν ποιητικὲς προσπάθειες ἀναχαίτισης τῆς παρούσας λαίλαπας ποὺ περιγράφεται καταλεπτῶς μὲ τὴ ρήση: τρικυμία ἐν κρανίῳ. Τὸ ἀναπάντεχο στὴν ποίηση τοῦ κ. Γαλούση εἶναι ὅτι τὰ γραπτὰ τοῦ ὁμοιάζουν μὲ ἀκάνθινα λουλούδια ποὺ βλάστησαν ἐν τῷ μέσῳ μιᾶς ἑτερογενοῦς καθημερινότητας 4,5 δεκαετιῶν. Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος ἔγραφε καὶ προβληματιζόταν ἐν πλήρῃ ἐκδοτικὴ σιγὴ γιὰ 45 καὶ πλέον χρόνια. Ἑπομένως, ἡ ποίησή του, μπορεῖ νὰ γίνει καλύτερα κατανοητὴ ἐξεταζόμενη ὑπὸ τὸ πρῖσμα τοῦ ἀσκητισμοῦ καὶ συναισθανόμενοι τὴν ἀξιοθαύμαστη ἀναμονή του γιὰ ἐπίκαιρες παρεμβάσεις ἔπειτα ἀπὸ ἐξαντλητικὴ προετοιμασία καὶ προσήλωση στὸν Σκοπό. Μᾶς τὸ ἐξομολογεῖται ἄλλωστε καὶ ὁ ἴδιος ὁ ποιητὴς στὶς ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑ (σελ 21) παρουσιάζοντας αὐτὴ τοῦ τὴν ἀναμονὴ ὡς ἕναν ἐρωτικὸ καῦσο ποὺ παράγει κραυγές, ὀδυρμό καὶ θρῆνο. Ἐπίσης, στὸ ΣΠΕΡΜΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ (σελ 22) μᾶς παρουσιάζει τὸν πόνο τοῦ ποὺ διαρκεῖ δεκαετίες. Ὁ πόνος τοῦ ὅμως γεννᾶ τὴν ἁγνότητα. Κι αὐτός, πιστὸς στὴ θεία ἀποστολή του, θεωρεῖ τὸν ποιητὴ ἰσόχρονο τοῦ Θεοῦ. Μιὰ ὑπερφυσικὴ ὀντότητα ποὺ ὑπάρχει ἀπὸ πάντα συντροφιὰ μὲ τὴν ἀειπάρθενο λύπη.

Ἡ ποίηση τοῦ κ. Γαλούση συντηρεῖ τάσεις πρὸς ἀπομόνωση καὶ παραπέμπει σὲ στοχασμοὺς σιωπηλούς. Σὲ στοχασμοὺς ποὺ ἐπιθυμοῦν νὰ διαυγάσουν τὶς αἰτίες τῶν ἀποτυχιῶν τοῦ παρελθόντος χωρὶς ὅμως ποτὲ νὰ ἐπιτρέπουν στὸν λογισμὸ νὰ ὑποπέσει σὲ κατάθλιψη. Ἀφουγκράζεται διαρκῶς. Καταγράφει τὰ μηνύματα ποὺ λαμβάνει ἀπὸ τὴν καρδιὰ τοῦ, χρησιμοποιώντας γιὰ φίλτρο ἀποκωδικοποίησης τὸ μυαλό (ΜΕ ΤΟ ΜΥΑΛΟ Ν’ ΑΚΟΥΕΙ, σελ 18). Ἡ ἀπομόνωση, δείχνει τὴν ἀπὸ ἐπιλογή ἀπόσυρση στὴν ἡσυχία. Ὄχι λόγῳ ἥττας ἤ κάματου. Ἀντίθετα, ἡ ἀπομόνωση εἶναι ἡ μόνη λύση ποὺ διαθέτει ὁ ποιητὴς λόγῳ τῆς ἀκατανίκητης ἀνάγκης του γιὰ ἄσκηση, γιὰ μελέτη, γιὰ περισυλλογή. Ἔτσι μόνο θὰ μπορέσει τελικῶς νὰ ἐπηρεάσει καὶ τὴν ἰδιοσυγκρασία τοῦ ἀναγνώστη.

Ἡ σοβαρότητα συγκεράζεται μὲ τὴν ψυχραιμία καὶ αὐτὲς οἱ δύο τόσο πολύτιμες ἀρετές, δροῦν συνεργατικὰ γιὰ μία ἐν τῷ βάθυ ἐξώρυξη τῶν νοημάτων κάθε ποιήματος. Ἀρκετὲς φορὲς μάλιστα, μὲ μεγάλη ἐκφραστικὴ ἐπιτυχία. Γιὰ παράδειγμα, στὸ ποίημα ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ (σελ 11), ἡ παρατήρηση τῆς ζωῆς ποὺ κυλᾶ, σὰν θεατὴς μέσα ἀπὸ τὴν στατικότητα καὶ τὴν ἀσφάλεια ποὺ προσφέρει ἕνα παράθυρο, ὁδηγεῖ τὸν παρατηρητὴ σὲ μιὰ ζωὴ ἄχαρη καὶ τελματώδη ποὺ ἀργοσβήνει και ποὺ ἐν τέλει, καταλήγει καὶ ὁ ἴδιος νεκρὸς μὲ τρόπο ἀποτρόπαιο. Στὸ ΑΠΟΨΕ ΔΗΛΩΝΩ ΗΡΩΑΣ (σελ 16), ὁ ποιητὴς γίνεται ἥρωας διότι παραδέχεται τὴν ἀδυναμία του καὶ ζητεῖ παρηγοριὰ γιὰ νὰ καταφέρει νὰ ἀντέξει τὴν μοναξιὰ τῆς ἐρωτικῆς ἀπουσίας. Μὰ καὶ στὶς ΙΘΑΚΕΣ (σελ 13), μιλᾶ γιὰ τὰ βάσανα τῶν ζωντανῶν ποὺ ἔχουν τὶς ψυχὲς οἰκτρὰ ἀλαφιασμένες. Ἀναφέρεται σὲ αὐτοὺς ποὺ δὲν μποροῦν νὰ βροῦν ἀνάπαυση οὕτε κὰν μέσα στὶς ἡσυχίες. Ὁ ποιητής, μᾶς παρουσιάζει ὅλους ἐκείνους τοὺς ἀνθρώπους τῆς καθημερινότητας ποὺ προχωροῦν χωρὶς νὰ κατανοοῦν ἐνῷ βρίσκονται παγιδευμένοι μέσα σὲ ἕναν ἑσμὸ ἀντικρουόμενων συναισθημάτων. Ἀνθρώπων ποὺ εἶναι ἀνύμποροι νὰ ἀντισταθμίσουν τὰ παθήματά τους κάνοντας χρήση τοῦ λίαν εὐεργετικοῦ φαρμάκου τῆς ὀμόνοιας.

Ὑπάρχουν ὡστόσο καὶ οἱ στιγμὲς ποὺ σὲ προβληματίζουν χωρὶς νὰ καταλήγεις κάπου μὲ ασφάλεια. Διότι παραμένουν πολύ συγκεχυμένες καὶ ἐπιμελῶς κρυμμένες οἱ αιτίες τῶν πραγματικῶν γεγονότων ποὺ ἐνέπνευσαν τὴν ἀποτύπωσή τους. Τέτοια παραδείγματα ἀποτελοῦν τὰ ποιήματα ΩΔΗ ΣΤΟΝ ΔΙΟΝΥΣΟ (σελ 27) καὶ Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΜΟΥ (σελ 31).

Ὁ ρόλος τῆς γυναίκας τὸν ἀπασχολεῖ διαχρονικά. Ἀπὸ τὰ πρῶτα ποιήματα τῆς συλλογῆς, ποὺ χρονολογοῦνται στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 70’, μέχρι καὶ τὸ τελευταῖο ποὺ φέρει ὡς χρονολογία σύνθεσης τὸ 2014, οἱ ἀναφορὲς στὴ γυναῖκα λαμβάνουν συχνὰ ὑπερφυσικὲς διαστάσεις. Εἴτε ἀναφέρεται στὴν Παναγία, εἴτε στὴ μητέρα τοῦ, εἴτε σὲ θήλεα ἱστορικὰ πρόσωπα, ἀκόμα καὶ σὲ διανοήματα ποὺ φέρουν ἐρωτικὴ χρειά, ἡ γυναικεία μορφὴ λαμβάνει ἰδιότητες σχεδὸν μυσταγωγικές. Δὲν θὰ μποροῦσε ἐξάλλου νὰ γίνει καὶ διαφορετικά. Ἡ γυναῖκα, κυρίως ὑπὸ τὴν μητρική της μορφή, ἀναπόφευκτα ἀποτελεῖ ἱερὸ πρόσωπο γιὰ τὸν ποιητὴ μιᾶς καὶ τὸν ἀπασχολεῖ ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ τῆς ἀναζήτησής του τὸ θέμα (ἤ μᾶλλλον καλύτερα ἡ προοπτική) τῆς κυοφορίας καὶ τῆς προσωπικῆς (ἀνα)γέννησης διὰ μέσῳ τῶν ὀδυνῶν ἑνὸς λυτρωτικοῦ, πνευματικοῦ τοκετοῦ.

Θὰ ἦταν φυσικὰ παράλειψη ἐάν δὲν γινόταν καὶ μία ἀναφορὰ γιὰ τὴ θρησκευτικότητα που διατρέχει ἀπ’ ἄκρη σ’ ἄκρη τὴν ποίηση τοῦ κ. Γαλοὺση. Ὅπως εἰπώθηκε καὶ στὴν ἀρχή, ἡ ποίηση τοῦ κ. Γαλούση εἶναι ἀσκητική. Σὰν αὐθεντικὸς μοναχὸς λοιπόν, συναισθάνεται ὅτι δὲν μποροῦν ἀπὸ μόνοι τοὺς οἱ ὤμοι τῶν ἀνθρώπων νὰ ἀντέξουν τοὺς πόνους ποὺ ἀπαιτεῖται νὰ ὑποστοῦν γιὰ νὰ ἐπέλθει ἡ ἀναγέννησή τους. Ἔτσι, συχνὰ ἐναποθέτει τὶς ἐλπίδες τοῦ στὴ θεία βουλὴ ζητώντας ἀπὸ τὴν Παναγία να μεσητέψει (καὶ πάλι τονίζοντας τὸ στοιχεῖο τῆς μάνας) γιὰ χάρη τῶν ἀνθρώπων.

Τέλος, ἄξια ἀναφορᾶς ἀποτελεῖ καὶ ἡ τόσον ἐπιμελὴς ἔνταξη τῶν σκέψεων τοῦ κ. Γαλούση μέσα σὲ ἱστορικὰ πλαίσια ποὺ στὶς πλῆστες τῶν περιπτώσεων διανθίζονται μὲ ἀναφορὲς ποὺ θὰ ἦταν ἀδύνατον νὰ καταγραφοῦν ἀπὸ τῆν ἐπίσημη ἱστοριογραφία. Ὁ μανδύας αὐτὸς ὅμως τῆς ἀνεπίσημης ἱστορίας, ἐπιτρέπει στὸν ποιητὴ νὰ ξεδιπλώσει τὶς σκέψεις του, συχνὰ μὲ ἕναν ἀμιγῶς καβαφικὸ τρόπο ἐπιχειρηματολογίας, οὕτως ὥστε νὰ ἀποτυπωθοῦν μὲ τρόπο ἠχηρὸ καὶ εὔηχο, διδάγματα ξεχασμένων ἀξιῶν (πχ ΚΡΑΤΗΣΙΚΛΕΙΑ, σελ 59) ἤ ἀκόμα καὶ τὰ κατακριτέα συναισθήματα τῆς παραίτησης, τῆς ἥττας, τῆς διάψευσης τῶν προσδοκιῶν καὶ τῆς απελπισίας (ΑΤΡΟΠΑΤΟΥ ΣΗΜΑ, σελ 57).

 

Δεῖγμα γραφῆς: ΙΘΑΚΕΣ

 

 

* Ο Μιχάλης Ἀ. Μελετίου εἶναι βιολόγος καὶ συγγραφέας.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top