Fractal

Αναζητώντας την «άλλη» ζωή

Γράφει η Τζούλια Γκανάσου //

 

peteinos_1«Πετεινός Νοτίων Προαστίων», Στάμος Τσιτσώνης, Εκδ. Κριτική

 

Ο «Πετεινός Νοτίων Προαστίων» είναι η δεύτερη συλλογή διηγημάτων του Στάμου Τσιτσώνη, μαθηματικού, συγγραφέα, μεταφραστή. Συνήθως στις συλλογές διηγημάτων συνειδητά ή ασυνείδητα αναζητάμε έναν κοινό παρονομαστή ανάμεσα στις ιστορίες, τις αναλογίες που τυχόν ενυπάρχουν ή ίσως τις σταθερές και τις μεταβλητές που επαναλαμβάνονται περιοδικά, σίγουρα τα σημεία καμπής που χαρακτηρίζουν το ύφος και τη γραφή. Με αυτή τη λογική, ο «Πετεινός Νοτίων Προαστίων» είναι μια σύνθεση ομόκεντρων κύκλων οι οποίοι εν δυνάμει απλώνονται ως το άπειρο. Κι αυτό γιατί οι παράλληλοι κόσμοι, τα ασύνδετα σχήματα που παρουσιάζονται στα επιμέρους διηγήματα προσεγγίζοντας πολλά διαφορετικά θέματα και σκιαγραφώντας μια πληθώρα ξεχωριστών χαρακτήρων με επαγωγικό και αφηγηματικά ιδιαίτερο τρόπο, οδηγούνται από το ίδιο κέντρο προς τη διερεύνηση όλων των πιθανοτήτων, ως την ανατροπή.

Στην εν λόγω συλλογή διηγημάτων υπάρχουν ήρωες και αντιήρωες που αναζητούν έντονα την «άλλη» ζωή, τη ζωή που φαντάζει ελεύθερη, ανέμελη, διαρκώς ηλιόλουστη, σχεδόν ιδανική. Ας πούμε, η Παρθένα (με Π κεφαλαίο), μια απόλυτα αφοσιωμένη Χριστιανή, ανακαλύπτει στο πρόσωπο του εναλλακτικού προφήτη Ιωακείμ όλες τις υποσχέσεις για μια «καλύτερη» ζωή. Λέει χαρακτηριστικά: «Θέλω να πω πως υπάρχουν τόσες αθέατες αλήθειες γύρω μας που σκόπιμα μας τις κρύβει ο Θεός, αλλά μας προκαλεί με τον τρόπο του να τις ανακαλύψουμε και να τις διαδώσουμε σε όλο τον κόσμο.» Στη συνέχεια, η Γλαύκη, αν και προϊόν της φαντασίας ενός συγγραφέα, επαναστατεί κάνοντας μια γενναία απόδραση προς την «πραγματική» ζωή. Μια ηλικιωμένη ανακαλύπτει εκ νέου τον κόσμο αφού πρώτα έχει απωλέσει τη μνήμη άρα και τα δεσμά που την κρατούν στην «πρωθύστερη» ζωή. Μια νεόπλουτη γυναίκα διεκδικεί ένα καλύτερο μέλλον για το παιδί της, ένα «βελτιωμένο» αύριο δωροδοκώντας μια σχολική επιτροπή. Εν ολίγοις η φαντασίωση, το κυνήγι της χίμαιρας και η χειροπιαστή ή η ελλοχεύουσα ματαίωση έχουν πρωτεύοντα ρόλο στα διηγήματα του Στάμου Τσιτσώνη. Το ίδιο και η αποτυχία που οδηγεί στην τρέλα εν είδη φυγής ή στη συνειδητοποίηση της αλήθειας και της σκληρότητας που κρύβει η διαδικασία της επιβίωσης. Αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το κέντρο των ομόκεντρων κύκλων – διηγημάτων της εν λόγω συλλογής. Ωστόσο δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται.

 

Στάμος Τσιτσώνης

Στάμος Τσιτσώνης

 

Για αυτό και θα πρέπει να σταθούμε αρκετά στην ποικιλία των κόσμων και των χαρακτήρων που αναπαρίστανται στη συλλογή, στα αναγνωρίσιμα δηλαδή περιβάλλοντα που αποτελούν το σκηνικό κάθε διηγήματος, καθώς και το πεδίο της δράσης. Το βιβλίο αρχίζει με ένα θρησκευτικό ιδεοληπτικό σχήμα και συνεχίζει με μια διαδήλωση για την αλλαγή του κόσμου, ένα σπαραξικάρδιο γράμμα εν μέσω πολεμικών εχθροπραξιών, ένα «σαλόνι» όπου τζογάρουν οι πάντες, μια διαδρομή στο μετρό, ένα μεγαλεπίβολο πάρτυ όπου εμφανίζεται ξαφνικά μια μπαλαρίνα και ένας κλόουν, ένα ιδιωτικό σχολείο ως μήλον της έριδος, μια βίλα με πιάνο, ένα νοσοκομείο, μια κηδεία, δύο χωριά που διαφιλονικούν και φυσικά τα νότια προάστια της Αθήνας όπου ένας πετεινός λαλεί όποτε το επιθυμήσει. Όπως θα θέλαμε ενδόμυχα όλοι μας: να ενεργούμε και να εκφραζόμαστε όποτε και όπως ακριβώς επιθυμούμε. Και αυτή είναι η καρδιά των ομόκεντρων κύκλων: η βαθύτερη επιθυμία για αυτενέργεια, για αυτοπραγμάτωση, για ελευθερία. Μια βαθιά επίγνωση άγνοιας αλλά και η έλξη προς εκείνο που στέργει η ψυχή, προς αυτό που δεν ελέγχεται, δεν ορίζεται και καλείται από όλους «τυχαίο», ζωή.

Στα διηγήματα διάχυτη είναι η καυστική ειρωνεία, καθώς και το χιούμορ με διόλου «εξυπνακίστικο» ούτε αναμενόμενο τρόπο, γεγονός το οποίο λειτουργεί αναζωογονητικά μιας και εντάσσει τον αναγνώστη σε ένα χορό, σε ένα γλέντι όπου η επόμενη ανάσα τροφοδοτεί την επερχόμενη σύγκρουση σε μια αέναη αλληλουχία προσμονής. Για παράδειγμα: ένας άντρας πάει σε ένα πάρτυ για να κάνει δημόσιες σχέσεις με τον διευθυντή του ντυμένος κατά λάθος σαν… κλόουν, σε έναν «επαγγελματία» άνεργο προσφέρουν δουλειά εν μέσω μιας διαδήλωσης και εκείνος απορεί: «Καλά, άνθρωπέ μου, τόσες χιλιάδες βρίσκονται σε αυτή τη διαδήλωση, εμένα πήγες και βρήκες;», μια νεόπλουτη μάνα διαμαρτύρεται γιατί δεν έλαβαν υπόψη το βραβείο από τον διαγωνισμό Lego παρά μόνο το τεστ νοημοσύνης του γιου της.

 

peteinos_cover

 

Ενδιαφέρον προκαλεί και η εξαιρετικά ευαίσθητη προσέγγιση του γήρατος. Ο Στάμος Τσιτσώνης σκύβει πάνω από τη διαδικασία της φθοράς με νηφαλιότητα ανάμεικτη με ένα λυγμό που κρύβεται καλά πίσω από μια έμφυτη αισιοδοξία. Μοιάζει σα να μας λέει: «Υπάρχουν παντού εκδοχές αυτού που αναμένεις, θα υπάρχεις ακόμη και όταν δεν πιστεύεις ότι είναι εφικτό». Στο ίδιο πλαίσιο, οι αναφορές στα στοιχεία της πρόσκαιρης παραφροσύνης των ηρώων δίνει στη συνολική ανάγνωση μια αίσθηση «ανοίγματος», δημιουργεί ένα διάνυσμα προς τα εμπρός. Και εδώ είναι που στιγμιαία διαρρηγνύεται η συνθήκη του κύκλου και μετατρέπεται σε σπείρα που τείνει κι εκείνη προς το άπειρο, προς την υπέροχη πηγαία δυνατότητα μεταμόρφωσης των πάντων. Για αυτό και δεν πρόκειται για μια κλειστοφοβική προσέγγιση του κόσμου αλλά για μια σπειροειδή αναμέτρηση του ανθρώπου με το αέναο των ευκαιριών, των συλλογισμών, των συναισθημάτων.

Τέλος, στα διηγήματα της συλλογής «Πετεινός Νοτίων Προαστίων» υπάρχει πάντα μια αίσθηση ότι ξεκινάμε με ένα θεώρημα. «Έστω ότι …» είναι σα να μας λέει ο συγγραφέας κάθε φορά και να κλείνει το μάτι για να μας παρασύρει να αποδεχτούμε οτιδήποτε χτίζει ο εκάστοτε αφηγητής στις πρώτες φράσεις κάθε ιστορίας. Αν δεν συμφιλιωθεί ο αναγνώστης με τα αρχικά δεδομένα, αν δεν κατανοήσει το «περιβάλλον του προβλήματος», δεν θα μπορέσει να λύσει την εξίσωση που ακολουθεί, δεν θα παρασυρθεί από το οικείο και από το ξένο με το οποίο θα βρεθεί αντιμέτωπος, δεν θα απολαύσει την ανατροπή που ελλοχεύει. Ο Στάμος Τσιτσώνης είναι λάτρης του απρόβλεπτου, του ανεξέλεγκτου εκείνου παράγοντα που ανατρέπει τα πάντα. Ίσως γιατί οι αλυσιδωτές αντιδράσεις καταντούν βαρετές. Ή ίσως γιατί ό,τι εμφανίζεται ως ανατροπή, συχνά κρύβει μια λογική που ξεπερνάει τον άνθρωπο κι συσχετίζει τα πάντα.

Με γλώσσα που ρέει αβίαστα και εικόνες που εντυπώνονται εύγλωττα, με πνεύμα και οξυδέρκεια που διαποτίζει όλες τις ιστορίες και με μια ματιά διορατική, ο Στάμος Τσιτσώνης κατορθώνει να κάνει τον αναγνώστη να χαμογελάει, να στοχάζεται και να συγκινείται αναζητώντας και αναμένοντας ταυτόχρονα την επόμενη ανατροπή… ίσως και στη δική του ζωή.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top