Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Κάτω στον Πειραιά, στο λιμάνι
31/03/2016, 1:05 μμ

Κάτω στον Πειραιά, στο λιμάνι

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

peiraiotes«Πειραιώτες» του Διονύση Χαριτόπουλου, Εκδ. Τόπος, σελ. 176

 

Ας τραγουδάει όσο θέλει ο Ζακ Μπρελ για το λιμάνι του Άμστερνταμ. Ας γράφει ο Ζαν Κλοντ Ιζό τις νουάρ ιστορίες του στο λιμάνι της Μασσαλίας. Ας εξυμνεί ο Τόμας Μαν τη νεκρική εγκατάλειψη της Βενετίας. Κάθε λιμάνι έχει τον τροβαδούρο του, όπως και κάθε λιμάνι έχει τα δικά του χαρακτηριστικά: τραχιά, ποτισμένα με αλμύρα, πίσσα και σκουριά. Το επίνειο της Αθήνας, ο Πειραιάς, είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση. Ακόμη και σήμερα που πολλά έχουν αλλάξει και οι παλιές διαφοροποιήσεις έχουν λειανθεί από το χρόνο, μια «κατεβασιά» στο Πασαλιμάνι, τη Φρεαττύδα, τα Ταμπούρια, τα Μανιάτικα, το Πέραμα, είναι σαν πέρασμα σε μια άλλη εποχή. Η αίσθηση της παγωμένης παλαιικότατης, άλλοτε ως αποτέλεσμα της εγκατάλειψης κι άλλοτε της προσκόλλησης στο «τιμημένο» παρελθόν, δίνει στον Πειραιά μια σφραγίδα παρωχημένης κομψότητας. Όχι, όμως, με την αστική πόζα της Αθήνας. Ο Πειραιάς και οι άνθρωποί του βυζαίνουν τη θάλασσα, ζουν από αυτήν – είναι η οπτική τους πλάνη. Και όπως συμβαίνει συνήθως: το μυστήριο της θάλασσας διασαλεύει κάθε πιθανή ισορροπία. Πάνω από όλα, ο Πειραιάς είναι οι ιστορίες του.

Επιστροφή στους τροβαδούρους: για τον Πειραιά έχουν γράψει πολλοί συγγραφείς και ποιητές. Συνθέτες έχουν μετρήσει το μπόι τους με τα κύματά που τον δέρνουν. Κι όμως, αν υπάρχει ένας αυθέντης της πόλης αυτός δεν είναι άλλος από τον Διονύση Χαριτόπουλο. Ίσως διότι δεν τον ενδιαφέρει να κάνει κοινωνιολογική μελέτη, ούτε να ντύσει με την αχλή του μύθου την πόλη. Ο Χαριτόπουλος, γνωρίζοντας τους ιδιαίτερους «νόμους» που διέπουν τον παλαιό Πειραιά• δεν επιτρέπει σε κανέναν να παρανοήσει αυτά που γράφει. Οι ήρωές του είναι πραγματικοί άνθρωποι, το στοιχείο της επινόησης μάλλον λειτουργεί υποστηρικτικά και δεν τους «καπελώνει». Έτσι, ουσιαστικά, ο συγγραφέας γίνεται ο καλός αγωγός του περάσματος από το τώρα στο παρελθόν. Μιλάμε για την εποχή από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως το ’60, τότε δηλαδή που δημιουργήθηκε η αμφιλεγόμενη σκιά γύρω από τα «θαύματα» της πόλης. Οι ναυτικοί, οι ρεμπέτες, τα κουτσαβάκια και τα καταγώγια, ο Ολυμπιακός, ο αμερικανικός στόλος, τα χαμίνια και οι σεβνταλήδες, η Τρούμπα, οι καλντεριμιτζούδες, οι αρτίστες, οι μάγκες και οι μόρτες. Ο Πειραιάς μάζεψε ανθρώπους από διαφορετικές περιοχές, όλους όμως τους «τοποθέτησε» σε μια ιδιότυπη πυραμίδα φτιάχνοντας κανόνες που κανένας δεν τολμούσε να παραβεί. Η μικροαστική ευταξία της Αθήνας στον Πειραιά είναι ένα διάτρητο πρόσχημα. Στα στενοσόκακά του οφείλεις να δηλώσεις εξαρχής τι είσαι και ποιος είσαι. Κάθε παρουσία είναι δηλωτική της κοινωνικής ομάδας από την οποία προέρχεται.

Ο Χαριτόπουλος κινείται άνετα ανάμεσα σε αυτή την πανίδα. Είναι κομμάτι της, την έχει ζήσει, έχει γράψει πολλάκις γ’ αυτήν. Έχει περπατήσει τους δρόμους της πόλης, φωτεινούς και μη, έχει πιει, ερωτευθεί, γδάρει γόνατα, κατέχει τη σφραγίδα της προσωπικής εμπειρίας. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που αυτοί οι άνθρωποι μιας «άλλης εποχής» για τους οποίους γράφει δεν πέφτουν στην ανυποληψία της γραφικότητας, δεν καταλαμβάνονται από φολκλόρ χρώματα, αλλά διατηρούνται αυθεντικοί και τελετουργικά καθηλωτικοί.

 

Διονύσης Χαριτόπουλος

Διονύσης Χαριτόπουλος

 

Οι «Πειραιώτες» είναι αυτό που λέει: οι άνθρωποι που έζησαν την πόλη – οι άνθρωποι που έκαναν την πόλη να είναι αυτό που είναι. Μέσα από μικρές ιστορίες και μικροδιηγήματα με τη λιτότητα που διακρίνει το ύφος του Χαριτόπουλου, παρελαύνουν όλες οι χαρακτηριστικές φιγούρες του λιμανιού και των γύρω περιοχών. Στο ενδιάμεσο, ο συγγραφέας, ενθέτει, εν είδει αρμών που συνδέουν χαλαρά τη μια ιστορία με την άλλη, αναφορές και ειδήσεις της εποχής όπως έχουν αντληθεί από τις εφημερίδες, το αστυνομικό δελτίο και τα ναυτιλιακά νέα. Αυτή η «σύμπραξη» πραγματικών γεγονότων με ιστορίες- μινιατούρες, κάνουν το βιβλίο να γίνεται διπλά ενδιαφέρον. Έχεις την ανεπίστρεπτη αίσθηση ότι έχεις μεταφερθεί στον Πειραιά όχι μόνο ως ουδέτερος παρατηρητής, αλλά ως κομμάτι της πόλης.

Άλλοτε με σκληρότητα και ειρωνεία κι άλλοτε με τραχύ αισθησιασμό και λοξό συναίσθημα, οι Πειραιώτες του Χαριτόπουλου αποκτούν υπόσταση και σαρκωμένη διάσταση. Έρχονται στο σήμερα διατηρώντας όλα τα στοιχεία της παρελθούσας ταυτότητάς τους.

Σε συνδυασμό με το «Εκ Πειραιώς», ο Χαριτόπουλος γίνεται ένας λαογράφος που διαλύει όλες τις σταθερές της λαογραφίας. Δεν είναι άλλωστε το στοιχείο του. Δεν πραγματοποιεί επιστημονική ανάλυση, δεν γράφει με «κρύο» αίμα. Είναι φανερή η οικειότητα που αισθάνεται με τον τόπο και τους ανθρώπους. Είναι πρόδηλη η απόφασή του να γράψει γι’ αυτά που έζησε, είδε και κουβαλάει από τον Πειραιά του παρελθόντος. Από την άλλη, όμως, δεν έχουμε να κάνουμε με μια παραστατική πράξη, ούτε με ένα περίκλειστο τεχνούργημα που αναφέρεται μόνο στο είδωλό του. Ο Χαριτόπουλος δεν γράφει για να τον διαβάσουν μόνο οι Πειραιώτες και όσοι έζησαν εκείνα τα χρόνια. Οι ήρωές του είναι τόσο εύπλαστοι, μέσα στην απερίφραστη οντότητά τους, που γίνονται απτοί και απόλυτα κατανοητοί. Σε κάθε σελίδα του βιβλίου έρχονται και σε βρίσκουν οι ψεκάδες της θάλασσας του Πειραιά. Αυτό και αν είναι κέρδος.

 

Διονύσης Χαριτόπουλος

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top