Fractal

Μια βουτιά στην καρδιά της Νέας Υόρκης

Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας //

 

Patti Smith «Πάτι και Ρόμπερτ», Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Κέδρος, σελ. 978

 

Τυπικά και για τις ανάγκες της κατηγοριοποίησης του το βιβλίο «Πάτι και Ρόμπερτ» (εκδόσεις Κέδρος) είναι μια αυτοβιογραφία της ιέρειας του πρώιμου πανκ ροκ Πάτι Σμιθ. Στην πραγματικότητα, είναι μια μυθιστορηματική βιογραφία που στο μεγαλύτερο μέρος της καταπιάνεται με την πολυσυζητημένη σχέση της τραγουδίστριας με τον εικονοκλάστη φωτογράφο Ρόμπερτ Μέιπλθορπ, που έφυγε από τη ζωή σε νεαρή ηλικία κτυπημένος από το AIDS. Αποτελεί στην ουσία ένα φόρο τιμής στη μνήμη ενός καλλιτέχνη που ελάχιστα αναγνωρίστηκε όσο ζούσε και για ένα διάστημα αποτέλεσε το άλλο μισό της Πάτι Σμιθ.

Ας ξεκινήσουμε από τα εύκολα. Τι ακριβώς ΔΕΝ ΘΑ ΔΙΑΒΑΣΕΙ ο αναγνώστης του συγκεκριμένου βιβλίου. Όσοι προτιμούν βιογραφίες καλλιτεχνών, τραγουδιστών ή ηθοποιών με πιπεράτες λεπτομέρειες και στην προκειμένη περίπτωση για το κλασικό τρίπτυχο sex, drugs and rock’n’roll καλύτερα να μην ασχοληθούν με το συγκεκριμένο βιβλίο. Υπάρχουν πολύ πιο «ζουμερές» επίσημες ή ανεπίσημες βιογραφίες «αγίων» της ροκ σκηνής όπως των δύο Στόουνς (Τζάγκερ, Ρίτσαρντς) ή του Slash που θα βρουν δεκάδες αναφορές και λεπτομέρειες στις σχέσεις των καλλιτεχνών με τα ναρκωτικά ή το περιστασιακό σεξ. Ενδεχόμενα να….απογοητευθούν κιόλας από το Πάτι και Ρόμπερτ αφού η Σμιθ φροντίζει –χωρίς να το επιδιώκει- να διαλύσει ενδεχόμενα στερεότυπα που υπήρχαν για το πρόσωπο της. Από το βιβλίο αποδεικνύεται ότι ακόμη και σε νεαρή ηλικία, τότε που ήταν σχετικά άγνωστη οι σχέσεις της με τα ναρκωτικά ήταν περιορισμένες και σε καθαρά εμπειρική μορφή, ενώ ήταν μάλλον σταθερή στους ερωτικούς δεσμούς της. Για την ποιήτρια του πανκ, την Πάτι των επαναστατημένων στίχων και σύμβολο για ένα φεγγάρι των απανταχού φεμινιστριών του πλανήτη όλα αυτά μοιάζουν απολύτως συμβατικά αλλά έτσι είναι τα πράγματα εφόσον πιστέψουμε την εκδοχή της και δεν έχουμε λόγο να κάνουμε διαφορετικά.

Το βιβλίο για όποιον έχει πατήσει έστω και μια φορά τους δρόμους της Νέας Υόρκης και έχει περπατήσει στα στενά της μεγαλούπολης είναι μια υπέροχη εμπειρία. Χρονικά εστιάζεται στην εποχή που η Πάτι Σμιθ δεν ήταν ευρέως γνωστή αλλά μια κοπέλα που το είχε (περίπου) σκάσει από το σπίτι της, τριγυρνούσε άστεγη και πεινασμένη πολλές φορές στους δρόμους της πόλης και προσπαθούσε να βρει διεξόδους στις πολλές καλλιτεχνικές αναζητήσεις της που δεν είχαν σχέση με τη ροκ μουσική ή το πανκ αλλά με τη ζωγραφική και την ποίηση. Κάπου εκεί θα συναντήσει τον Ρόμπερτ με τον οποίο αρχικά θα γίνουν ζευγάρι μέχρι που θα επικρατήσει η αμφισεξουαλική πλευρά του Ρόμπερτ. Θα παραμείνουν όμως για αρκετά χρόνια συγκάτοικοι και κάτι παραπάνω από φίλοι. Ουσιαστικά, θα αποτελέσουν ένα καλλιτεχνικό δίπολο με κοινούς προβληματισμούς αλλά διαφορετικές κατευθύνσεις. Η Πάτι Σμιθ θα εξελιχθεί σε αυτό που όλοι γνωρίζουμε και ο Ρόμπερτ θα κατορθώσει να γίνει γνωστός φωτογράφος που θα προκαλέσει στην πορεία με τα θέματα του, την ακραία σεξουαλική απεικόνιση ακόμη και σαδομαζοχιστικών ομοφυλοφιλικών σκηνών που συνέχισε να δημιουργεί τεράστιες αντιδράσεις ακόμη και χρόνια μετά το θάνατο του το 1989. Αν κάποιος θέλει να μάθει περισσότερα για τη δουλειά του μπορεί συμπληρωματικά να δει την ταινία Dirty pictures.

Η σχέση της Σμιθ με τον Μέιπλθορπ δεν ήταν μόνο ερωτική ή φιλική αλλά στις σελίδες του βιβλίου φαίνεται ξεκάθαρα ότι συχνά άλλαζαν ρόλο διαλέγοντας εκ περιτροπής αυτόν του καλλιτέχνη και της πηγής έμπνευσης.

 

Patti Smith

 

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου παρελαύνει όλη η ζωή της πόλης από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 μέχρι και τα μέσα της επόμενης όταν πλέον η Πάτι Σμιθ κάνει τα πρώτα βήματα στη μεγάλη μουσική καριέρα της και στην ουσία οι δρόμοι τους χωρίζουν. Το βιβλίο καταλήγει με ένα μεγάλο χρονικό άλμα στο 1989 και τις μέρες της ασθένειας και του θανάτου του Ρόμπερτ. Ο αναγνώστης γίνεται συμμέτοχος όλων αυτών που έγιναν στην καρδιά της πόλης εκείνη τη μαγική δεκαετία. Δίπλα στο ζευγάρι με σχεδόν μυθοπλαστικό τρόπο παρελαύνουν σε διάφορες στιγμές μυθικές φιγούρες του ροκ όπως ο Τζίμι Χέντριξ, ο Μπομπ Ντίλαν και η Τζάνις Τσόπλιν, ο θρυλικός Αντι Γουόρχολ, όλοι σχεδόν οι εκφραστές του μπιτ κινήματος με επικεφαλής τον Μπάροουζ αλλά και όλα εκείνα τα υπέροχα μέρη που φούντωνε κάθε λογής καλλιτεχνική κίνηση, όπως το ξενοδοχείο-καταφύγιο Chelsea Hotel. Η Πάτι Σμιθ καταφέρνει μέσα από την ιστορία της να μας βάλει όχι απλά στο κλίμα της εποχής αλλά στην ουσία να μας πάρει από το χέρι και να μας περπατήσει 40 χρόνια πίσω στην καρδιά μιας πόλης που πάντα συμβαίνει κάτι σπουδαίο, στο κέντρο του Μεγάλου Μήλου που έχουν γεννηθεί δεκάδες ιδέες, καλλιτεχνικά κινήματα και έχουν ζήσει οι περισσότεροι σπουδαίοι δημιουργοί του τελευταίου μισού αιώνα! Αυτή η υπέροχη βόλτα κλείνει μέσα της όλη τη μαγεία του βιβλίου, το οποίο αξίζει να διαβάσει κάποιος που έχει περάσει έστω και για μια μέρα από την απίστευτη πόλη-χωνευτήρι ιδεών. Καλογραμμένο με ωραίες περιγραφές, πρόσθετο μπόνους πολλές υπέροχες ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Πάτι και του Ρόμπερτ είναι μια υπέροχη ματιά σε μια άλλη εποχή και όχι μια ηδονοβλεπτική ματιά από την κλειδαρότρυπα στη ζωή της Πάτι Σμιθ.

Η έξοχη μετάφραση του Αλέξη Καλοφωλιά που παραθέτει πλήθος αναγκαίων υποσημειώσεων για καλλιτέχνες, μουσικά και κινηματογραφικά έργα προσθέτει στο βιβλίο αφού ο αναγνώστης δεν θα αισθανθεί σε κανένα σημείο ξένος με ονόματα ή τάσεις της αμερικάνικης κουλτούρας για τα οποία δεν γνωρίζει πολλά πράγματα. Κάτι παραπάνω από μια απλή βιογραφία το Πάτι και Ρόμπερτ έχει κρυμμένες ευαισθησίες στις σελίδες του και αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη για όσους βιβλία με επώνυμες υπογραφές δεν περιορίζονται σε «σοκαριστικές» λεπτομέρειες ή σε αχρείαστους διδακτισμούς. Η Πάτι Σμιθ δεν επιχειρεί να «αγιογραφήσει» την περσόνα της και το μοναδικό ενδεχόμενα που επιδιώκει είναι να αποδώσει ένα καθυστερημένο αλλά αναγκαίο φόρο τιμής στον συνοδοιπόρο, σύντροφο, φίλο, μέντορα και νούμερο 1 καλλιτεχνική επίδραση της ζωής της. Σε ένα δεύτερο χρόνο ενδεχόμενα να δίνει τροφή για σκέψη και σε άλλα θέματα όπως στα όρια που μπορεί να φτάσει η τέχνη της πρόκλησης αλλά επειδή εδώ μπαίνουν θέματα όπως η προσωπική αισθητική και η υποκειμενικότητα δεν μπαίνουν καν στο τραπέζι της συζήτησης.

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top