Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Γιατί η γλώσσα είναι για να σπάει»
15/11/2017, 11:45 πμ

«Γιατί η γλώσσα είναι για να σπάει»

Γράφει ο Γιάννης Αντιόχου //

 

Ειρήνη Καραγιαννίδου «Παραθαλάσσιο Οικόπεδο», Εκδόσεις Πανοπτικόν 2017

 

Καμιά φορά καταλήγει ιδιαίτερα δύσκολο να προχωρήσεις σε μια κριτική παρουσίαση ενός ανθρώπου που γνωρίζεις a priori πως είναι ποιητής και δεν χρειάζεσαι κανένα τυπογραφικό για να αναγνωρίσεις την αξία του ποιητικού του λόγου.

Ίσως καταλήξει ανορθόδοξη αυτή η αισθητική ανάγνωση του βιβλίου της Ειρήνης Καραγιαννίδου από τις εκδόσεις Πανοπτικόν (2017)

Η ποιητική συλλογή «Παραθαλάσσιο Οικόπεδο» σκεδάζεται εντός του τυπωμένου βιβλίου σε τρία μέρη:

  • Προσημείωση
  • Συντελεστής Δόμησης
  • Εκτός Σχεδίου

όπου αντίστοιχα:

 

  • στο πρώτο μέρος φιλοξενείται ένα δίστιχο ακαριαίο ποίημα, το αγαπημένο μότο της ποιήτριας: «Για εμάς που γνωρίζουμε τη σκοπιμότητα της βροχής, ο πνιγμός δεν καταλογίζεται στο ποίημα»,
  • το δεύτερο μέρος αποτελείται από σαράντα ποιήματα ακραίας συμπύκνωσης
  • και το τελευταίο μέρος από δύο ποιήματα που το τελευταίο το θεωρώ ως μότο αποφώνησης (Καμιά φορά σε γαζώνω. Να μπορείς τον θάνατο να παίζεις σωστά.)

 

Όσοι γνωρίζουν το έργο της Ειρήνης Καραγιαννίδου νομίζω πως πραγματικά έλκονται από την ευρηματικότητα μιας νεογλώσσας που χρησιμοποιεί, ενδυναμώνοντας την αφαίρεση μέσω αφηρημένων τέλεια συνταγμένων ετεροπροσδιορισμών. Στην πραγματικότητα οι στίχοι της, όπως κτίζονται καταργούν την οριζόντια σκέψη ακόμα και του πιο υποψιασμένου αναγνώστη, δημιουργώντας νησίδες που σε εξαναγκάζουν σε άλματα νοητικά και συναισθηματικά.

Η Ειρήνη Καραγιαννίδου δεν χρησιμοποιεί καμία αργκό για να εντυπωσιάσει αφού νομίζω, υποψιάζομαι δηλαδή πως γνωρίζει πολύ βαθιά τον κανόνα της ποίησης. Ξέρει πως η αργκό ή η όποια γλωσσική επιτήδευση ζει για όσον καιρό ωφελείται από το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται και κατανοείται· και μετά, ω! δυστυχώς εξαφανίζεται βουλιάζοντας και το ποίημα και τον ποιητή. Αυτό είναι ένα δίδαγμα που λαμβάνει κανείς διαβάζοντας τέτοια ποίηση.

Θα εμμείνω, λέγοντας πως η ποιήτρια έχει απαλλαχθεί από τις αδρές της επιρροές, τις έχει χωνέψει και έχει ιδρύσει το δικό της γλωσσικό ιδίωμα, άρα μια φωνή η οποία είναι ολωσδιόλου αναγνωρίσιμη και την ξεχωρίζει. Πατάει πάνω σε ρίζες υπερρεαλισμού, αλλά τα επίθετά της έχουν μια ελυτική οικειότητα, όπου η αγάπη, η ευσπλαχνία, ο πόνος, ο φόβος, ο έρωτας και ο θάνατος μπορούν να αναφέρονται σε όλους.

 

Απορώ με την ευαισθησία μερικών

Και τον υπέρμετρο ρομαντισμό των άλλων

Μ’ όλα αυτά τα μάι γκοντ και μάι λορντ

Με τα εξαίσια των Καναρίων νήσων τα καρτ ποστάλ

και τις σελήνες μες στα βάζα

Σε άλλα νέα λοιδορώ

Να’ χει η χάρη σου αξίωση

να μπλέκονται στα πόδια δορυφόροι.

 

Ξέρετε τι σημαίνει το φεγγάρι να’ ναι έκθετο στους πέντε δρόμους

Μάτι δεν κλείνει όλο το βράδυ.

 

Ειρήνη Καραγιαννίδου

 

Έχει ένα οικείο σαχτουρικό σύμπαν. Αντιλαμβάνεται την φύση με υπερβολές κι αφήνεται να τρωθεί κι από ανέμους κι από φεγγάρια κι από πουλιά, ενώ έχει μια έντονη μεταφυσική, θεολογική σχεδόν συνομιλία, με τις εγκατεστημένες εικόνες της περιόδου που η Ελλάδα προσπαθούσε να συνταιριάξει το όποιο χριστιανικό ιδεώδες πρέσβευε με την δυτική της κοινωνικοποίηση.

 

Σαφώς και αυτός ο εγκιβωτισμός, αποκαλύπτει μια τρομερή ευαισθησία, μια ισορροπία τρόμου και αυτήν τη μεγάλη σιωπή της ποιήτριας. Τα ποιήματά της είναι σιωπηλά. Δεν μπορώ να τα απαγγείλω μεγαλοφώνως ίσως γιατί να επιδρούν πάνω μου ακόμα πιο καταλυτικά. Έχουν μια σκληρή και τραχιά επιφάνεια ή είναι ένα καλειδοσκόπιο, που κάθε φορά ανάλογα με το φως λαμβάνουν άλλες διαστάσεις, αλλά η σιωπή της επιμένει.

 

ΕΚΠΟΙΗΣΗ

 

Υπάρχουν νύχτες, γράφεις,

Που τα φεγγάρια δεν σε χορταίνουν

Θες να δαγκώσεις δρόμους

Να ξεσκίσεις στηθαία

Να καταπιείς χιλιόμετρα

 

Μ’ αυτά και μ’ αυτά

Οι ποιητές νηστικοί όλο μένουν

 

Ρε, άσε τα χαρτιά σου λέω κι έλα.

 

 

ΖΑΝΑΞ

 

κι είχες μια πίστη για την αγάπη

όπως το δάσος στα καταραμένα έντομα

 

Αύριο θα σου αλλάξω μεριά

Θα σε βάλω να κοιτάς το παράθυρο

Όμορφη χαραυγή θα μουρμουρίζει ο κόσμος

Όταν τριζοβολάς την απαγορευμένη λέξη.

Υπό άλλες δικαιολογίες παλιά

Τέτοιες μέρες σ’ έβγαζα στη βεράντα

ν’ ανάψεις τσιγάρο

Φύτευες καύτρες στη γλάστρα

Μέχρι που πήρες σκύλο

Γαύγιζα επικαλούμενη κυριότητα εγκαυμάτων.

 

 

Η Ειρήνη Καραγιαννίδου από τους ποιητές που σαρώνουν τη γλώσσα και όταν φτάνουν στα χέρια μου τους αποθέτω δίπλα μου  και μιλάμε μιλάμε μιλάμε μέχρι εξάντλησης κι έπειτα κοιμόμαστε κι ονειρευόμαστε πως η γλώσσά μας στέγνωσε κι έσπασε, γιατί η γλώσσα είναι για να σπάει.

Αν και τα ποιήματα έχουν μια συναισθηματική αλληλουχία, ένα κοινό τοπίο ανάδυσης, εντούτοις εγώ θα σας συμβούλευα να τα διαβάσετε αποσπασματικά. Λειτουργούν άμεσα, αλλά θα κατανοήσετε πως έχουν τη δυνατότητα εναπόθεσης και ανάδυσής τους σε χρόνο και τόπο που δεν φαντάζεστε. Είμαι πεπεισμένος πως τα ποιήματα της Καραγιαννίδου δεν είναι μολότοφ αλλά καλοσχεδιασμένες βόμβες τρομοκράτη.

Πριν κλείσω αυτό το σημείωμα αισθητικής ανάγνωσης, θέλω να επισημάνω ένα σημείο: σας μίλησα για την σιωπή της ποιήτριας και θέλω να διευκρινίσω πως ξεχωρίζω πάντα το έργο από το πρόσωπο. Το άρτιο αυτό γλωσσικό της χειροτέχνημα σαφώς και την εμπεριέχει, αλλά έχει απόλυτα τη δική του φυσιογνωμία. Ο Στρατής Πασχάλης λέει ό,τι θα ήθελα ακριβώς να πω: «όσο πιο προσωπικά ασκούμε το γράψιμο, τόσο πιο πολύ νιώθουμε την ανάγκη της ατομικής αυτοθυσίας στο όνομα του κειμένου. Της απόλυτης πραγμάτωσής μας στο χαρτί, πάνω κι έξω από το εγώ μας. Ο αληθινός (ποιητής), τελικά, ψάχνοντας να αποτυπώσει το πιο αυθεντικό του πρόσωπο, καταντά να νιώθει, όταν γράφει, ένας άνθρωπος χωρίς πρόσωπο».

 

Λεωφόρος Νίκης

 

Χθες είδα μια στιγμή

Στο άνοιγμα της πόρτας

Εκείνον που επιμένει να με κατοικεί

Σαν να ‘χε μεταμορφωθεί

Σ’ ένα σπιτίσιο πράγμα

Σ’ ένα ακόμη έπιπλο.

 

Οι φοινικιές θ’ ανθίσουνε κι εφέτος

Όπως θα’ λεγε κι ο ποιητής

παίζοντας το ψέμα στα δάχτυλά του.

 

Όλα ήταν όπως τ’ άφησε

πράσινα, κόκκινα, μαβιά

Μ’ ένα σακάκι μαύρο θάνατο

πάνω απ’ την ομορφιά τους.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top