Fractal

Στη σκιά μιας έκρηξης

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

wstiko_kyma«Ωστικό κύμα» του Νίκου Δαββέτα, σελ. 157, Εκδ. Πατάκη

 

Οι κραδασμοί από την εξαίσια μυθιστορηματική σύνθεση του Τζον Απντάικ «Ο τρομοκράτης» (εκδ. Καστανιώτης), ακόμη ηχούν στα αυτιά. Ο νεαρός Άχμαντ, μη μπορώντας να διαχειριστεί τις πολλαπλές διαψεύσεις της ζωής του, αλλά και την διαλυμένη οικογενειακή εστία, βρίσκει «καλόβολο» αποκούμπι στην τζιχάντ, στον πύρινο λόγο του Προφήτη και τελικώς στην τρομοκρατία. Ο μόνος που μπορεί να τον εκτρέψει από τη διαφαινόμενη κατακρήμνισή του είναι ένας 60χρονος σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού. Ανάλογης υφής είναι και το μυθιστόρημα του Γιασμίνα Χάντρα «Τρομοκρατικό χτύπημα» (εκδ. Καστανιώτης), το οποίο εκτυλίσσεται στο Ισραήλ με πρωταγωνιστή έναν παλαιστίνιο γιατρό, απόλυτα ταυτισμένο με τα προτάγματα της ισραηλινής κοινωνίας. Καθημερινά περιθάλπει θύματα τρομοκρατικών επιθέσεων στο νοσοκομείο που εργάζεται. Μια ημέρα στην ιατρική κλίνη βλέπει τη γυναίκα του μόνο που δεν είναι θύμα κάποιας τρομοκρατικής επίθεσης, αλλά θύτης.

Οι λογοτεχνικές όψεις της σύγχρονης τρομοκρατίας, ειδικά από το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου και εντεύθεν, είναι ποικίλες κι άλλοτε εστιάζουν στην πλευρά των θυμάτων (ας θυμηθούμε το θαυμαστό μυθιστόρημα του Ντον ΝτεΛίλλο «Άνθρωπος σε πτώση», εκδ. Εστία) κι άλλοτε σε εκείνη των δραστών. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση, πάντως, οι περιελίξεις του θέματος δεν περιορίζονται σε μια απλή καταγραφή του συμβεβηκότος, αλλά πυροδοτούν μια εσωτερική σκιαμαχία για το τι μπορεί να οδηγήσει έναν καμικάζι αυτοκτονίας στην απονενοημένη πράξη ή ποια τα ψυχικά απότοκα στους οικείους των θυμάτων. Ο Νίκος Δαββέτας, παίρνοντας σαφές υλικό από την αναζωπύρωση των τρομοκρατικών επιθέσεων από μέλη του ISIS σε χώρες της Ευρώπης και προωθώντας το σε μια ενδοσκοπική τροχιά, μας αφηγείται ουσιαστικά και τις δύο όψεις. Έστω και αν η επόμενη ημέρα των θυμάτων (ποια να είναι αυτά άραγε;) καταλαμβάνει μεγαλύτερο μέρος. Άλλωστε, είναι φανερό πως δεν έχει πρόθεση να μιλήσει για την τρομοκρατία, αλλά για τους ανθρώπους σε στιγμές κρίσης.

Μια τρομοκρατική ενέργεια στο tube του Λονδίνου από ακραία μέλη κάποιας ισλαμιστικής οργάνωσης σκορπάει τον θάνατο. Μεταξύ των θυμάτων βρίσκονται και ορισμένοι δράστες της επίθεσης. Κοινωνοί των νέων γίνονται ακόμη και άνθρωποι που φαινομενικά δεν θα έπρεπε να ανησυχούν, αλλά και άλλοι που βλέπουν αυτοστιγμεί να χάνουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους. Μια εκ αυτών είναι και η Δέσποινα, μια τυπική ελληνίδα μητέρα της οποίας ο γιος σπουδάζει στην Αγγλία. Το τρομοκρατικό χτύπημα θα έχει κατακλυσμιαία ισχύ στη ζωή της. Ο γιος της βρίσκεται μεταξύ των θυμάτων. Τούτο το δραματικό γεγονός  θα γίνει το έναυσμα για να ξεκινήσει μέσα της, και μέσω αυτής στο βιβλίο, μια περιδίνηση σε χρόνο παρελθόντα, παρόντα και μέλλοντα. Ούτως ή άλλως, για κάποιον που έχει χάσει οικείο πρόσωπο (ειδικά για μια μάνα) ο χρόνος ακολουθεί παραβολική τροχιά, χάνει τη γραμμική του αίσθηση, γίνεται ένα κουβάρι αξεδιάλυτο. Κάπως έτσι ήταν όμως και η ζωή της Δέσποινας, του γιου της και του άνδρα της. Το βάρος της απώλειας, αλλά και οι συνακόλουθες αποκαλύψεις τραντάζουν συθέμελα όλες τις βεβαιότητες της γυναίκας. Όντως, το ωστικό κύμα της βόμβας που έσκασε το μετρό του Λονδίνου προκάλεσε ένα ακόμη θύμα. Μπορεί να μην το θανάτωσε, αλλά τίναξε μέσα του όλους τους αρμούς που συνέθεταν τη ζωή του. Πόσο καλά γνώριζε, άραγε, η Δέσποινα τον γιο της; Τι ακριβώς έκανε στην Αγγλία και γιατί βρέθηκε στο λάθος μέρος και τη λάθος στιγμή; Αν το τυχαίο θα ήταν η εξήγηση, τότε ο πόνος θα μπορούσε να αντιπαλέψει το παράλογο. Στη δική της περίπτωση, όμως, έχουμε να κάνουμε με μια πορεία που οδηγούσε με τρόπο αναπόδραστο στο απευκταίο. Ο επαναστατημένος νέος δεν προέκυψε από παρθενογένεση. Η οργίλη διάθεσή του ήταν απότοκη της οικογενειακής κατάστασης που βίωσε μικρός. Μια πλειάδα ματαιώσεων της μητέρας του και του πατέρα του (προσωπικές και επαγγελματικές) τους έφεραν αντιμέτωπους με ένα διαζύγιο. Ο μικρός, ντελικάτος από τη φύση του, αναγκάστηκε να υποδυθεί διάφορους ρόλους για να προσαρμοστεί στις ανάγκες των γεννητόρων του, ώσπου αποφάσισε να ακολουθήσει τον δικό του αυτοκαταστροφικό δρόμο. Μια οδός χωρίς επιστροφή. Ακούγεται σαν μια τυπική εκδοχή οικογένειας που είδε να επίχειρα να πέφτουν στις πλάτες των παιδιών, με την έννοια ότι τα λάθη των γονιών πληρώνονται με ακριβό νόμισμα από τα παιδιά τους. Ναι, κάπως έτσι είναι μόνο που η δραματική υφή του ολιγοσέλιδου βιβλίου διαφεύγει άνετα από τη στενωπό της κοινοτοπίας χάρη στην αποδραματοποίηση που αποφασίζει να κάνει ο Δαββέτας. Επί της ουσίας, ανέλαβε να γράψει για ένα θέμα που καίει αφήνοντάς το κρυώσει προοδευτικά και κάπως έτσι να το δει αποστασιοποιημένος. Παρά το γεγονός ότι η Δέσποινα είναι το βασικό δραματικό πρόσωπο, η επιλογή του συγγραφέα να εκτυλίξει την ιστορία με τριτοπρόσωπη αφήγηση αφαιρεί όλα τα περιττά βάρη του συναισθήματος που θα εξέτρεπαν το θέμα του. Επιπλέον, η απέριττη χρήση των μέσων και της υφολογικής ανάπτυξης προσφέρουν ακόμη μεγαλύτερη ένταση, ειδικά στα σημεία που η εσωτερική καταβύθιση (αλλά και πραγματική καθώς πέφτει στο πηγάδι της κατάθλιψης) αναλαμβάνει τα ηνία της προώθησης της ιστορίας.

 

Νίκος Δαββέτας

Νίκος Δαββέτας

 

Τίποτα δεν δείχνει να απομακρύνει το βιβλίο από το στόχο του που δεν είναι να φωτογραφίσει μια τυπική μεσοαστική οικογένεια που απέτυχε, αλλά να εισχωρήσει στα εσωτερικά περιβάλλοντα των πρωταγωνιστών. Mέσα από τη Δέσποινα (μάνα, σύζυγος, γυναίκα) προωθείται η δράση με τρόπο υποβλητικό. Το βιβλίο ολοκληρώνει τον κύκλο του με ένα φινάλε το οποίο κατατείνει ακόμη περισσότερο προς την αποδραματοποίηση. Για την Δέσποινα υπάρχει δρόμος και γυρισμός στην κανονικότητα. Η σχέση της με έναν αλβανό εργάτη δεν είναι μόνο τονωτική, αλλά θεραπευτική. Το παιδί που κουβαλάει στα σπλάχνα της μπορεί να αποτρέψει την επαπειλούμενη πτώση. Όπως η φύση τείνει να καλύπτει τα κενά που δημιουργούνται, έτσι και η ζωή, με δύσκολο τρόπο κάποιες φορές, οδηγεί τα μεγάλα δράματα σε αποφορτίσεις προσφέροντας τους παθόντες μια αχλή ελπίδας για το μέλλον.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top