Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο μυστηριώδης Αφηγητής
13/04/2016, 1:04 μμ

Ο μυστηριώδης Αφηγητής

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη //

 

tafi«Η ταφή του κόμητος του Οργκάθ» της Κλεοπάτρας Λυμπέρη, εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2015

 

Το βιβλίο περιλαμβάνει:

Α. ΜΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΠΙΝΑΚΩΝ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ.

 

Ερώτηση πρώτη: Τι κοινό έχουν τα παρακάτω έργα:

Ο ευαγγελισμός του Βαντερ Βάιντεν: (πορφυρό κρεβάτι)

Παναγία του καγκελαρίου Ρολέν  του Γιαν Βαν Αικ:(κόκκινο κάλυμμα)

Πορτρέτο του Κάρολου Κουίντου  του Τισιανού:  (αιμάτινο δάπεδο)

Ιερή συνομιλία του Λορέντσο Λόττο:  (λίγο κόκκινο δεξιά στον μανδύα)

Οι τρεις φιλόσοφοι του Τζιορτζιόνε: (κόκκινο στην ρόμπα της κεντρικής φιγούρας)

Ίδε ο άνθρωπος του Γρος: (καπέλο γυναίκας σε χρώμα φλόγας)

Σύνθεση του Μοντριάν: (ερυθρό τετράγωνο)

Ξεσκονίστρες του σταριού του Κουρμπέ: (κόκκινο φουστάνι της εργάτριας)

Πορτρέτο του Φρειδερίκου ντε Μοντεφέλτρο του Πιέρο ντελα Φραντσέσκα:(κόκκινο)

Πορτρέτο του Καρδιναλίου Γκουίντο Μπεντιβόλιο του Άντονι Βαν Ντάικ:(κερασί μανδύας)

Ο διαμερισμός την Ιματίων του Χρηστού του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου: (μορφή με στιβαρό κόκκινο).

Απάντηση

Οι πίνακες αυτοί αιμορραγούν. Ακούγεται ο χτύπος της καρδιάς. Ο ρυθμός που πάλλεται.  Κόκκινο είναι αυτή η αιμάσσουσα καρδιά που συνδέει, που από αυτήν ξεκινούν και σ’ αυτήν απολήγουν όλα τα νήματα.

 

Ερώτηση δεύτερη: Τι κοινό έχουν αυτοί οι πίνακες:

Το κορίτσι με το τουρμπάνι του Βερμέερ

Πορτρέτο του κυρίου και της κυρίας Άντριους του Γκένσπορο

Η προσωπογραφία της κυρίας Σενόν του Ενγκρ

Απάντηση

Αν άλλαζε το τουρμπάνι χρώμα από γαλάζιο σε κόκκινο, το ψυχρό ανέραστο τοπίο αν βαφόταν πορφυρό, αν το φουστάνι δεν ήταν σάπιο ροδακινί αλλά έντονα κόκκινο; Μία λεπτομέρεια θα άλλαζε όλη την ισορροπία, θα μετέβαλε τους συσχετισμούς, που θα άλλαζε την εσωτερική ζωή του πίνακα. Γιατί ότι συμβαίνει σε έναν πίνακα είναι μία δράση που συνεχώς μεταβάλλεται, είναι παρόν και μέλλον μαζί, οι απολήξεις του τώρα στο πριν και στο μετά.

 

Ερώτηση τρίτη: Ποιοι είναι οι δύο κυρίαρχοι πίνακες στο αφήγημα;

Απάντηση

Η ταφή του κόμητος Όργκαθ του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου είναι ο συγκερασμός του ουρανού και της γης, του ορατού και του αόρατου, του θανάτου και της αναγέννησης, της διαρκούς ρότας του χρόνου που δεν είναι γραμμικός, της αιώνιας μεταβολής του σύμπαντος. Ο πίνακας καθορίζει την ζωή και των δύο αφηγητών. Είναι ο τόπος ένωσής τους σε Έναν Αφηγητή, σε μία οντότητα, στο Όλον.

Η ματιά της Παναγίας στον πίνακα της Προσκύνησης των Ποιμένων του Ούγκο Βάντερ Γκόες, ψυχρή γαλάζια ματιά προς τον καλλιτέχνη βρέφος, η θεία απάθεια καθορίζει τις επιλογές του πρώτου αφηγητή.

 

Κλεοπάτρα Λυμπέρη

Κλεοπάτρα Λυμπέρη

 

Β. ΔΥΟ ΑΦΗΓΗΤΕΣ;

Ο πρώτος έχει τίτλο «ο πατέρας μου». Ποιού ο πατέρας δεν θα μάθουμε ποτέ. Από την αρχή κατανοούμε όμως πως υπάρχει ένας άλλος τρίτος κρυφός αφηγητής που μεταφέρει τα λόγια, τις απόψεις και την ζωή του πατέρα του.

 

Ερώτηση πρώτη: Ποιος τελικά είναι ο μυστηριώδης Αφηγητής που κρύβεται πίσω από κάθε αφήγημα; Και ποιος είναι ο Αναγνώστης;

Απάντηση

Η ίδια η συγγραφέας προτάσσει στην αρχή του αφηγήματος τις φράσεις:

«Η αφήγηση, λοιπόν. Να αφηγηθώ. Υπάρχει κανείς εκεί για να ακούσει; Υπάρχει κανείς; Υπάρχει κανείς;»

Ως ηχώ, ως ερώτηση-απάντηση. Γιατί λοιπόν αφηγούμαστε, γιατί κάθε έργο τέχνης αφηγείται μία ιστορία εν εξελίξει, και όπως αναρωτιέται ο Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέιτς πώς ξεχωρίζουμε τον χορευτή από τον χορό; Ο καλλιτέχνης δημιουργεί άλλους κόσμους για να παρηγορηθεί για την απώλεια του δικού του, απαντά η συγγραφέας. Επομένως κάθε αφήγημα, κάθε διήγημα, κάθε έργο τέχνης, κάθε χορός έχει μία μυστική ενέργεια, μία ψυχή που δεν φθείρεται,  παράγει δονήσεις που αλλάζουν τον ίδιο τον καλλιτέχνη, αλλά και τον κόσμο γύρω του. Αφηγητής και αναγνώστης, ζωγράφος και θεατής, μουσικός και χορευτής ενώνονται και δημιουργούν την πλήρωση. Την τέχνη.

 

Ερώτηση δεύτερη: Τι στοιχεία μας δίνει η συγγραφέας για τους αφηγητές;

Απάντηση

Ο πρώτος αφηγητής, ο επονομαζόμενος «ο πατέρας μου» είναι λεπτουργός της συνείδησης. Ή ραβδοσκόπος. Προικισμένος με ισχυρή διαίσθηση και φαντασία ψάχνει κάτω από την επιφάνεια και την ισοπεδωτική μεμβράνη του φαίνεσθαι για την ουσία στους ανθρώπους και για την μαγεία στο στερέωμα και στην κίνηση των ουρανίων σωμάτων. Ως παιδί ένα πρωί στην βιβλιοθήκη των παππούδων στο σπίτι του θείου του, ξεφυλλίζοντας ένα βιβλίο Ιστορίας της Τέχνης,  συναντά τον πίνακα της ταφής του Κόμητος Οργκάθ του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου και όπως αναφέραμε και προηγουμένως αυτό τον αλλάζει και του καθορίζει την ζωή. Από τότε πάντα θα συμπληρώνει την λειψή πραγματικότητα της επιδερμικής του ζωής με την ολόκληρη πραγματικότητα της τέχνης, ο πίνακας θα αποτελέσει το καταφύγιο αλλά και τον καθρέφτη της εσωτερικής του εξέλιξης. Όπως ο Ντόριαν Γκρέυ έβλεπε τις αλλαγές να συμβαίνουν στο πορτρέτο, έτσι και ο αφηγητής ταυτίζεται με τον Κόμητα Οργκαθ και βιώνει μέσα από τον πίνακα την μεταμόρφωση. Το πτώμα του Κόμητα που απεικονίζεται στο κάτω μέρος του πίνακα θα γίνει ο συμβολικός του θάνατος και το βρέφος που απεικονίζεται στο πάνω μέρος του πίνακα θα γίνει ο νέος πνευματικός του εαυτός. Διεκπεραιώνει μηχανικά τον καθημερινό του ρόλο ως δικηγόρος σε μία συμβατική ζωή και βιώνει μέσω της τέχνης την ολοκλήρωσή του.

Ο δεύτερος πίνακας που θα τον αλλάξει είναι η Προσκύνηση των Ποιμένων του Ούγκο Βάντερ Γκόες. Αυτός ο πίνακας θα επιδράσει ψυχαναλυτικά επάνω του, θα συνειδητοποιήσει την απόρριψη της μητέρας του και θα απελευθερωθεί. (Η τέχνη λοιπόν όχι μόνον μας ολοκληρώνει, αλλά μας ελευθερώνει και μας λυτρώνει).

Ο δεύτερος αφηγητής είναι ένας ευγενής που συμμετείχε μαζί με άλλους ως μοντέλο για να ζωγραφίσει τον πίνακα ο Δομήνικος με τον οποίο τον συνδέει μία φιλική σχέση. Η συμμετοχή του στην διαδικασία όρασης και δημιουργίας του ζωγράφου, θα τον κάνει να εστιαστεί και να ερευνήσει το δικό του ψυχικό τοπίο. Άνθρωπος του ορθού λόγου, άνθρωπος της Αναγέννησης δηλαδή, αναζητά τα αίτια και προσπαθεί να αναλύσει την πραγματικότητα, ενώ ο Δομίνικος, ο αντίποδάς του, την υπερβαίνει. Κοινός τους τόπος είναι η γοητεία που ασκεί επάνω τους το ανθρώπινο πνεύμα και τα δημιουργήματά του. Τους ενώνει όμως και η βαθιά, υπαρξιακή μοναξιά, το κενό, ο λύκος που ουρλιάζει μέσα τους. Η συμμετοχή του στον πίνακα θα αποτελέσει ωστόσο μία υπέρβαση και για τον ίδιο. Θα σκιστεί ξαφνικά το πέπλο που χωρίζει τον ορατό και τον αόρατο κόσμο, θα δει μπροστά του την μορφή του κόμητα Οργκάθ και θα αφυπνιστεί. Με όλη την επίγνωση όμως του σκοταδιού που υπάρχει μέσα του.

 

Ερώτηση τρίτη: Ποια και πόσες είναι η Μαριάννα και τι ρόλο παίζει στο αφήγημα;

Απάντηση      

Υπάρχει μία Μαριάννα στην ζωή του πρώτου αφηγητή, του «πατέρα μου». Είναι δεσμευμένη με κάποιον άλλο, δημιουργείται όμως ψυχική επαφή και συγγένεια με τον αφηγητή, «μια ψευδαίσθηση εγγύτητας» όπως γράφει η συγγραφέας, αλλά ο έρωτάς τους θα παραμείνει μία αυταπάτη, δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ και αυτή θα επιλέξει την φυγή. Η σχέση τους θα παραμείνει ένας ημιτελής άψυχος πίνακας , μία καθηλωτική κατάσταση που δεν τους βοηθάει να εξελιχτούν. Αντίθετα με την φυγή της, θα γίνει οδηγός του στο μονοπάτι της αλλαγής του.

Υπάρχει όμως μία Μαριάννα και στην ζωή του κόμητα Οργκαθ. Ο δεύτερος αφηγητής , ο ευγενής ανακαλύπτει κάποια παλιά χειρόγραφα του κόμητα προς κάποια Μαριάννα, για την οποία γράφει σονέτα.

Και τέλος υπάρχει μία Μαριάννα στην ζωή του δεύτερου αφηγητή, είναι η γυναίκα του εχθρού του, χωρίς να τον ενδιαφέρει πραγματικά, προσπαθεί να την αποπλανήσει για να εκδικηθεί τον εχθρό του, όμως μπορεί τελικά η γυναίκα αυτή να αποτελέσει τον καταλύτη στην σκοτεινή του φύση και να προκαλέσει την μεταμόρφωσή του.

Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο ή το πολύ τρεις αφηγητές στο βιβλίο, τρεις Μαριάννες και πολλοί πίνακες τέχνης, αλλά κυρίως ένας που απορροφά θαρρείς τις περσόνες, απελευθερώνει τους ήρωες, έλκει, συνδέει, ενώνει όλες τις αποσπασματικές πραγματικότητες και δημιουργεί έναν ήρωα, και μία ηρωίδα, που μπορεί να είναι και η γυναικεία φύση του αφηγητή. Το σκοτάδι του δεύτερου αφηγητή, ενώνεται με το φως του πρώτου, ο κόμης Οργκάθ, ένας ιππότης εκτός εποχής και ένας ζωγράφος, πολλοί ζωγράφοι, πολλά έργα ζωγραφικής βουτηγμένα στο κόκκινο, γιατί στο κέντρο και του αφηγήματος αυτού υπάρχει μία καρδιά, η ψυχή. Μία ψυχή. Ένα όλον.

Ένα πολύ ενδιαφέρον πολυεπίπεδο βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί πολλές φορές, ώστε τελικά η ανάγνωσή του να γίνει ολόκληρη.

 

orgaz_

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top