Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο πρώτος Αφρικανός εξερευνητής της Αμερικής
03/08/2016, 12:47 μμ

Ο πρώτος Αφρικανός εξερευνητής της Αμερικής

Γράφει ο Βαγγέλης Γραμματικόπουλος // *

 

mayrΛέιλα Λαλάμι «Οι ιστορίες ενός Μαυριτανού», Μετάφραση: Αντουανέττα Καλλέγια, εκδόσεις Αίολος

 

Το 1535 μ.Χ. ανακαλύπτονται οι τέσσερις τελευταίοι επιζώντες της πολυπληθούς ισπανικής ερευνητικής αποστολής του Πάμφιλο δε Ναρβάεθ στη Βόρεια Αμερική, η οποία είχε ξεκινήσει 8 χρόνια νωρίτερα στις ακτές της Φλόριντα. Πρόκειται για τρεις Ισπανούς ευγενείς και έναν Μαυριτανό σκλάβο, τον Εστεμπανίκο. Για τον τελευταίο, εν αντιθέσει με τους υπόλοιπους, ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά εκτός από μια μοναδική αράδα που αφιέρωσε στο χρονικό του ο συνταξιδιώτης του, Καμπέθα δε Βάκα: “ο τέταρτος είναι ο Εστεμπανίκο, ένας νέγρος Άραβας από την Αζεμούρ”. Αρκετούς αιώνες αργότερα, μια μαροκινο-αμερικανίδα συγγραφέας αποτίει έναν ελάχιστο φόρο τιμής στον πρωτοπόρο πρόγονό της, επιχειρώντας να αξιοποιήσει την προσωπική του οπτική στην αφήγηση της ιστορίας.

Το τρίτο κατά σειρά έργο της Λέιλα Λαλάμι αποτελεί ταυτόχρονα την πρώτη απόπειρα της να συστηθεί στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Έχουν προηγηθεί τα Hope and Other Dangerous Pursuits και Secret Son, τα οποία θίγουν ζητήματα του σύγχρονου βορειοαφρικανικού κόσμου, και ιδιαίτερα τη μετανάστευση και την τρομοκρατία. Το νέο της μυθιστόρημα, όμως, που φέρει τον τίτλο: Οι ιστορίες ενός Μαυριτανού (εκδ. Αίολος, 2016, μετάφραση-σημειώσεις Αντουανέττα Καλλέγια), είναι η μυθοπλαστική βιογραφία μιας ενδιαφέρουσας πλην άγνωστης ιστορικής προσωπικότητας, που αποκτά μάλιστα συμβολικό χαρακτήρα καθώς αφορά στη ζωή του πρώτου Αφρικανού εξερευνητή της αμερικανικής ηπείρου. Συν τοις άλλοις πρόκειται για ένα διακεκριμένο μυθιστόρημα που έχει τύχει ήδη σημαντικής διεθνούς αναγνώρισης κερδίζοντας υψηλές θέσεις σε σπουδαίες λίστες βραβείων (Pulltzer, Man Booker,).

Με το παρόν βιβλίο η Λαλάμι επιδιώκει να καταστήσει σαφές πως, μολονότι η Ιστορία γράφεται κατά κανόνα από τους νικητές, τις περισσότερες φορές έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον η Ιστορία που δεν γράφτηκε ποτέ. Πλάθει έτσι τα απομνημονεύματα του Εστεμπανίκο και επιχειρεί να φιλοτεχνήσει τη συναρπαστική πορεία μιας ταραχώδους ζωής. Ο Μαροκινός σκλάβος εμφανίζεται να αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο αφενός την περιπέτεια της συμμετοχής του ως σκλάβος στην εκστρατεία της Φλόριντα για λογαριασμό του Ισπανικού στέμματος και αφετέρου το διάστημα της πρότερης ελεύθερης ζωής του στην πατρίδα του έως την πώλησή του ως σκλάβου στην Ιβηρική Χερσόνησο. Κύριος σκοπός της διήγησης του Εσταμπανίκο είναι η αποκατάσταση της αλήθειας για την εκστρατεία, την οποία σκοπίμως απέκρυψαν ή διαστρέβλωσαν οι διασωθέντες Καστιλιάνοι σύντροφοί του κατά την επίσημη έκθεσή τους στις διοικητικές αρχές.

Η Λαλάμι επινοεί σχεδόν ολόκληρο το παρελθόν του Εστεμπανίκο. Ο άντρας με το αραβικό όνομα Μουσταφά, μεγάλωσε στην Αζεμούρ του βορειοδυτικού Μαρόκο, ακμάζουσα πόλη της εποχής, και ευημέρησε ως έμπορος παρά τις αντίθετες προσδοκίες του πατέρα του. Τα πράγματα κυλούν ιδανικά μέχρι την κατάληψή της πόλης από τους Πορτογάλους (1513), που εξωθεί τον πληθυσμό της στη φτώχεια και την ανέχεια. Ο ήρωας μας σε μια αντιστροφή της τύχης αναγκάζεται να θυσιαστεί  για την επιβίωση της οικογένειάς του πουλώντας τον εαυτό του ως σκλάβο στα μαροκινά σκλαβοπάζαρα, εκεί όπου κάποτε και ο ίδιος είχε εμπορευτεί ανθρώπους. Η μοίρα του τον στέλνει στην Ισπανική Καστίλλη, όπου εκχριστιανίζεται, αλλάζει όνομα και μετατρέπεται σε κτήμα του Ισπανού ευγενή Αντρές Ντοράντες δε Καράνθα. Ο τελευταίος, παράτολμος και φιλόδοξος, θα συμμετάσχει στην ερευνητική αποστολή του Ναρβάεθ στην Φλόριντα με τον Εστεμπανίκο να τον ακολουθεί χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα του.

 

Laila Lalami

Laila Lalami

 

Διαπλέοντας τον “Ωκεανό της Ομίχλης και της Σκοτεινιάς” η πολυπληθής αποστολή αποβιβάζεται σε έναν μικρό κόλπο της Φλόριντα (1527) και βαδίζει προς την αχαρτογράφητη ενδοχώρα. Σκοπός η ανακάλυψη τοπικών ινδιάνικων οικισμών πλούσιων σε χρυσάφι. Η απληστία των Ισπανών τους οδηγεί σε πράξεις πρωτοφανούς βιαιότητας για τις οποίες θα εισπράξουν τη νέμεση. Μέσα σε ένα εχθρικό από ιθαγενείς και ασθένειες περιβάλλον και δίχως να μπορούν να εντοπίσουν τον δρόμο της επιστροφής, οι κονγκισταδόρες αποδεκατίζονται. Όσοι απομένουν αναγκάζονται να προσχωρήσουν σε ινδιάνικες φυλές για να επιβιώσουν. Το μυθιστόρημα διαποτίζεται από έναν ηθικό κανόνα: Οι άνθρωποι εισπράττουν το τίμημα για πράξεις απληστίας που διαπράττουν.

Έπειτα από χρόνια, οι τέσσερις εναπομείναντες της αποστολής (Καμπέθα δε Βάκα, Ντοράντες, Καστίγιο και Εστεμπανίκο) θα διασχίσουν την περιοχή του σημερινού Τέξας και  θα συμβιώσουν αρμονικά με τους Ινδιάνους υιοθετώντας ρόλο θεραπευτή. Ο Εστεμπανίκο θα επιδείξει σπουδαίες γλωσσικές και επικοινωνιακές δεξιότητες μαθαίνοντας πολλές ινδιάνικες διαλέκτους και αναπτύσσοντας σχέσεις εμπιστοσύνης με τους αυτόχθονες. Όλα αυτά έως τη μέρα που συναντούν μια ισπανική εμπροσθοφυλακή (1536) και μεταφέρονται στο Μεξικό, όπου αντιμετωπίζονται σαν ατραξιόν. Προς μεγάλη απογοήτευση του Εστεμπανίκο η σχέση του με τους συντρόφους του επανέρχεται στην πρότερη κατάσταση και οι ελπίδες του για απελευθέρωση εξανεμίζονται. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι γραπτές αναφορές των τριών Ισπανών δεν αποδίδουν με ακρίβεια τα γεγονότα της πορείας τους, φοβούμενοι επιπτώσεις από το συντηρητικό περιβάλλον της πατρίδας τους. Τελικά, ο Εστεμπανίκο θα πωληθεί ως ανιχνευτής και μεταφραστής σε μια νέα αποστολή που επιδιώκει να ανακαλύψει βορειοδυτικά τις μυθικές επτά πόλεις του χρυσού και έτσι θα γίνει ο πρώτος άνθρωπος του παλαιού κόσμου που θα εισέλθει στο έδαφος πολλών σημερινών πολιτειών των Η.Π.Α. Τα ίχνη του θα χαθούν στην περιοχή των Ζούνι, όπου κάποιοι υποστηρίζουν ότι δολοφονήθηκε από την τοπική φυλή, ενώ άλλοι ότι αναζήτησε την προσωπική του ελευθερία.

Η αφήγηση της ζωής του Εστεμπανίκο χαρακτηρίζεται από ιστορική αναφορικότητα. Το ζήτημα της απάλειψης του ρόλου που επιτέλεσαν τόσο οι γηγενείς-Ινδιάνοι όσο και  Αφρικανοί σκλάβοι στη διαμόρφωση της αμερικανικής ιστορίας είναι ένα ζήτημα που φαίνεται πως απασχολεί ιδιαίτερα τη Λαλάμι. Η διαπίστωση αυτή μάλιστα συνδέεται άμεσα με την σύγχρονη αμερικανική πραγματικότητα. Έτερο σημαντικό συμπέρασμα, που συνάγεται από την ανάγνωση του βιβλίου Οι ιστορίες ενός Μαυριτανού, είναι πως η συγγραφέας αντιμετωπίζει την αφήγηση ως μια ανθρώπινη πράξη που παράγει αυτοσυνείδηση. Καθώς ο Εστεμπανίκο φέρεται να αυτοβιογραφείται οδηγείται σε μια ηθική και πνευματική διαμόρφωση που φέρει ως αποτέλεσμα την εσωτερική υπέρβαση, δηλαδή την απελευθέρωση του ίδιου του αφηγητή. Κι έτσι, τούτη η αφήγηση αποτελεί το μέσο με το οποίο εν τέλει ο Μαυριτανός σκλάβος σπάει τα δεσμά του.

 

* O Βαγγέλης Γραμματικόπουλος είναι φιλόλογος.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top