Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Στον κόσμο των ξένων
29/03/2017, 11:05 πμ

Στον κόσμο των ξένων

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Οι ιστορίες είναι πάντα ξένες» του Δημήτρη Νόλλα, σελ. 568, Εκδ. Ίκαρος

 

Από τον τίτλο άρχεται η άπωση. Γιατί οι ιστορίες είναι πάντα ξένες; Ποια είναι η αιτία της απομάκρυνσή τους σε έναν τόπο ανοίκειο; Είναι, άραγε, ξένες προς τον δημιουργό τους; Αυτονομούνται από τον γεννήτορα αποκτώντας ένα ολότελα δικό τους corpus (αέναα επαναλαμβανόμενο όσα και τα μάτια που θα τις αναγνώσουν); Ή, μήπως, το αιτούμενο είναι να νοηματοδοτηθεί η απουσία οικείωσης μέσω της λογοτεχνικής φόρμας και να αποτελέσει αυτός ο αλλότριος κόσμος την  καταστατική και προγραμματική θέση του συγγραφέα απέναντι στο αίνιγμα της ζωής; Ο Δημήτρης Νόλλας, από την πρώτη του συλλογή διηγημάτων έως τις ιστορίες μικρής φόρμας που μας παρέδωσε εσχάτως δείχνει να κινείται επιδέξια σε εκείνο τον «άλλο» κόσμο των ηρώων του. Δεν δημιουργεί δραματικές φιγούρες επί τούτου – τα πάθη είναι υπόκωφα, οι αμυχές είναι υποδόριες – μια κίνηση φτάνει να τα ανασύρει από τα βάθη, ένα σπάραγμα μνήμης να τα θερμάνει, μια στραβοτιμονιά να δηλώσει την αποχώρηση από τον δρόμο των άλλων. Η ταύτιση δεν έρχεται μέσω του μη γνώριμου, του αποσυνάγωγου που κείται στην άκρη του ανθρώπινου βάλτου. Οι περισσότεροι ήρωες ακολουθούν μια νόρμα καθημερινότητας που θα ταίριαζε σε πλείστους όσους. Αυτό που τους βαραίνει, είναι ισόπαλο άχθος για κάμποσους. Κι όμως, η δική τους ιστορία γίνεται ωσαύτως προσωπική και συλλογική. Το παράδοξο στα διηγήματα του Νόλλα είναι ότι όσο πιο επιτυχής είναι η ανοικείωση (sic) του ήρωα με τον κόσμο που τον περιβάλλει, τόσο αυξάνεται ο βαθμός ταύτισης του αναγνώστη με το λογοτεχνικό του φόντο. Είτε μέσω του τόπου είτε μέσω του γλωσσικού αντικειμένου, ο Νόλλας καταφέρνει να ταρακουνήσει έναν κατά τ’ άλλα ακλόνητο κόσμο αποκωδικοποιώντας με τη μέγιστη λιτότητα τα κοινωνικά και προσωπικά συμπλέγματα.

Η παρούσα συγκεντρωτική συλλογή του συνόλου των διηγημάτων του Νόλλα (από το 1974 έως το 2016) δεν έχει μόνο την πρόδηλη χρησιμότητα του να διαπιστώσει κανείς την εξέλιξή του μέσα στο χρόνο, αλλά και να βρει τα δομικά υλικά που στήριξαν το έργο του (παρόμοια είναι το μάλλον ή ήττον στις νουβέλες και τα μυθιστορήματά του).

 

Δημήτρης Νόλλας

 

Οι άνθρωποί του έρχονται συνήθως από αλλού. Έλληνες που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό. Μετανάστες στη χώρα μας, άνθρωποι που επέστρεψαν από τα ξένα και αλλότριοι έμειναν για πάντα, άνθρωποι που είναι ξένοι μέσα τους. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ουδέποτε καταφέρνουν να ενταχθούν πλήρως στο σύνολο κι ας φαίνονται απόλυτα αφομοιωμένοι. Ίσως διότι η αφοσίωσή τους είναι προσχηματική, κοινωνικά καμουφλαρισμένη, εύτακτη στην επιφάνεια, αλλά χαοτική στα βάθη. Η δράση αναπτύσσεται σε κλειστούς χώρους: συχνάκις σε πάρα πολύ μικρούς – όσο ένα ανθρώπινο σπιρτόκουτο. Σε ένα αυτοκίνητο που πηγαίνει στο γκρίζο πουθενά ή σε κάποιο μπαρ πλημμυρισμένο από ανθρώπινα ναυάγια που δεν καταφέρνουν να ξεδιψάσουν την έλλειψή τους (δεν υπάρχει ποτό να τους προσφέρει τέτοια δροσιά). Το τοπίο είναι άλλοτε αστικό κι άλλοτε αγροτικό, ωστόσο η δραματοποίηση επιτυγχάνεται πάντα από εξωλεκτικούς παράγοντες (από το φως που ασθμαίνει, θάλλει ή αναθρώσκει), από μεταλλικά σύννεφα, βροχές που πέφτουν κοπαδιαστά, από γλιστερούς δρόμους ή φερτά στοιχεία που τα παρασέρνει η λάσπη και η ορμή του νερού. Κάπως έτσι «μεταφέρονται» και οι άνθρωποι του Νόλλα. Ακόμη και αν έχουν αποφασίσει να ριζώσουν κάπου, στο τέλος δεν τα καταφέρνουν. Κάτι τους ξεβολεύει και τους απομακρύνει. Αυτή η αλλοτριωτική δύναμη είναι πανταχού παρούσα στα διηγήματά του. Από τις πολυπρισματικές ιστορίες της πρώτης συλλογής του (Πολυξένη, 1974), απότοκες της ανάγκης του Νόλλα να μιλήσει έπειτα από την αναγκαστική σιωπή λόγω της χούντας έως την μέγιστη λιτότητα των πρόσφατων συλλογών του, ο κόσμος που δομεί είναι υπαρκτός, ευδιάκριτος και καθαρογραμμένος. Η ετερότητα, το ξένο, το από αλλού φερμένο, το ασύμμετρο είναι στοιχεία που καθορίζουν τις ιστορίες του Νόλλα. Το γεγονός ότι ο ίδιος χρειάστηκε να περάσει πολλά χρόνια της ζωής του στην Ευρώπη ως εργαζόμενος φαίνεται να έχουν εντυπωθεί/χωνευτεί/μετασχηματιστεί στη γραφή του. Ακόμη κι αν η πρόθεσή του δεν είναι να αυτοβιογραφηθεί, κάτι που είναι απόλυτα ευκρινές από την τριτοπρόσωπη αφήγηση που επιλέγει σχεδόν σε όλες τις ιστορίες του. Το επίσης εμφανές στον καμβά του συγγραφέα είναι η σχέση που διατηρεί με την Ιστορία και την πολιτική της εποχής. Τίποτα δεν συμβαίνει εν κενώ: ο ιστορικός χρόνος, αλλά και τα πολιτικά δρώμενα παίζουν ρόλο – ακόμη και όταν δεν δηλώνουν εμφανώς την παρουσία τους. Το μεταπολεμικό και μεταπολιτευτικό σκηνικό, θορυβώδες και ανεστίαστο ως προς την ανάγνωσή του από την ελληνική κοινωνία, μετατρέπεται σε δραματουργικό σκηνικό στα διηγήματα, αποκτάει ήχους, τροπισμούς, λεκτικά σχήματα, ονειροφαντασίες, αλλά και κρημνισμένα σχέδια. Ό,τι ακριβώς συνέβη και στην πραγματικότητα. Η παρούσα έκδοση συμπληρώνεται από ένα άκρως αναλυτικό και εμβριθές επίμετρο το οποίο υπογράφει η Τιτίκα Δημητρούλια. Μέσω αυτού γίνονται καίριες επισημάνσεις για την πτυχωτή ανάπτυξη των διηγημάτων του Νόλλα. Σαν στρώματα κάτω από τα οποία θάλλουν σημαντικές αποκαλύψεις που και αυτές με τη σειρά τους δίνουν τη σκυτάλη σε άλλους (ακόμη πιο κρυφούς) ποντισμούς των ηρώων.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top