Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η οδοντωτή διάσταση των πραγμάτων
12/10/2016, 11:41 πμ

Η οδοντωτή διάσταση των πραγμάτων

Γράφει η Ιωάννα Ντούλα //

 

odo-mnimiΕυρυδίκη Νικήτα, «Οδοντωτή Μνήμη», εκδόσεις Ιωλκός, 2016

 

Η Ευρυδίκη Νικήτα στη νουβέλα της «Οδοντωτή μνήμη» (εκδ. Ιωλκός, 2016) κάνει έναν εξαιρετικά ενδιαφέρων παραλληλισμό. Κάποιες αναμνήσεις μπορούν να είναι αιχμηρές ή να στρογγυλεύουν με τον καιρό, δεν παύουν, όμως, να είναι ανθεκτικές στο χρόνο κι οπωσδήποτε μοναδικές∙ όπως ακριβώς και ένα οδοντικό αποτύπωμα. Η δημιουργός αφήνει κατ’ αυτό τον τρόπο το δικό της μονοσήμαντο συγγραφικό αποτύπωμα υπηρετώντας με απόλυτη συνέπεια το έσω θέμα της κι εύστοχα επιλέγοντάς το για τίτλο του βιβλίου της.

Η συγγραφέας εκτελεί με επιτυχία ένα ιδιαιτέρως απαιτητικό εγχείρημα. Όχι μόνο αναπτύσσει την ιστορία της με μια γραφή συμπυκνωμένη και πολυδιάστατη, αλλά ταυτόχρονα φροντίζει να εμποτίσει ολόκληρο το βιβλίο με το ευφυές εύρημά της, την «οδοντωτή» διάσταση των πραγμάτων. Οι τίτλοι των κεφαλαίων της –βασισμένοι σε οδοντιατρικούς όρους και σχετικές εργασίες– είναι προσεκτικά επιλεγμένοι και καθόλα συνεπείς με το περιεχόμενο των εν λόγω ενοτήτων. Το πρώτο κεφάλαιο ονομάζεται «Έξω από τα δόντια» κι επιτυγχάνει ακριβώς αυτό∙ η Νικήτα παραδίδει στον αναγνώστη ένα ολοκληρωμένο σκαρίφημα της ιστορίας της προοικονομώντας την αριστοτεχνικά. Ύστερα η μνήμη των χαρακτήρων της θολώνει –όπως και του αναγνώστη άλλωστε–, για λίγο λειαίνεται, οι κυνόδοντες μπαίνουν προσωρινά σε παύση και δίνουν τη θέση τους σε νεογιλά δόντια. Η ιστορία ξεκινάει από την αρχή.

Το κείμενο το διαπερνά μια υπόκωφη μουσική: οι πρωταγωνιστές στην αρχή χορεύουν, στροβιλίζονται –διεκδικούν τη ζωή τους–, η μουσική σταδιακά χαμηλώνει, οι κινήσεις τους γίνονται αργές, για λίγο ακόμα ελεγχόμενες, καταλήγουν σπασμωδικές, ενστικτώδεις.

Η συγγραφέας καταπιάνεται με την ποιότητα των πρωτογενών υλικών που οικοδομούν τις ανθρώπινες σχέσεις, τις καθιστούν βιώσιμες ή εν αστοχία, τις οδηγούν σε πλήρη κατάρρευση. Οι ήρωές της χτίζουν γέφυρες, επιχειρούν σε παράλληλες χρονικές στιγμές να τις διασχίσουν και να διαφύγουν από τη σφαίρα της γονεϊκής επιρροής, να γίνουν κάτι άλλο, κάτι αυτόνομο, αντιθετικό με τη γονιδιακή τους υπογραφή.

Ως καμβάς επιλέγεται το Λονδίνο, η Λιέγη, η Αθήνα, κάποια αδιευκρίνιστη πόλη στη Γερμανία. Οι χαρακτήρες δε συνυπάρχουν ακόμα κι όταν φαινομενικά στέκονται ο ένας δίπλα στον άλλον. Ο καιρός της «Οδοντωτής μνήμης» είναι παγερός∙ είτε βρέχει είτε χιονίζει –οι ήρωές της δεν κρατάνε ομπρέλα– ο ήλιος της είναι, αν μήτε άλλο, ένας ήλιος με δόντια.

Η συγγραφέας επιλέγει τρεις διαφορετικές φωνές για να πουν όσα οι χαρακτήρες της προσπαθούν να ξεχάσουν. Οι αφηγηματικές της επιλογές εστιάζουν στην απόσταση των ηρώων της από το εγώ τους. Ο Ορφέας, μεγαλωμένος αναπνέοντας δάκρυα, στη σκιά ενός πατέρα-λύκου, μιλάει σε δεύτερο πρόσωπο στον εαυτό του, με μια φωνή που τείνει να διαχωριστεί από τις πράξεις του ήρωα-κατόχου της. Η Ελίνα, σε έναν εσωτερικό μονόλογο, εκμυστηρεύεται στο υπερυψωμένο εγώ της προσπαθώντας ακόμα να μεταβολίσει τη μητρική εγκατάλειψη, επιχειρώντας ακόμα να αναπνεύσει, χωρίς να είναι η ίδια η ανάσα κάποιου άλλου. Ο Άρης και η Αθηνά, μετά από μια πορεία που ποτέ δεν υπήρξε κοινή, μετά από μια συναισθηματική εγγύτητα που ποτέ δεν άγγιξε το επιθυμητό, παραδίδουν την ιστορία τους σε ένα τρίτο πρόσωπο, να την αφηγηθεί από την απόσταση που της αναλογεί.

 

Ευρυδίκη Νικήτα

Ευρυδίκη Νικήτα

 

Η νουβέλα της Ευρυδίκης Νικήτα έχει μια αξιοσημείωτη εσωτερική συμμετρία, μια κυκλικότητα. Ξεκινάει και τελειώνει στο ίδιο σημείο –λεκτικά και νοηματικά– διαγράφοντας την τροχιά των ηρώων της. Η συγγραφέας τούς τοποθετεί στο χρόνο, τους εξελίσσει, τους υποβάλλει σε κορυφώσεις και βυθίσεις, σε ένα διαρκές, σχεδόν οδοντωτό, σκαμπανέβασμα. Οι χαρακτήρες της βιώνουν έντονο ψυχικό πόνο –πάσχουν από απουσία ουσίας και παρουσία μοναξιάς–, ο πόνος αυτός συστηματικά σωματοποιείται. Ο Ορφέας ταλαιπωρείται από ένα δερματικό αυτοάνοσο –επίθεση εκ των έσω–, η Ελίνα κι ο Ορφέας βασανίζονται ταυτόχρονα, από την αρχή ως το τέλος του βιβλίου, από έναν έγκλειστο φρονιμίτη. Η επιλογή του εν λόγω οδοντικού πόνου, ενός πόνου οξύ και αδιαπραγμάτευτου, δεν είναι διόλου συμπτωματική. Ο φρονιμίτης λειτουργεί ως ένδειξη ψυχολογικού εγκλεισμού, μιας ατελούς ενηλικίωσης των δύο πρωταγωνιστών, μιας απεμπλοκής από τον οικογενειακό κλοιό σε διαρκή εκκρεμότητα. Οι δυο τους συμπάσχουν και επιχειρούν να κόψουν βίαια τον ομφάλιο λώρο τους.

Η ιστορία κορυφώνεται στα τρία τελευταία κεφάλαια του βιβλίου, που τιτλοφορούνται «Απονεύρωση», «Σφράγισμα» και τελικά, όταν δεν υπάρχει καμία άλλη επιλογή, «Εξαγωγή». Η λύση έρχεται σαν οδυνηρή παιδική ανάμνηση, σαν δόντι σφιχτά δεμένο σε κλωστή. Οι ήρωες της Ευρυδίκης Νικήτα κάνουν κύκλους, περιστρέφονται γύρω από τους φόβους και τις αλήθειες τους, πέφτουν, αλλά εντέλει ανασηκώνονται και κλείνουν βιαστικά πίσω τους την πόρτα.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top