Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η αρχιτεκτονική της γραφής
28/09/2016, 12:51 μμ

Η αρχιτεκτονική της γραφής

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

odigos_syggrafisΚυριάκος Αθανασιάδης «Οδηγός συγγραφής», εκδ. Ψυχογιός, σελ. 150

 

Γεννιέται ή γίνεται ο συγγραφέας; Το μυθιστόρημα στο ψιθυρίζει ο Θεός ή ο απόλυτος αρχιτέκτων είσαι εσύ; Υπάρχουν κανόνες ή το ταλέντο σου μόνο αρκεί; Ο καλός συγγραφέας προϋποθέτει ταυτόχρονα και καλόν αναγνώστη; Ό,τι θα θέλατε να γνωρίζετε όσοι φιλοδοξείτε να γράφετε αλλά και όσοι ήδη γράφετε επειδή οι κανόνες καταλύονται με την γνώση κι όχι με την επιφοίτηση, σε ένα μικρό, ρεαλιστικό, πρακτικό, κατανοητό, απολαυστικό βιβλίο από τον μαιτρ της γραφής. Ο Κυριάκος Αθανασιάδης, υπηρετώντας το βιβλίο απ’ όπου μπορεί κανείς να φανταστεί, εξαιρετικός συγγραφέας και ενδεχομένως ο καλύτερος επιμελητής, δημιουργός της ξένης σειράς orbis literae που έχει αφήσει εποχή, κάνει την πλέον γενναιόδωρη κίνηση. Συγκεντρώνει τις γνώσεις του και την εμπειρία του σε 50 κανόνες που περιλαμβάνονται στον «Οδηγό Συγγραφής». Απαντώντας σε κάθε πιθανή απορία, λύνοντας το όποιο πρόβλημα, βάζοντας τις βάσεις τελικά και σκιαγραφώντας αρμούς. Το μυθιστόρημα, εξάλλου, ας μη το ξεχνάμε είναι και αρχιτεκτονική.

Αν όχι αυτός, ποιος; Είναι το πρώτο που σκέφτεσαι όταν θα φτάσει στα χέρια σου. Διαβάζεται σαν το γοητευτικότερο μυθιστόρημα, είναι άμεσο, σε σένα απευθύνεται, γνωρίζει ήδη για σένα κλασική λογοτεχνία και σύγχρονη, παίζει στα δάχτυλα τους δυο τελευταίους αιώνες, τον δυτικό κανόνα, τα πιθανόν λάθη σου ήδη τα έχει υποστεί, είναι σαφές, σαφέστερο δε γίνεται, στιβαρό, σοβαρό και με αυτό αν είναι να γράψεις, θα γράψεις. Κι αν ήδη γράφεις, καλά θα κάνεις να το αποστηθίσεις, ει δυνατόν να το καταπιείς. Είναι άλλο να σπάζεις κανόνες κι άλλο να κάνεις δικούς σου αγνοώντας τους βασικούς. Τελειώνοντάς το κατανοείς και την τέχνη της ανάγνωσης, όχι μόνο αυτής της γραφής.

Ο συγγραφέας του έχει φροντίσει να βάλει σε τάξη το μυθιστορηματικό χάος. Οι πενήντα ενότητες (που μπορεί να διαβαστούν και αγραμμικά πλην όμως είναι σοφά τοποθετημένες) είναι οι ακόλουθες: δουλειά, χειρωναξία, έγνοιες, ωράριο, αυτοσχεδιασμοί, γράφε γραμμικά, γράφε όπως μιλάς, εσωτερικός μονόλογος, όνειρα, διάλογοι, εισαγωγικά, χειρόγραφο, τίποτε περιττό, επίθετα και επιρρήματα, διάβαζε, ταπεινά μυθιστορήματα, εκζήτηση, «μην ενοχλείτε», είδη, σχεδιαγράμματα, πρόσωπα και χρόνοι, παντεπόπτης αφηγητής, σινεμά, turning points, μεταφορές, κακές λέξεις, όσα βλέπεις, όσα ξέρεις, περιβάλλον, οι άλλοι, τα λιγότερο δυνατά, ένα υποχρεωτικό κεκτημένο, λογοκλοπή, διάβασμα και ντύσιμο, εμπειρίες και ταξίδια, μαγικά, πρωτόλειο, χαρακτήρες, επιμέλεια, η άλλη δουλειά, απογοήτευση, φαντασία, ιδέες, ψυχαγωγία, Ελντοράντο, writer’s block, γραμματόσημα, λαϊκά ευπώλητα, γεωμετρία, κανόνες. Βρίσκονται, θα βρίσκονται πια πάντα για σένα εκεί. Στον πρόλογο, ο συγγραφέας καταλύει όλους τους μύθους περί γραφής: «το γράψιμο δεν είναι εκ Θεού», διδάσκεται και μπορεί να γίνει χόμπι, επάγγελμα, τρόπος ζωής.

Το κάθε κεφάλαιο είναι σαν πολύωρο σεμινάριο γραφής. Συνδεδεμένο με ό,τι προηγήθηκε κι ό,τι συμβαίνει σήμερα, ο συγγραφέας ξέρει ήδη τι σκέφτεσαι και τι ακριβώς μπορείς, έχει περάσει από κεί. Αν προσθέσεις βέβαια και το μοναδικό τρυφερό χιούμορ του, είναι εκεί όχι για να σου κουνήσει το δάχτυλο, αλλά γενναιόδωρα για να σου αποκαλύψει ό,τι ξέρει, να σου μάθει τα μυστικά και τα κόλπα που χρειάζεται χρόνια και χρόνια να ανακαλύψει κανείς. Συν την ατμόσφαιρα του βιβλίου, ναι είναι ένα δοκίμιο συγγραφής με ατμόσφαιρα και ιδιαίτερο στυλ, όταν φτάσεις στον επίλογο, θέλεις δεν θέλεις, τα βασικά τουλάχιστον σου έχουν εντυπωθεί. Για να αυτοϋπονομευτεί εκ θεμελίων. «Μην ακολουθείς τους κανόνες, και κυρίως αυτόν που σου λέει να μην ακολουθείς τους κανόνες» εμπρηστικά ο ίδιος ο συγγραφέας λίγο πριν από το τέλος θα σου πει.

 

Κυριάκος Αθανασιάδης

Κυριάκος Αθανασιάδης

 

Στον επίλογο είναι σα να βρίσκεται εκεί και να σου κρατά το χέρι. Ήδη ξέρει πως τρέμεις, θα σου μάθει πως γίνεται ενώ αμφιβάλεις και να μπορείς. Εδώ θα σου μιλήσει πια για τη μαγεία και το παιχνίδι. Το παιχνίδι όμως που παίζεται σοβαρά όπως γνωρίζουν καλά τα παιδιά.

 

Χαρακτηριστικά δείγματα γραφής:

«Η συγγραφή σε θέλει νηφάλιο. Η συγγραφή είναι ορθολογισμός και χτυπήματα πλήκτρων. Οι αρετές του ποτού καταστρέφουν τη λογοτεχνία. Και ούτε είχαν ποτέ σχέσεις μαζί της, πρόκειται περί μύθου. Τα καλύτερα περί μέθης μυθιστορήματα γράφτηκαν υπό καθεστώς απόλυτης νηφαλιότητας. Και τα καλύτερα νουάρ από νομοταγείς πολίτες».

«Η συγγραφή είναι γεωμετρία και δη ευκλείδεια. Πρόκειται να κατασκευάσεις ένα αρχιτεκτόνημα, να σηκώσεις ένα κτίριο, όχι να ανακατέψεις στην τύχη υλικά στο μίξερ για να πειραματιστείς με ένα κέικ. Επίσης, κανείς ποτέ δεν το έχει κάνει αυτό. Κανείς δεν μπορεί να το κάνει».

«Μοναδικός θεός της πεζογραφίας είναι ο ορθός λόγος. Ακόμη και όταν έχουμε να κάνουμε με το Φανταστικό. Ο ορθός λόγος απαιτεί λίγα και καλά».

«Η συγγραφή είναι παιδί της ανάγνωσης […] Το διάβασμα είναι η τροφή, ο αέρας, η κύρια δραστηριότητα του συγγραφέα. Το γράψιμο αφορά πολύ λιγότερο έναν συγγραφέα – για να το θέσουμε αλλιώς- από ό,τι η ανάγνωση».

«Πολλοί σπουδαίοι συγγραφείς αναγνωρίζονται άμεσα από το στιλ τους. Πολύ περισσότεροι, όχι. Το στιλ είναι σημαντικό, αλλά δεν είναι το παν. Το στιλ, επίσης, είναι κάτι που κερδίζεται σαν έπαθλο, ύστερα από μια σειρά αιματηρές μονομαχίες’ δε χαρίζεται’ δε γεννιέσαι με αυτό».

«Μη ξεχνάς κάτι πολύ- πολύ σημαντικό: όλες οι καινοτομίες στο μυθιστόρημα συνέβησαν έπειτα από μακρές, μακρότατες περιόδους συντήρησης […] Κανείς δεν περίμενε από τον Λόρενς Στερν να γράψει τον «Τρίστραμ Σάντι» ή από τον Τζόις να πειραματιστεί με τον «Οδυσσέα» […] Η συντήρηση είναι επαναστατική και προοδευτική με τον τρόπο της».

«Για να μάθεις, διάβαζε ταπεινά μυθιστορήματα. Για να ξέρεις, διάβαζε τους μεγάλους. Για να έχεις μια πιθανότητα στο εκατομμύριο να γίνεις – πες Τόμας Μπέρνχαρντ, μην περιμένεις να γίνεις διαβάζοντας Τόμας Μπέρνχαρντ».

«Να είσαι ταπεινός. Να είσαι έξυπνος. Να είσαι πονηρός. Και ειλικρινής».

«Δε γράφεις μόνο αυτό που σου αρέσει. Γράφεις αυτό που μπορείς. Και συνήθως λιγότερο από αυτό που μπορείς».

«Μη γράφεις αυτό που θα τους αρέσει, αλλά αυτό που δεν ξέρουν πως τους αρέσει».

«Τα ταξίδια σε «πολλαπλασιάζουν». Γεννούν καινούργιους σου εαυτούς. Ανεβάζουν επίπεδα- πολλά επίπεδα- το βλέμμα σου, τη διεισδυτικότητά του, την ικανότητά του να απομονώνει τα ενδιαφέροντα ξεχωριστά πράγματα».

«Το γράψιμο μπορεί να αποδειχτεί το Ελντοράντο σου: δεν ξέρεις από πριν αν θα βρεις κοίτασμα χρυσού εκεί που ψάχνεις, αλλά μα τον Θεό θα σκέψεις ό,τι κι αν γίνει. Σκάψε. Δούλεψε. Υπάρχει χρυσός εκεί μέσα. Ή ασήμι. Ή κάρβουνο. Ή ένα κοίτασμα νερού, που ίσως αποδειχτεί πολυτιμότερο».

Αλλά δεν θα σας προδώσω όλο το βιβλίο. Εξάλλου είναι αδύνατο. Είναι ένα βιβλίο που σου αποκαλύπτει σε κάθε ανάγνωση κι άλλα. Απαραίτητο για αναγνώστες, συγγραφείς, εκδότες και επιμελητές, η θέση του είναι εκεί δίπλα στα λεξικά.

 

* Δημοσιεύτηκε στο ethnos.gr

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top