Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Γνωρίζοντας τον εαυτό μας και τον κόσμο
20/02/2019, 1:54 πμ

Γνωρίζοντας τον εαυτό μας και τον κόσμο

Γράφει η Φωτεινή Χρηστίδου // *

 

Χλόη Κουτσουμπέλη «Ο βοηθός του κυρίου Κλάιν», εκδ. Μελάνι, 2017

 

«Μια ζωή που αναλώθηκε σε λάθη είναι πολύ πιο αξιέπαινη και πολύ πιο χρήσιμη από μια ζωή που αναλώθηκε μην κάνοντας τίποτε». Η ρήση αυτή του Μπέρναρντ Σω μας εισάγει στο μυθιστόρημα της Χλόης Κουτσουμπέλη, με ήρωα τον Στέφαν, ορφανό σε νεαρή ηλικία από μητέρα, γιο ιερέα, πρώην δικηγόρο, νυν άνεργο, εθισμένο στον τζόγο, το σεξ, το αλκοόλ. Ο κος Κλάιν προσφέρει στον Στέφαν δουλειά θυρωρού στην ιδιόκτητη πολυκατοικία του. Υποτίθεται πως ο Στέφαν λίγο πριν ξεκινήσει να εργάζεται για τον κ. Κλάιν διασώζεται ως εκ θαύματος από ένα δυστύχημα. Η είσοδος στην πολυκατοικία του κ. Κλάιν μοιάζει με χάος που οδηγεί σταδιακά στα έγκατα της γης. Ο θολός της καθρέφτης καθιστά δυσδιάκριτα τα πράγματα. Η γνωριμία του Στέφαν με τους ενοίκους των ορόφων γίνεται άμεσα, κατά τη διάρκεια ελέγχου των διαμερισμάτων για τυχόν ζημιές από τον κ. Κλάιν. Ο Στέφαν πληροφορείται πως η δουλειά που του προσφέρθηκε είναι για διάστημα σαράντα ημερών και η αμοιβή γενναία. Αντιμετωπίζει ωστόσο γρήγορα πρόβλημα με το χρόνο, καθώς αντιλαμβάνεται πως δεν μπορεί να υπολογίσει το διάστημα που έχει περάσει αφότου δρασκέλισε το κατώφλι της πολυκατοικίας μιας και το ρολόι του παύει να λειτουργεί. Ωστόσο ο Στέφαν είναι πολύ απασχολημένος με τις δουλειές που του έχουν ανατεθεί, αλλά και με τους ενοίκους που ανακαλύπτει ότι τους είχε συναντήσει και είχε συνδεθεί μαζί τους σε διάφορες φάσεις της ζωής του, όπως με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Σεμπάστιαν Χηλ, τον γιατρό Ίντιπους, την Ερθ, την Μπόνυ Μεντράνο. Οι ένοικοι τού αποκαλύπτουν μυστικά της ζωή τους, τον κάνουν κοινωνό των προβλημάτων τους, ζητούν τη βοήθειά του κι εκείνος προσπαθεί με κάθε τρόπο να τους συνδράμει, ν’ απαλύνει τον πόνο τους, να τους συμβουλέψει. Η πορεία αυτή όμως προς τους άλλους εξελίσσεται αμφίδρομα, καθώς ο Στέφαν στο χρόνο που βρίσκεται μόνος στο κατάλυμά του καταδύεται στον εσώτερο εαυτό του. Μέσω συνειρμών πυροδοτούνται μνήμες από την παιδική του ηλικία ακόμη, περιστατικά, πράξεις, παραλείψεις που τον πονάνε, τον πληγώνουν, τον βαραίνουν, όπως η σχέση του με την αδελφή του, με τον πατέρα του, με την Λούσυ. Ο Στέφαν γίνεται καταλύτης για τις ζωές των άλλων, αλλά και κριτής της δικής του ζωής. Μετανοεί, συγχωρεί και συγχωρείται βιώνοντας τη διαδικασία μιας οδυνηρής κάθαρσης ενώ καθημερινά χάνει ένα μέρος της υλικής του υπόστασης. Ώσπου το διάστημα των σαράντα ημερών ολοκληρώνεται, όπως τον ενημερώνει ο κ. Κλάιν, κι ο Στέφαν είναι πλέον έτοιμος από το μπάρντο, το καθαρτήριο της ψυχής του, να μεταβεί στον κόσμο των νεκρών τη στιγμή που ο κ. Κλάιν βρίσκει τον νέο του θυρωρό .

Το μυθιστόρημα τοποθετείται στον 21ο αιώνα, ο τόπος όμως είναι σκόπιμα αδιευκρίνιστος, ‘’κάπου στον πλανήτη γη’’, προφανώς για ν’ αποκτήσει καθολικότητα εφόσον πραγματεύεται οικουμενικά θέματα. Πρόκειται για ένα κείμενο δυστοπικό, ρεαλιστικό αλλά και αλληγορικό, μεταφυσικό. Η δυστοπία γίνεται αντιληπτή ήδη από την πρώτη σελίδα του μυθιστορήματος, όταν περιγράφεται η πτώση του ανθρώπου και των κοινωνιών του καθώς ’’ο χιμπατζής κυριαρχεί όλο και περισσότερο στον ανθρώπινο εγκέφαλο’’, αλλά και παρακάτω στις σελίδες που διαγράφουν τη φρίκη που κυριαρχεί στην παλιά πόλη με την περιβαλλοντική υποβάθμιση, την εγκληματικότητα, τη βία, τις εξαρτήσεις, την εμπορία ανθρώπων, τα ξεκαθαρίσματα λογαριασμών, το θάνατο. Η αλληγορία αποτυπώνεται κυρίως στο πρόσωπο του κ. Κλάιν, Γκάμπριελ Κλάιν, όπως διευκρινίζεται στο τέλος, όπου Γκάμπριελ, εβραϊστί, ο δυνατός άνθρωπος του Θεού, ένας σύγχρονος ψυχοπομπός, ένας μεσολαβητής για το πέρασμα του νεκρού στην άλλη όχθη. Είναι ο αυστηρός, καλοντυμένος, επιβλητικός κύριος που γνωρίζει και ελέγχει τα πάντα. Ο μεταφυσικός χαρακτήρας του βιβλίου προκύπτει τόσο από τη λειτουργία της πολυκατοικίας ως καθαρτήριο, όσο και από τον παγωμένο χρόνο, την εξαϋλωση μέρα τη μέρα του Στέφαν και τελικά την κρίση που τον περιμένει. Επίσης η αναφορά στην αιγυπτιακή και τη θιβετιανή βίβλο των νεκρών ενισχύει τη μεταφυσική χροιά του κειμένου.

Το θεατρικό στοιχείο κάνει αισθητή την παρουσία του εξαρχής με την παρουσίαση των προσώπων, εν είδει θεατρικού προγράμματος, πριν την αφήγηση. Εμφανής είναι όμως η θεατρική σκηνοθεσία και στα επί μέρους κεφάλαια που δίνουν την εντύπωση θεατρικών πράξεων.

 

Χλόη Κουτσουμπέλη

 

Η ονοματοδοσία των ηρώων είναι προσεκτικά επιλεγμένη. Πρόκειται για ξενικά ονόματα, αγγλικής προέλευσης τα περισσότερα, με συγκεκριμένη σημασία. Ο Στέφαν για παράδειγμα ονομάζεται Χήροου, δηλαδή ήρωας, ο δημοσιογράφος-συγγραφέας ονομάζεται Χηλ, που σημαίνει θεραπεία,  η Ηβ ονομάζεται Ερθ, δηλαδή γήινη κλπ.

Τα θέματα που θίγει η συγγραφέας είναι πολλά. Η αναγκαιότητα ενσυναίσθησης, η οικοδόμηση ουσιαστικών σχέσεων και η  προσφορά στο σύνολο είναι, κατά την άποψή μου, τα αξιολογότερα. Ο Στέφαν αγαπήθηκε στη ζωή του και νόμιζε πως αγάπησε κι ο ίδιος, χωρίς όμως ποτέ να καταφέρει να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της ατομικότητας και των αναγκών του. Χρησιμοποίησε τους ανθρώπους γύρω του, τους ξεπούλησε κάποτε ανενδοίαστα και του δόθηκε η ευκαιρία να το συνειδητοποιήσει αυτό κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην πολυκατοικία-καθαρτήριο του κ. Κλάιν. Εκεί του αποκαλύφθηκε ο εαυτός του κι εκεί έκανε την υπέρβαση και εγκαινίασε την πορεία προς τους άλλους. Εκεί αντιλήφθηκε την έννοια και τη σημασία της αγάπης. Στο προτελευταίο κεφάλαιο με τίτλο Καρδιά, ο Στέφαν έχει τη δυνατότητα να ξεφύγει από τη φρικτή μοναξιά της κόλασης προσφέροντας την καρδιά του σ ένα παιδί, θύμα της θηριωδίας του πολέμου, που την έχει ανάγκη. Είναι το αισιόδοξο τέλος του βιβλίου, λίγο πριν την κυκλική ολοκλήρωσή του με την πρόσληψη ενός νέου θυρωρού στη δούλεψη του κ. Κλάιν!

Το μήνυμα αυτό αποτυπώνεται στους στίχους της Έμιλι Ντίκινσον που η συγγραφέας προτάσσει ως μότο στο κεφάλαιο Καρδιά:

Αν σταματήσω μια Καρδιά που πάει να σπάσει

Δεν ήρθα μάταια στη ζωή

Αν απαλύνω κάποιου την Οδύνη

Ή ηρεμήσω άλλου τον Πόνο

Ή βοηθήσω τον μισολιπόθυμο Κοκκινολαίμη

Να μπει ξανά μες στη Φωλιά

Δεν ήρθα μάταια στη ζωή.

Ο βοηθός του κυρίου Κλάιν είναι ένα γοητευτικό, ποιητικό μυθιστόρημα, σκληρό και ευαίσθητο μαζί που προσφέρει στον αναγνώστη την απόλαυση ενός γνωστού άγνωστου ταξιδιού στον εαυτό μας και τον κόσμο.

 

 

* Η Φωτεινή Χρηστίδου είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Εργάστηκε στη Μέση εκπαίδευση ως φιλόλογος. Ασχολείται με τη φιλαναγνωσία ως μέλος λεσχών ανάγνωσης ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας και συντονίζει τη Λέσχη   ανάγνωσης ”Συγγραφείς της Θεσσαλονίκης” στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Τριανδρίας Θεσσαλονίκης.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top