Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Τα χίλια πρόσωπα του πόνου
01/06/2016, 10:30 πμ

Τα χίλια πρόσωπα του πόνου

Γράφει ο Γιώργος Ρούσκας  // *

 

«Ο πόνος μαύρος σκύλος π’ αλυχτά», Βίκυ Δερμάνη , εκδόσεις ΑΩ

Από τον πόνο της γέννας ως τον πόνο του θανάτου, ο άνθρωπος έρχεται σε άμεση επαφή με αμέτρητες διαβαθμίσεις και μορφές πόνου, καλούμενος να επιβιώσει και να πορευτεί. Κάθε πόνος, πέραν της οξύτητάς του κατά την διάρκεια της ύπαρξής του, καταγράφεται στην ανθρώπινη υπόσταση και δημιουργεί μια μνήμη πόνου. Κάποιες φορές, η μνήμη αυτή γίνεται η ίδια πόνος.

Η Βίκυ Δερμάνη στο έκτο κατά σειρά βιβλίο της «Ο πόνος/ μαύρος σκύλος π’ αλυχτά» (εκδόσεις ΑΩ, 2016) βιώνει, αποδίδει αλλά και ψυχαναλύει ολοζώντανα τον πόνο, ακριβώς όπως στον τίτλο ευθαρσώς δηλώνει.

Γιατί «μαύρος σκύλος» ο πόνος; Πέρα από τις συνειρμικές εικόνες στις οποίες ο τίτλος παραπέμπει, ο Mάθιου Τζόνστον στο βιβλίο «Συντροφιά με τον μαύρο σκύλο που τον λένε κατάθλιψη» (εκδόσεις Διόπτρα), δείχνει την σύνδεση του μαύρου σκύλου με την κατάθλιψη και την μελαγχολία.

Γιατί αλυχτά (από το αρχαίο ρήμα «ὑλακτῶ» δηλ. γαυγίζω, ουρλιάζω); Μα για να δηλώσει πως σαν πόνος είναι παρών, διεκδικεί, είναι έτοιμος να δαγκώσει! Αλλά και ο άνθρωπος γίνεται ένα με τον πόνο και αλυχτάει όταν ο πόνος περάσει τα όρια αντοχής του. Τότε, με ουρλιαχτά ο υποφέρων προσπαθεί να αποτινάξει όσα δεν μπορεί να σηκώσει γιατί αλλιώς θα οδηγηθεί σε κατάρρευση.

Πόνος, νύχτα, ουρλιαχτό, θάνατος είναι στενά συνδεδεμένα:

«Μέσα στη νύχτα θα διαβεί απόψε πεθαμένος,/ ακούς το σκύλο που αλυχτά στο λόγγο τρομαγμένος; (ποίημα «Νύχτα» του Όσσιαν -πιθανό ψευδώνυμο του Τζέημς Μακφέρσον).

Στις σελίδες του βιβλίου της Δερμάνη ο πόνος είναι ολοζώντανος, κινείται, ελίσσεται, μεταβάλλεται, αλώνει, καταστρέφει, εγγράφεται στη μνήμη αλλά συχνότατα, ανακαλείται ή ανασταίνεται από την μνήμη, με λίγα λόγια αλυχτάει σαν μαύρος σκύλος.

Στο βιβλίο του «Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας» ο Σίγκμουντ Φρόυντ υποστηρίζει πως ο πόνος είναι εγγενής της ύπαρξης και πηγάζει από τρεις καταστάσεις, οι οποίες δίνονται ξεκάθαρα και στην συλλογή ποιημάτων της Δερμάνη:

α) από το ίδιο το σώμα [«… μαλλιά ξεριζωμένα… δόντια, μύτη, χείλη, μάτια αίμα στάζανε» (Ποτέ ξανά!)] και από το αίσθημα της θνητότητας [«έξω φυτρώνει θάνατος/ έξω θερίζουν μίσος» (Σώματα)]

β) από την καταστροφική δύναμη της Φύσης [«χείμαρρους σκοτεινούς και θάλασσες βαθύσκιωτες με θεριεμένα κύματα κεντά» (Η Άννα)] και

γ) από τις σχέσεις με τους άλλους [«το παιδί… που στα έξι το βίασαν» (Απώλειες)].

Η επίδραση του πόνου είναι τόσο ισχυρή που ο άνθρωπος για να ησυχάσει, νοσταλγεί την επιστροφή στην ενδοµήτρια ζωή [«Αναρωτιόμουν άραγε πώς θα’ ταν άραγε αν μπορούσα να’ μπαινα και πάλι στην κοιλιά της» (Απώλειες)].

Άλλες φορές αυτοτιμωρείται [«Έναντι μιας αμοιβής ευτελούς, προσέφερε το σώμα της το θερισμένο βορά σε σκουλήκια σαρκοβόρα» (Η εσταυρωμένη)]

Ο Φρόυντ περιγράφει αρκετούς τρόπους που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για την αποτροπή – απάλυνση του πόνου, πολλοί από τους οποίους αυθόρμητα διαφαίνονται και στα ποιήματα της συλλογής. Είναι η αγάπη [«με έρωτα το θάνατο ξορκίζοντας» (Πεθαίνεις αθόρυβα)], η απομόνωση [«χρόνια τώρα σε τούτο το δωμάτιο κατέφευγε» (Το τελευταίο καταφύγιο), «εκουσίως φυλακίζομαι» (Εκουσίως)], η φαντασία [«έφτιαξε μια βάρκα χάρτινη… ταξίδευε…» (Ταξίδευε 1), «η Άννα … Κεντάει όνειρα» ( η Άννα)], η ομορφιά [«θα πάρω μαζί να φοράω. Το λευκό φουστάνι που μου πήρες» (Το λευκό φουστάνι)].

 

Βίκυ Δερμάνη

 

Η Βίκυ Δερμάνη, με «Λέξεις βρύα της ψυχής»*, «Με μια φλόγα όπως πάντα»*, με την στιφάδα που έχουν οι «Πικροί ως άψινθος καρποί»* αφού ομολόγησε πως «Έρωτας κραταιός ως θάνατος»* εστί ( *: τίτλος προηγούμενης ποιητικής συλλογής της ιδίας), ήρθε αντιμέτωπη πρόσωπο με πρόσωπο με τον Πόνο.

Με πεζόμορφα ποιήματα, με ποιήματα αλλά και με ποιητικά πεζά, κατάφερε να μπει στα άδυτα του πόνου με το ισχυρότερο της εργαλείο: τον Λόγο. Βλέπει το θέμα από πολλές πλευρές, συμπυκνώνοντας τόμους ψυχανάλυσης (βλ. πχ. ποίημα Ίσκιοι: «ο ακανθογέννητος πατέρας, η μάνα που λυγμούς τριανταφυλλένιους φύτευε, …, το σώμα που πεινούσε,… οι απώλειες»).

Πόνος της απώλειας, του έρωτα, της βίας, της κακοποίησης, του ψυχαναγκασμού, της μοναξιάς, της υποκρισίας, του συμφέροντος, του φόβου, της αδιαφορίας, της μνήμης, του μέλλοντος, του θανάτου…

Μπορεί άραγε να απαλλαγεί από τον πόνο ο άνθρωπος; Μπορεί να τον κατανοήσει γράφοντας; Τι τρόπους έχει να αμυνθεί; Πως μπορεί να πορευτεί; Είναι ικανή η Ποίηση να απαλύνει, να ψυχαναλύσει ή να ξεπεράσει τον πόνο;

Στην ποιητική συλλογή της Βίκυς Δερμάνη «Ο πόνος/ μαύρος σκύλος π’ αλυχτά» είναι τόσο ζωντανά τα στιγμιότυπα, ακούγονται τόσο έντονα τα αλυχτήματα του πόνου που αν μη τι άλλο, οδηγούν τον αναγνώστη σε πάμπολλες συνειδητοποιήσεις, ξεσκεπάζοντας καλά κρυμμένες από το υποσυνείδητο αλήθειες. Είναι το πρώτο και ίσως δυσκολότερο βήμα.

 

Εμπειρία γραφής της:

 

Επιστροφή

Για λίγο ξεγέλασαν το θάνατο

Από ζωής άρωμα αλεξίσφαιροι και μεθυσμένοι

Υπόλογοι έκτοτε στ’ ουρανού το στίλβος

Εν μέσω παλμών ανελέητων

Παλιννοστούν στο εμπύρετο χώμα

 

* Ο Γιώργος Ρούσκας είναι πολιτικός μηχανικός και ποιητής.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top