Fractal

Ο νεοκλασικισμός στη ζωγραφική

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης // *

 

Εικόνα. «Η Δολοφονία του Μαρά». Ελαιογραφία, 162χ128, Jacques-Louis David1793, Musees Royaux des Beaux-Arts Brussels.

 

 

Ο Γαλλικός Διαφωτισμός σε συνδυασμό με την Βιομηχανική Επανάσταση σηματοδοτούν την γέννηση μιας νέας εποχής στην πολιτική, στην κοινωνία και στις τέχνες. Ειδικά στις τέχνες δημιουργείται ένα νέο κίνημα, ο ρομαντισμός ο οποίος συμπεριλαμβάνει και τον νεοκλασικισμό. Το αισθητικό ρεύμα του νεοκλασικισμού στηρίζεται στην μίμηση των αρχαιοελληνικών και ρωμαϊκών καλλιτεχνικών προτύπων, ακολουθώντας τις νεοκλασικές αρχές της λογικής, της κοσμιότητας και της ορθοφροσύνης.

 

Ο πίνακας της εικόνας, ο οποίος βρίσκεται στο Musees Royaux des Beaux-Arts στις Βρυξέλλες, απεικονίζει το κεφάλι, το πάνω μέρος του κορμού και τα άνω άκρα ενός ημίγυμνου νέου άνδρα σε καθιστή πλάγια θέση (θέση τριών τετάρτων) με κλίση προς τα δεξιά μέσα σε μια μπανιέρα, η οποία είναι σκεπασμένη με ένα λευκό ύφασμα (πιθανόν πετσέτα).

Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί ένα σκοτεινό φόντο με ελαφρές ανοικτές στικτές αποχρώσεις για να εστιάσει ο θεατής στο απεικονιζόμενο πρόσωπο, καθώς και για να δώσει ένα δραματικό τόνο στο θέμα του. Οι γραμμές των αντικειμένων και του ανθρώπινου σώματος είναι σαφείς και απεικονίζονται με ακρίβεια, στοιχεία τα οποία παραπέμπουν στο νεοκλασικό εικαστικό ύφος. Επιπλέον στοιχεία αυτού του ύφους είναι οι λιγοστοί χρωματικοί συνδυασμοί (καφέ-πορτοκαλί, ανοικτό και σκούρο πράσινο, λευκό), ο γυμνός χώρος και το μαύρο φόντο, τα οποία δίνουν μια ηρωική διάσταση στον νεκρό άνθρωπο.[1] Οι σωστές ανατομικές αναλογίες της κεφαλής, του κορμού και των άκρων παραπέμπουν στην αρχαιοελληνική γλυπτική, χαρακτηριστικό στοιχείο του νεοκλασικισμού. Οι γραμμές των περιγραμμάτων του σώματος (δεξί άνω άκρο) και των αντικειμένων είναι οριζόντιες με μοναδική εξαίρεση τη θέση κεφαλής και δεξιού άνω άκρου, η οποία είναι κάθετη.[2] Με άλλα λόγια, η σύνθεση είναι ισορροπημένη και αρμονική, ενώ εικαστικά γίνεται φανερή η επικράτηση του σχεδίου σε βάρος του χρώματος. Το λευκό ύφασμα χρησιμοποιείται αλληγορικά από τον καλλιτέχνη, δηλαδή λειτουργεί ως σάβανο για να τονίσει τον θάνατο με αποτέλεσμα να υπονοείται αλληγορικά η αναπαράσταση της αποκαθήλωσης του σώματος του σταυρωμένου Ιησού. Η διαφορά είναι ότι ο καλλιτέχνης συνδυάζει την εικόνα της αποκαθήλωσης με το κενό φόντο και τα λιτά χρώματα για να τονίσει την απουσία της θρησκευτικότητας, το νομοτελειακό ανθρώπινο τέλος και την ανυπαρξία μεταθανάτιας λύτρωσης.[3] Με τον τρόπο αυτό, φαίνεται η επικράτηση της λογικής σε σχέση με την πίστη, χαρακτηριστικό γνώρισμα του Διαφωτισμού. Ο ζωγράφος πετυχαίνει την πιστή απεικόνιση του άψυχου σώματος, δίνοντας ταυτόχρονα πολλές πληροφορίες για το χώρο εύρεσης του θανόντος, τον τρόπο θανάτου, ακόμα και το όνομα του δολοφόνου. Αυτό φαίνεται από τις πληροφορίες που δίνει η εικόνα, καθώς το πτώμα βρίσκεται μέσα σε μια μπανιέρα με υγρό, έχει σκοτωθεί με ένα μαχαίρι, το όνομα του νεκρού είναι γραμμένο στο κιβώτιο, ενώ η ημερομηνία του θανάτου και το όνομα του δολοφόνου φαίνονται στη λεπτομέρεια της γραμμένης σελίδας. Ο δολοφονημένος είναι ο Jean-Paul Marat και δολοφόνος η Charlotte Corday, η οποία τον μαχαίρωσε στις 13 Ιουλίου 1793 την ώρα που έκανε ένα ιαματικό μπάνιο μέσα σε ένα φαρμακευτικό διάλυμα για την θεραπεία της δερματοπάθειας από την οποία έπασχε. Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ο συγκεκριμένος πίνακας μπορεί να λειτουργήσει ως πρωτοσέλιδο εφημερίδας της εποχής, καθώς και ως αστυνομικό δελτίο, διότι οι μορφές και το περιεχόμενο ταυτίζονται απόλυτα.[4]

Ο καλλιτέχνης πετυχαίνει μια νατουραλιστική απεικόνιση του δραματικού γεγονότος αφηγούμενος με ρεαλιστικό τρόπο το έγκλημα, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί την απαραίτητη προσωπική συναισθηματική αποστασιοποίηση χάρη στο αυστηρό ύφος. Ταυτόχρονα, θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τον αναπαριστώμενο κόσμο (ο άνθρωπος και οι πράξη του) και όχι τον εαυτό του.  Ο πίνακας είναι «Η Δολοφονία του Μαρά», ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός, το οποίο διαδραματίστηκε στις 13 Ιουλίου του 1793 στο Παρίσι. Το έργο αναφέρεται στο ιστορικό παρόν, το οποίο είναι επίσης ένα στοιχείο  του νεοκλασικισμού.[5] Πρόκειται για μια ελαιογραφία, η οποία φιλοτεχνήθηκε από τον Jacques-Louis David (1748-1824) στο Παρίσι το 1793, την επομένη της δολοφονίας του Μαρά. Η προσωπογραφία αφορά έναν διανοούμενο πολίτη-αστό σε ένα αστικό περιβάλλον, στοιχεία τα οποία εκφράζουν έναν αστικό νατουραλισμό, ο οποίος συνυπάρχει με τον προαναφερόμενο νεοκλασικισμό.[6] Αυτός ο πίνακας αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της τέχνης της Γαλλικής επανάστασης, καθώς πετυχαίνει να αποδώσει το πνεύμα της συγκεκριμένης εποχής, ενώ παράλληλα μεταφέρει πολιτικά μηνύματα.[7] Ταυτόχρονα, με αυτό το έργο ο καλλιτέχνης επιχειρεί να ηρωοποιήσει τον Μαρά ως μάρτυρα της επανάστασης παρουσιάζοντας το θάνατό του, μια γνωστή πτυχή της περιόδου της τρομοκρατίας, η οποία ακολούθησε τη γαλλική επανάσταση.

Εν κατακλείδι θα λέγαμε ότι ο νεοκλασικισμός στη γαλλική ζωγραφική αποτυπώνεται πιστά στο έργο «η Δολοφονία του Μαρά» του Jacques-Louis David, καθώς ο καλλιτέχνης ακολουθεί τους εικαστικούς κανόνες του νεοκλασικισμού, δηλαδή τα σαφή περιγράμματα των υποκειμένων και των αντικειμένων, τα λιτά χρώματα, την σωστή ανατομική απεικόνιση των σωμάτων, την αρμονία και την ισορροπία της σύνθεσης, καθώς και το ηρωικό ύφος στο απεικονιζόμενο πρόσωπο.

 

 

Βιβλιογραφία

  1. Εμμανουήλ Μ., Πετρίδου Β., Τουρνικιώτης Π., Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, τόμος Β, Εικαστικές τέχνες στην Ευρώπη από τον 18ο ως τον20ο αιώνα, Πάτρα 2
  2. Hauser A., Κοινωνική ιστορία της Τέχνης, Αθήνα, εκδ. Κάλβος 1984.
  3. Honour H, Fleming J, Η ιστορία της Τέχνης, εκδ. Υποδομή, Αθήνα 1998.
  4. Gobrich E.H., Το χρονικό της Τέχνης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2
  5. Χρήστου Χ., Η ευρωπαϊκή ζωγραφική του 19ου αιώνα, εκδ. Βάνιας Θεσσαλονίκη 1990.

 

Διαδικτυακές πηγές

www.webgalleryart.com 19/11/2017.

Προέλευση εικόνας. Από την ψηφιακή πηγή www.webgallery art. Com, 19/11/2017.

 

[1]Χ. Χρήστου, Η ευρωπαϊκή ζωγραφική του 19ου αιώνα, εκδ. Βάνιας Θεσσαλονίκη 1990, σ. 75-76.

[2]H. Honour J. Fleming, Η ιστορία της Τέχνης, εκδ. Υποδομή, Αθήνα 1998, σ. 550.

[3] Ό.π., σ. 550.

[4]Χ. Χρήστου Χ., Η ευρωπαϊκή…,ό.π., σ. 69.

[5]Ό.π., σ. 68.

[6]Α. Hauser , Κοινωνική ιστορία της Τέχνης, Αθήνα, εκδ. Κάλβος 1984, σ. 184.

[7]Ό.π., σ. 183,193.

 

 

* Ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός και πολιτισμολόγος. Κατάγεται από τα Χανιά και εργάζεται στο ιατρείο του στο Ηράκλειο Κρήτης. Είναι συγγραφέας πέντε ερευνητικών βιβλίων για την μουσικοχορευτική παράδοση της Κρήτης και χορευτής ελληνικών παραδοσιακών χορών για 36 χρόνια.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top