Fractal

Ο Μουσουργός: Μια θαυμαστή συγγραφική κορύφωση

Του Απόστολου Μπενάτση // *

 

Γιώργου Δουατζή “Ο Μουσουργός”, Εκδόσεις Στίξις, σελ. 116

 

Ο Μουσουργός του Γιώργου Δουατζή των νεότευκτων εκδόσεων Στίξις, είναι ένα βιβλίο, το οποίο αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη με τη γρήγορη αφηγηματική του πλοκή και τον καθιστά κοινωνό του ιδεολογικού του μηνύματος.

Η όλη ιστορία ξετυλίγεται μέσα από τις αφηγηματικές φωνές του Αλέξανδρου, που είναι και ο βασικός ήρωας του έργου, του αδελφού του Ανδρόνικου, του παππού και της μητέρας. Ειδικότερα μάλιστα δίνεται ξεχωριστή έμφαση στο λόγο των πρωταγωνιστικών μορφών και μάλιστα διαπιστώνουμε μια καινοτομία που σχετίζεται με την έμφαση που δίνεται μέσα από το τυπωμένο κείμενο. Έτσι οι πρωταγωνιστικές μορφές, λόγου χάρη, όταν θέλουν να τονίσουν κάτι  το γράφουν με πλάγια στοιχεία. Ο Αλέξανδρος ειδικότερα χαρακτηρίζεται ως μουσική διάνοια και αλλού ο ήρωας διερωτάται: Δεν θεωρείς σοβαρούς αυτούς που σου δίνουν πνευματική τροφή; Θα έλεγα ότι αυτές οι κειμενικές παρεμβάσεις μεταφέρουν απτά τα πολλαπλά ιδεολογικά μηνύματα του έργου και αποτελούν ξεχωριστά κείμενα μέσα στο κείμενο,  όπως συμβαίνει ευδιάκριτα με το παιγνίδι με τη λέξη συν-ουσία που χαρακτηρίζει τη στάση του Αλέξανδρου απέναντι στο ερωτικό γίγνεσθαι.

Το αφήγημα αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση διαπροσωπικών σχέσεων, πράγμα που μας οδηγεί στο χώρο των ανθρωπίνων εντάσεων, αλλά και των συμπεριφορών με τις αντιπαραθέσεις και τις συγκλίσεις των ηρώων. Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε στο έργο ένα χάρτη της συναισθηματικότητας που εκτείνεται από την απλή συγκίνηση μέχρι την ισχυρότατη συναισθηματική ένταση. Ο Αλέξανδρος  κινείται στους χώρους της άρνησης να υποταχθεί σε ένα καταπιεστικό καθεστώς που το αντιπροσωπεύει η μητέρα. Ο Ανδρόνικος είναι πιο γήινος και περισσότερο πρακτικός, ενώ ο παππούς αντιπροσωπεύει την πείρα των χρόνων του και μπορεί κάποτε να παίξει το ρόλο του σοφού οδηγού.  Οι διάλογοι μάλιστα των προσώπων, με την εναλλαγή κορύφωσης και χαλάρωσης, προσθέτουν ένα ακόμη στοιχείο στην αληθοφάνεια του έργου.

Έχουμε όμως και κορυφώσεις των ψυχικών καταστάσεων· η πιο χαρακτηριστική είναι η αποκάλυψη της μουσικής. Ο πρωταγωνιστής αποτελεί μια μουσική ιδιοφυΐα και ενώ δεν κοινοποιεί ο ίδιος το έργο του, αυτό έρχεται ερήμην του στη δημοσιότητα, από τον διευθυντή της Φιλαρμονικής ορχήστρας του Βερολίνου.

Και εδώ νομίζουμε πως έχουμε το βασικό μήνυμα του έργου. Τα κορυφαία έργα της τέχνης δεν εξαρτώνται από το όνομα του δημιουργού τους, αλλά αποτελούν τα ίδια μια απόλυτη αξία. Λειτουργούν πέρα από τον τόπο ή το χρόνο που γράφονται και η αναγνώρισή τους είναι πάνδημη.

Αλλά ο ανθρώπινος παράγοντας υπεισέρχεται σε όλα αυτά. Ο σφετερισμός οδηγεί στην έκρηξη του θυμού, που ενώ θα περιμέναμε να οδηγήσει σε συγκρουσιακές καταστάσεις από τη μεριά του πρωταγωνιστή, οδηγεί σε μια απόλυτη άρνηση να δεχτεί το σφετερισμό. Και στο σημείο αυτό έχουμε ένα είδος έσχατης θυσίας του ήρωα που τον εξυψώνει στα μάτια του αναγνώστη.

Είναι τόσο μεγάλη η ταύτιση του αφηγητή με τον καθοδηγητικό ρόλο της τέχνης και την αναγνώριση του δημιουργού ώστε, όταν φτάνουμε στο κρίσιμο σημείο της απονομής της δικαιοσύνης, χρησιμοποιεί έναν ιεροπρεπή λόγο που παραπέμπει στις Ερινύες και την κάθαρση. Με τον τρόπο αυτό ο συγγραφέας εντάσσει το έργο του σε μια παράδοση που υπερβαίνει το σήμερα και συγκεφαλαιώνει την δραματική ένταση αιώνων. Η ίδια η τέχνη μέσα από τις λειτουργίες της είναι αυτή που αποκαθιστά την κατάσταση ισορροπίας και επαναφέρει τις αξίες στη σωστή τους θέση.

 

Γιώργος Δουατζής

 

Πέρα όμως από τη βασική αφηγηματική γραμμή υπάρχουν και άλλες καταστάσεις όπως η καταπίεση και η υπέρβασή της, η αδελφική αγάπη, ο λυτρωτικός κάποτε λόγος των μεγαλύτερων, αλλά και το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας που είναι η αναζήτηση τύχης σε χώρους έξω από την Ελλάδα.  Έτσι, μέσα από μια ιστορία γραμμένη για τον καταλυτικό ρόλο της μουσικής έχουμε μια πολυεπίπεδη σύνθεση που καλύπτει καθημερινές καταστάσεις, αλλά και τα κυρίαρχα προβλήματα της εποχής μας.

Πιστεύουμε πως Ο Μουσουργός αποτελεί μια θαυμαστή κορύφωση στη συγγραφική πορεία του Γιώργου Δουατζή. Αποδεικνύεται μάστορας στο λόγο και ανατόμος των ψυχικών καταστάσεων. Η χρήση των διαφορετικών φωνών, αλλά και των διαφορετικών οπτικών είναι τα στοιχεία εκείνα που καταξιώνουν το έργο στη συνείδηση του αναγνώστη. Το έργο προσφέρει εναλλαγές, αλλά πάντα διατηρεί μια αξιοζήλευτη ενότητα. Το μήνυμά του μάλιστα ότι το έργο τέχνης αποτελεί μια απόλυτη αξία και πως η κάθαρση ακολουθεί την παραβίαση ολοκληρώνει θαυμαστά το έργο που ονομάζεται Ο Μουσουργός. Ταυτόχρονα το αφήγημα  μιλάει σε επίπεδο βάθους για την ευτυχία, αλλά και τη δοκιμασία τού να ασχολείσαι με την τέχνη. Η ιδέα υπερβαίνει το παράδειγμα και αυτό αποτελεί ένα από τα βασικά γνωρίσματα του έργου του Γιώργου Δουατζή, ο οποίος  μας αφήνει να χαιρόμαστε ως αναγνώστες τα δημιουργήματά του, αλλά ταυτόχρονα να συνδιαλεγόμαστε νοερά με το μυθικό και ιδεολογικό του σύμπαν.

 

 

* Ο Απόστολος Μπενάτσης είναι τ. Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top