Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Σκιαγραφώντας και πολεμώντας το δικό του παρελθόν
06/12/2017, 12:18 μμ

Σκιαγραφώντας και πολεμώντας το δικό του παρελθόν

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

 

Ιβάν Τουργκένιεφ, “Ο μονομάχος”. Μετάφραση: Λεωνίδας Καρατζάς. Εκδόσεις Ερατώ, 2017

 

Ο Ιβάνοβιτς Λουτσκόφ, ήταν επιτελικός λοχαγός του ρωσικού στρατού, άξεστος παλικαράς, με αδιάφορα χαρακτηριστικά, που κανείς δεν θα μπορούσε να τον πει όμορφο, καθώς ήταν σε γενικές γραμμές ασουλούπωτος και μικροκαμωμένος. Τον χαρακτήρα του, όμως, θα τον συμπλήρωναν από την άλλη μεριά τα επίθετα του ιππέα, καθώς  και εκείνου ενός περίφημου μονομάχου.  Ο ανθυπίλαρχος Φιοντόρ Φιοντόροβιτς Κίστερ, παράλληλα στην υπόθεσή μας, είναι Ρώσος ευγενής, με γερμανικές ρίζες, κατάξανθος, συνεσταλμένος και ευγενικός προς τους πάντες, καλλιεργημένος και διαβασμένος, που κατατάχτηκε στις τάξεις του ρωσικού  στρατού περισσότερο για να ικανοποιήσει τις προσδοκίες και βαθύτερες επιθυμίες  της οικογένειάς του.

Ο Ιβάν Τουργκένιεφ (1818-1883) ήταν μυθιστοριογράφος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, γνωστός για τις λεπτομερείς περιγραφές της καθημερινής ζωής στη Ρωσία του 19ου αιώνα. Παρά το γεγονός ότι ο Τουργκένιεφ έχει επισκιαστεί από τους συγχρόνους του, δηλαδή τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και τον Λέοντα Τολστόι, ο ίδιος παραμένει μία από τις σημαντικότερες μορφές της ρωσικής λογοτεχνίας του 19ου αιώνα. Ο Τουργκένιεφ απεικόνισε ρεαλιστικά την αγροτιά και την ανατέλλουσα διανόηση στην προσπάθειά της να προχωρήσει τη χώρα σε μια νέα εποχή.

 

Ιβάν Σεργκέγεβιτς Τουργκένιεφ

 

Ο Τουργκένιεφ προερχόταν από μια οικογένεια πλούσιων γαιοκτημόνων στην επαρχία Ορέλ (Orel) της κεντρικής Ρωσίας.  Όταν ο πατέρας του Ιβάν πέθανε, η μητέρα του ήταν εκείνη που επέβλεψε τις γεωργικές δουλειές, τους  δουλοπάροικους και τους δύο γιους της, τον Νικολάι και τον  Ιβάν. Η σκληρή και αυταρχική μητέρα του Τουργκένιεφ άσκησε μεγάλη επιρροή στη ζωή του, και η  ισχυρή προσωπικότητά της άφησε πολλαπλά  ίχνη στα μεταγενέστερα έργα του. Ο Τουργκένιεφ απεικόνισε τη μητέρα του στα μυθιστορήματά του  ως τυραννική και παράλογα δεσποτική. Ωστόσο, ο Τουργκένιεφ κατανόησε την  πραγματική τραγωδία της, ότι ήθελε δηλαδή απεγνωσμένα να αγαπηθεί από τους γιους της, αλλά και οι ενέργειες του στρεβλού χαρακτήρα της, τελικά την έκανε να τους απωθήσει. Μια καταχώρηση στο ημερολόγιό της, την οποία  έκανε λίγο πριν από το θάνατό της, δείχνουν ότι είχε συνειδητοποιήσει καλά  τον εαυτό της: ‘Μητέρα του Θεού, παιδιά μου, συγχωρείστε με. Και εσείς, ω Κύριε, συγχωρείστε με, καθώς  η  υπερηφάνεια, αυτό το θανάσιμο αμάρτημα, ήταν  πάντα η αμαρτία μου’!

Ο Ιβάν αρκετές φορές τη φοβόταν, γιατί  τον χτυπούσε συνεχώς. Στην πραγματικότητα όμως η μητέρα του ήθελε διακαώς να κάνει μια λαμπρή καριέρα υπαλλήλου. Και αργότερα, όταν εκείνος παραιτήθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών, του έδειξε την αποδοκιμασία της με το να του κόψει την απαραίτητη  χρηματοδότησή του,  αναγκάζοντάς τον έτσι να υποστηρίξει τον εαυτό του από το επάγγελμα που είχε επιλέξει. Όταν η μητέρα του πέθανε, και τακτοποιήθηκαν τα κτήματα, με εισόδημα περίπου $ 5.000 το χρόνο, ο Τουργκένιεφ έγινε περιπλανώμενος. Πίστευε, ή έτσι του είχαν πει, πως είχε πολύ κακή υγεία, και οι επιφανείς ειδικοί τους οποίους συμβουλεύτηκε τον έστελναν από το ένα θέρετρο στο άλλο, στη Ρώμη, τη Νήσο Γουάιτ  και άλλα παρόμοια.

Ο Ιβάνοβιτς Λουτσκόφ και ο Φιοντόρ Φιοντόροβιτς Κίστερ, που αναφέραμε στην αρχή, είναι οι δύο βασικοί πρωταγωνιστές της μικρής σε έκταση ιστορίας ‘Ο μονομάχος’, του Ιβάν Τουργκένιεφ. Και οι δύο αντιπροσωπεύουν δύο εντελώς διαφορετικούς κόσμους, που ψυχικά και κοινωνικά βρίσκονται σε διαρκή μεταξύ τους διαμάχη. Ενώ ο πρώτος ήταν αδιάφορος για τη γενικότερη πνευματική καλλιέργεια, ο δεύτερος σε μια μικρή γωνίτσα του δωματίου του είχε μια βιβλιοθήκη με κάποια βιβλία και τις προτομές του Σίλερ και του Γκαίτε.  Δίπλα σχετικά από το χωριό Κυρίλοβο που βρισκόταν το στρατόπεδο, ζούσε ένας τσιφλικάς, ο Περεκάτοφ μαζί με την οικογένειά του. Τη γυναίκα του Νιελίλα Μακάριεβνα και την δεκαοκτάχρονη κόρη τους, Μάσια, για τη μόρφωση της οποίας φρόντιζε σχεδόν αποκλειστικά η μητέρα της, ίσως επειδή ο σύζυγός της ήταν εν πολλοίς αδιάφορος για πολλά πράγματα.  Και εδώ βέβαια, ο νους του αναγνώστη θα πρέπει να στρέφεται προς την αυταρχική  μητέρα του συγγραφέα, η οποία ήλεγχε τα πάντα στο σπίτι της. Ο ευγενικός Κίστερ, σε μια στιγμή αποφάσισε να θυσιάσει το δικό του αίσθημα για την νεαρή Μάσια, ήθελε να προσφέρει τον εαυτό του θύμα στη φιλία του με τον φαινομενικά αδιάφορο, τουλάχιστον στην αρχή, Ιβάνοβιτς Λουτσκόφ. Για τη Μάσια, η ψυχή του Λουτσκόφ ήταν σκοτεινή σαν δάσος, κι εκείνη έβαζε τα δυνατά της να διεισδύσει στα βαθύτερα διαμερίσματα αυτού του σκοταδιού.

 

Το πορτραίτο του Ιβάν Τουργκένιεφ στο θάνατό του (1883).

 

Μέσα από μια παράδοξη ερωτική ιστορία που αναπτύσσεται κατά την εξέλιξη της νουβέλας ανάμεσα σε δύο άντρες και μια νεαρή γυναίκα, διαγράφονται με εξαιρετική σαφήνεια τα χαρακτηριστικά του Κίστερ και του Λουτσκόφ, η διαρκής σε συνεχή βάση όξυνση και επιδείνωση της μεταξύ τους φιλικής σχέσης, η ηθική και η γοητευτική υπεροχή του ενός απέναντι στον άλλον, και στο τέλος η τραγική μεταξύ τους αναμέτρηση, όπως συνηθιζόταν εκείνες τις εποχές. Η μονομαχία! Στη σύντομη νουβέλα του, ο Ιβάν Τουργκένιεφ χρωματίζει τη ρωσική εξοχή, τα δρώμενα σε μικρά χωριά, μέσα σε ένα σπίτι τσιφλικά, τις σχέσεις των μελών της οικογένειας, την αξία της μόρφωσης και της λογοτεχνίας στους Ρώσους της εποχής εκείνης, σε γενικές γραμμές η πιο αντιπροσωπευτική, ίσως, περιγραφή εκείνου του κόσμου όπως τον αντιλαμβανόταν στη νεαρή ηλικία του ο συγγραφέας, αφού τελείωσε τη συγκεκριμένη νουβέλα στην ηλικία των είκοσι οκτώ ετών.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top