Ο Μεσαίωνας είναι μαζί μας
Του Νίκου Τσούλια // *
Στην εικόνα του ταξιδιού ο ιστορικός χρόνος αποσπάται με κόπο και μετακλητά από το χώρο, το ανέκκλητο σχήμα κάθε μυθικού χρόνου.
Χορκχάιμερ & Αντόρνο, Η διαλεκτική του διαφωτισμού
Ο Μεσαίωνας είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με μια κατάσταση βαρβαρότητας, εξαθλίωσης και περιθωριοποίησης του ανθρώπου και αμαύρωσης του ορθολογισμού και του ελεύθερου πνεύματος. Εκατομμύρια άνθρωποι κυνηγήθηκαν και οδηγήθηκαν σε συνθήκες πολλαπλών μορφών απόρριψης από την κοινωνία. Έτσι το βαρύ φορτίο του Μεσαίωνα πάντα δημιουργεί φόβους και σκιές στην ανθρώπινη σκέψη μας.
Είναι, όμως, ο Μεσαίωνας μια περίοδος που αφορά απλά και μόνο την ιστορία μας; Θεωρώ ότι τον Μεσαίωνα τον κουβαλάμε ακόμα και σήμερα μαζί μας, όσο και αν καμωνόμαστε πως είμαστε μια χαρά και ερωτοτροπούμε διαρκώς με τα τεχνολογικά ευρήματα και με τη «γενναιοψυχία» του καταναλωτισμού. Το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας είναι σε κατάσταση πείνας και ανέχειας. Η αγριότητα του καπιταλισμού εναντίον των κοινωνιών, οι πόλεμοι, το δουλεμπόριο, ο ρατσισμός, η οικονομική και πολιτική χειραγώγηση λαών και πολιτών καλά κρατούν και δεν φαίνεται στον ορίζοντα η δυνατότητα μετάβασης της ανθρωπότητας από την προϊστορία των ανισοτήτων και της εκτεταμένης αδικίας στην ιστορία των κοινωνιών αλληλεγγύης και φιλίας και της εξευγενισμένης συμπεριφοράς.
Ένας επίσκοπος ευλογεί θύματα του Μαύρου Θάνατου (πανώλης)
Ας δούμε όμως τη μικρή μας γωνιά, την Ελλάδα, αν ο Μεσαίωνας έχει παρουσία στη γραφή της ιστορίας μας. Και δε θα κάνω μια γενική αποτίμηση, αλλά θα σταθώ σε δύο μόνο περιπτώσεις. Η πρώτη συνδέεται με τον κόσμο της αναπηρίας. Ας το θέσω το θέμα λίγο ανάποδα. Όταν με το καλό μετά από κάποια χρόνια τα άτομα με οποιαδήποτε μορφής αναπηρία αποκτήσουν τα πλήρη δικαιώματά τους ή τουλάχιστον τα δικαιώματα που έχουν και οι άλλοι πολίτες, θα αναρωτιούνται τότε οι άνθρωποι: μα συνέβαιναν αυτά το 2012; Ποια συμβαίνουν, γιατί δεν ξέρουμε καν το όλο πρόβλημα. Σήμερα υπάρχουν στη χώρα μας περίπου 150.000 παιδιά και νέοι ηλικίας μέχρι 17 χρονών με κάποιου είδους πρόβλημα αναπηρίας. Από αυτά περίπου το 10%, δηλαδή 15.000, είναι στους θεσμούς της εκπαίδευσης και αντιμετωπίζονται ως ένα βαθμό ισότιμα με τα άλλα παιδιά. Τα υπόλοιπα είναι σε ιδρύματα ή στα σπίτια τους! Δηλαδή 130.000 παιδόκοσμος (μια ολόκληρη μεγάλη πόλη) δεν έχει λύσεις για την εκπαίδευσή του. Και όχι μόνο αυτό, αλλά δεν τολμά να βρεθεί στους θεσμούς της εκπαίδευσης. Το ξέρουν οι γονείς τους και τα ίδια τα παιδιά και οι νέοι. Ξέρουν ότι θα συναντήσουν την απόρριψη, την περιθωριοποίηση και το «πολύ – πολύ» τον οίκτο, ενώ πολύ δύσκολα θα νιώσουν την ίση αντιμετώπιση από τους άλλους μαθητές.
Όταν βρίσκεσαι σε μια χώρα με προηγμένη την αλληλεγγύη, βλέπεις να κυκλοφορούν πολλά άτομα με αναπηρικά καροτσάκια και αναρωτιέσαι: μα έχει γίνει πόλεμος; Δεν σου περνά από το μυαλό η ιδέα ότι εκεί τα άτομα με αναπηρία έχουν τη δυνατότητα να πάνε παντού και δεν επισύρουν βλέμματα απόρριψης ή χλεύης ή ανέξοδης συμπάθειας. Σκεφτείτε εδώ έναν τέτοιο νέο να πάει σε μπαρ να πιει ποτό και να ακούσει μουσική, σκεφτείτε το πώς θα τον αντιμετωπίσουμε εμείς οι «άλλοι». Αλλά ο Μεσαίωνας είναι πρώτα – πρώτα στη σκέψη μας. Γιατί ουδόλως αναρωτιόμαστε ότι η αναπηρία είναι ένα πρόβλημα που αφορά όλους μας και ότι όλοι εν δυνάμει είμαστε άτομα με αναπηρία. Στον καθένα μπορεί να συμβεί ένα ατύχημα ή μια ασθένεια και να βρεθεί σε καροτσάκι, στον καθένα μας μπορεί να συμβεί η γέννηση ενός παιδιού με κάποιο σύνδρομο ή κάποιο γενετικό πρόβλημα. Κανένας δεν ξέρει το μέλλον του! Τι είναι λοιπόν αυτό που μας παγιδεύει σε μια τόσο ανορθολογική αντίληψη; ο φόβος; η υποκουλτούρα μας; ο ενδογενής Μεσαίωνάς μας;
Η δεύτερη περίπτωση αφορά την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων των αλλόθρησκων πολιτών της χώρας μας. Χρόνια τώρα κουβεντιάζουμε και ξανακουβεντιάζουμε αυτή την ανάγκη, οι περισσότεροι συμφωνούμε ότι μια ευνομούμενη πολιτεία οφείλει να βρει λύση για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα. Και όμως δεν φαίνεται τίποτα στον ορίζοντα! Από συζήτηση σε συζήτηση απλώνεται η θεωρητικολογία και εν τοις πράγμασι επικρατεί ο Μεσαίωνας. Είναι δυνατόν εν έτει 2012 να μην μπορούν εκατοντάδες χιλιάδες συμπολιτών μας να ασκήσουν ένα τόσο βασικό δικαίωμα και να αναζητούν δικούς τους πρόχειρους χώρους. Ναι, πρέπει να φτιαχτούν τζαμιά και όποιοι άλλοι ιεροί χώροι χρειάζονται οι κάτοικοι αυτής της χώρας. Η Ελλάδα δεν κινδυνεύει από τα τζαμιά, όπως τόσο ανορθολογικά και μεσαιωνικά ισχυρίζονται οι διάφοροι εθνικόφρονες και ακροδεξιοί ή υπαινίσσονται κάποιοι ομόλογοί τους δήθεν σώφρονες και μετριοπαθείς.
Η Ελλάδα κινδυνεύει από άλλα. Όταν βρέθηκα πρώτη φορά σε εκκλησιασμό Ελλήνων μαθητών και πολιτών στο Μόναχο στον εορτασμό της 25ης Μαρτίου ως πρόεδρος της ΟΛΜΕ σε εκκλησία που δεν είχε εικονίσματα και με γυμνούς τοίχους – ήταν εκκλησία άλλης θρησκευτικής κατηγορίας -, ένιωσα κάπως περίεργα. Αναρωτιέμαι είναι τόσο δύσκολο για να αναγνωρίζουμε ότι η όποια θεώρησή μας σε έναν κόσμο πολύμορφο είναι πάντα σχετική; Συζητάω το θέμα αυτό με μαθητές και μαθήτριές μου που είναι μουσουλμάνοι στο Λύκειο και νιώθω την στεναχώρια τους. Και όμως είναι τόσο ευγενικοί και ευγενικές που δεν εκφράζουν κάποιο παράπονο. Αναρωτιέμαι: μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε έννοια αγωγής με αυτή την απαξιωτική στάση μας: πολιτείας, θεσμών και πολιτών; Μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε μορφής διαπαιδαγώγησης τύπου a la cart;
Ο Μεσαίωνας είναι μαζί μας. Τον κουβαλάμε χρόνια και χρόνια, ζούμε μαζί με αυτόν, τον παραδίδουμε και στα παιδιά μας. Τον είχαμε πάντα μαζί μας, αλλά εμείς τον τοποθετήσαμε στο κάδρο της παλιάς ιστορίας. Η έλλειψη αυτογνωσίας στο μεγαλείο της. Για να τον αμφισβητήσουμε και για να τον απορρίψουμε, πρέπει πρώτα να τον αναγνωρίσουμε. Δυστυχώς δεν είμαστε ακόμα ούτε σ’ αυτό το στάδιο!
“Η τεχνολογική ορθολογικότητα είναι σήμερα η ορθολογικότητα της ίδιας της κυριαρχίας. Είναι ο καταναγκαστικός χαρακτήρας της αποξενωμένης από τον εαυτό της κοινωνίας”.
Χορκχάιμερ & Αντόρνο, Η διαλεκτική του διαφωτισμού
Η φωτογραφία είναι από τη λίμνη του Φράγματος του Πηνειού στην Ηλεία
* Ο Νίκος Τσούλιας είναι καθηγητής σε λύκειο. Έχει εκλεγεί πρόεδρος της ΟΛΜΕ τέσσερις φορές (1996 – 2003). Διδακτορικό στην Ειδική Αγωγή. Δύο βιβλία: “Σε πρώτο πρόσωπο” και «Παιδείας εγκώμιον». Συνεργάστηκε με: «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ» (1980 – 1986), «ΕΞΟΡΜΗΣΗ» (1988 – 1996) και “ΤΟ ΑΡΘΡΟ” (2010- σήμερα) καθώς και με αρκετά περιοδικά. (https://anthologio.wordpress.com/)
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
Ένα νόμισμα και η Δημοκρατία
23/04/2024, 8:19 μμ -
«Μαύρες Τρύπες», στην παραμεθόριο των γνώσεών μας
23/04/2024, 8:18 μμ -
Γιατί (δεν) γράφω
23/04/2024, 8:17 μμ -
Αλικαρνασσός και Νέα Αλικαρνασσός
23/04/2024, 8:16 μμ -
Ο έρωτας είναι δικαίωμα των εκλεκτών
23/04/2024, 8:05 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
«Στο δοκιμαστήριο δερμάτων του Μπγιορν Ράσμουσεν»
Γράφει η Αντριάνα Μίνου // Μπγιορν Ράσμουσεν: «Το δέρμα είναι η ελαστική θήκη που περιβάλλει το σώμα ολόκληρο» Εκδόσεις Παράξενες Μέρες / Σειρά: Παράξενες Μέρες στην Ευρώπη – 2 , Μετάφραση από τα Δανέζικα: Σωτήριος Σουλιώτης, Επιμέλεια: Γρηγόρης Παπαδογιάννης,
Περισσότερα -
«Το θαύμα της ζωής»
Γράφει η Σοφία Σκλείδα // * Αθανασία Παχή: «Φεγγαρόφωτα Ανθολογήματα», Εκδόσεις Ελίκρανον, 2019 Ο κορυφαίος Έλληνας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης υποστήριξε ότι η ποίηση δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο, αλλά μπορεί ν’ αλλάξει τις συνειδήσεις των ανθρώπων,
Περισσότερα -
Πού ήμουνα στις 10 Αυγούστου 2020;
Του Νίκου Τσούλια // Ποιον και γιατί μπορεί να ενδιαφέρει που ήμουνα κάποια ημέρα του Αυγούστου; Προφανώς με χαρακτηρίζει αυθαιρεσία, αλαζονεία ή και κάτι άλλο παράξενο, μπορεί να πεις κάποιος… Όμως, κάτι άλλο θέλω να δείξω –
Περισσότερα -
Ρόμπερτ Φροστ – Ποιήματα (Robert Frost)
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κώστας Λιννός // Αμερικανός ποιητής. Γεννήθηκε το 1874 και πέθανε το 1963. Είναι ένας απ’ τους ακρογωνιαίους λίθους της αμερικανικής ποίησης. Συνδέοντας με τα ποιήματά του, όπου σοφία και απλότητα ενώνονται με ανεπανάληπτο τρόπο, την
Περισσότερα -
Το υποκείμενο και το αντικείμενο της ενέργειας
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου // Αντώνης Δ. Σκιαθάς: “Κατασκοπεία του χρόνου”, ΑΩ εκδόσεις Το ποδήλατο όμως αφημένο κάτω από τη λεμονιά στο μαρτύριο του ήλιου, ολόλευκο και η μέρα ξανά από την αρχή περιμένει τον ποδηλάτη. («Ο ποδηλάτης»)
Περισσότερα -
Μια πόλη υπό κατάρρευση
Γράφει η Τζένη Μανάκη // «Πόλη στο Φως», Ευτυχία Γιαννάκη, εκδ. Ίκαρος «Κάτι που δεν το θυμάσαι είναι σαν να μην υπήρξε ποτέ και τελικά οι ιστορίες, ακόμη και οι ερωτικές, συρρικνώνονται σε όσα καταφέρνεις να θυμηθείς από
Περισσότερα -
Εκεί όπου ανήκει ο καθένας!
Γράφει η Ελένη Γκίκα // Αλεσσάντρο Μπαρίκκο «Μίστερ Γκουίν», Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου, εκδ. Πατάκη, σελ. 320 «Έτσι στο τέλος κατάλαβε πως βρισκόταν σε μια κατάσταση γνωστή σε πολλούς ανθρώπους, αλλά όχι λόγω αυτού λιγότερο οδυνηρή: αυτό το μοναδικό,
Περισσότερα
