Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Είμαστε απ’ την ύλη που είναι φτιαγμένα τα όνειρα»
14/02/2018, 9:04 πμ

«Είμαστε απ’ την ύλη που είναι φτιαγμένα τα όνειρα»

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης // *

 

π. Ευάγγελος Γκανάς “Ο λύχνος πάνω στη λυχνία. Η εκκλησία ως εναλλακτική πόλις”, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2017

 

Ο τίτλος της παρούσας βιβλιοκριτικής είναι ένας εμβληματικός στίχος του Σαίξπηρ, ο οποίος βρίσκεται στο βιβλίο Ο λύχνος πάνω στη λυχνία. Η εκκλησία ως εναλλακτική πόλις, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2017 του π. Ευάγγελου Γκανά. Από ύλη είναι φτιαγμένο το ανθρώπινο σώμα, καθώς και η εκκλησία (άνθρωποι και ναοί), ενώ όνειρα είναι η ανθρώπινη ψυχή με τις ιδέες της και η εν Χριστώ κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό. Τη σύζευξη αυτών των δυο εννοιών, την υλικότητα και την πνευματικότητα στο χώρο της Εκκλησίας, επιχειρεί ο συγγραφέας π. Ευάγγελος Γκανάς, ο οποίος  ξαφνιάζει ευχάριστα τον αναγνώστη, καθώς είναι μια από τις ελάχιστες φορές που ένα ορθόδοξο θεολογικό πόνημα θέτει τις νέες ερωτήσεις που έχει δημιουργήσει η μετανεωτερική εποχή (η νεωτερική είναι από τον 18ο αιώνα μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα) στην κοινωνία του 21ου αιώνα.

Στα είκοσι δύο κεφάλαια, τα οποία αποτελούν εισηγήσεις του συγγραφέα σε θεολογικά και επιστημονικά συνέδρια κατά την περίοδο 2010-2016, μαζί με τα ερωτήματα δίνονται και απαντήσεις που βασίζονται στη διεθνή βιβλιογραφία και την πατερική παράδοση.

Ακανθώδη ζητήματα, όπως οι σχέσεις: εκκλησίας-κράτους, θεολογίας και επιστήμης, φιλοσοφίας και ορθοδοξίας, καθώς και η βιοηθική, η βιοπολιτική, η δογματική ακρίβεια, ο ηθικός βίος, η κοινωνική δικαιοσύνη, η παιδεία και η παγκόσμια ειρήνη, αναλύονται και ερμηνεύονται. Είναι αυτονόητο ότι όλα αυτά είναι κοινά προβλήματα και για τα άλλα δυο χριστιανικά δόγματα, δηλαδή τον Ρωμαιοκαθολικισμό και τον Προτεσταντισμό, γι’ αυτό και στο παρόν πόνημα επιχειρείται ένας γόνιμος διάλογος των τριών δογμάτων, με τη βοήθεια θεολόγων παγκόσμιου βεληνεκούς, φιλοσόφων και λογοτεχνών, όπως o MacIntyre, o Π. Κονδύλης, ο Ο’ Donovan. ο Yoder, η Marilynne Robinson, κ.ά. Κάποια από τα προαναφερθέντα προβλήματα, όπως π.χ. η σχέση κράτους-εκκλησίας στις προτεσταντικές χώρες έχουν διευθετηθεί, ενώ σε άλλες σοβεί η σύγκρουση της δογματικής ακρίβειας (Ρωμαιοκαθολικισμός) με τον ηθικό βίο (προτεσταντισμός).

Η διαπίστωση είναι ότι κοινός εχθρός όλων των δογμάτων είναι η εκκοσμίκευση, η οποία οδηγεί στην «αόρατη εκκλησία» σε σχέση με την κοινωνία (ζούμε με την απουσία της εκκλησίας), η «ιδιωτική» εκκλησία σε σχέση με τον συνάνθρωπο (προσωπική συμμετοχή και ερμηνεία των ιερών διδαχών κατά το δοκούν) και ο ηθικισμός (η νέα αόριστη ηθική, η οποία δημιουργήθηκε με τη λογοκρατία του Διαφωτισμού και στηρίζεται κυρίως στην καντιανή φιλοσοφία και όχι στη χριστιανική θεώρηση της ζωής των ευαγγελίων). Όλα αυτά βιώνει σήμερα ολόκληρος ο Δυτικός κόσμος και μαζί με αυτόν και η Ελλάδα, ως αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης, του μεταμοντερνισμού, της αποδόμησης και του ψυχικά θρυμματισμένου σύγχρονου ανθρώπου. Με άλλα λόγια, σήμερα κυριαρχεί σε όλες τις εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής η ατομοκεντρική θεώρηση, η οποία πήρε τη θέση της χριστοκεντρικής οντολογικής θεώρησης οδηγώντας σε υπαρξιακά και θεολογικά αδιέξοδα.

Οι απαντήσεις του Ρωμαιοκαθολικού δόγματος μπορούν να συνοψισθούν στα λόγια του πάπα Φραγκίσκου από το βιβλίο του Για μια εκκλησία φτωχή και των φτωχών, «Ο Θεός είναι σίγουρα στο παρελθόν, γιατί εκεί έχει αφήσει τα ίχνη του. Και υπάρχει επίσης στο μέλλον ως υπόσχεση. Αλλά ο «συγκεκριμένος» Θεός βρίσκεται στο παρόν». Επίσης προτείνει για τα άλλα δόγματα, «να αναγνωρίσουμε όσα το Άγιο Πνεύμα έχει σπείρει στους άλλους, τα οποία είναι δώρα για μας».

Αντίστοιχα, η Προτεσταντική Εκκλησία ενώ στο παρελθόν έδινε απαντήσεις με βάση την καντιανή κανονιστική θεωρία του δικαίου της νεώτερης εποχής, η οποία θεμελιώνεται στο πρωτείο του ατόμου και των φυσικών του δικαιωμάτων, τώρα επιστρέφει στις «παλιές» ευαγγελικές αρχές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι απόψεις των επιφανών προτεσταντών θεολόγων Yoder και O’ Donovan, οι οποίοι συμφωνούν ότι η χριστιανική ηθική και η πολιτική θεολογία οφείλουν να εδράζονται στο Ευαγγέλιο, καθώς και ότι «η ανάδειξη της λατρείας είναι ο κατεξοχήν τρόπος μετοχής του λαού στη σωτηριώδη θεία οικονομία».

 

π. Ευάγγελος Γκανάς

 

Και η ορθοδοξία, τι απαντήσεις μπορεί να δώσει;

«Η ορθοδοξία πρέπει να αγκαλιάσει κάθε πτυχή της σύγχρονης ζωής, δηλαδή κοινωνικές σχέσεις, οικονομία, πολιτική, ηθική, αισθητική, οικολογία». Είναι προφανές, σύμφωνα με τον συγγραφέα, ότι η ενασχόληση μόνο με τη θεολογία δεν αρκεί. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι στο παρόν πόνημα υπάρχουν μόνο μικρές αναφορές στην ορθόδοξη νηπτική παράδοση και στις δογματικές αλήθειες, καθώς αμφότερα είναι δεδομένα και γνωστά.

Αντί επιλόγου, ας κρατήσουμε στη μνήμη δυο σημαντικά αποσπάσματα από το βιβλίο του π. Ευάγγελου Γκανά: «Οι Πατέρες έδωσαν το παράδειγμα μεταμορφώνοντας τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό σε χριστιανικό-οικουμενικό. Εμείς πρέπει να μεταμορφώσουμε την παγκοσμιοποίηση, τον σχετικισμό και τον καταναλωτισμό με την επανανοηματοδότηση μέσα από το φως της αποκάλυψης», καθώς και το σπιρίτουαλ τραγούδι που υπάρχει στο χριστιανικό βιβλίο Γκίλιαντ, τόπος μαρτυρίας της Αμερικανίδας συγγραφέως Marilynne Robinson:

«Στην Γκίλιαντ ένα βάλσαμο υπάρχει

γιατρειά που δίνει στην πληγή.

Στα ουράνια μια δύναμη άρχει

που θεραπεύει την εφάμαρτη ψυχή».

 

 

 

* Ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός και πολιτισμολόγος. Κατάγεται από τα Χανιά και εργάζεται στο ιατρείο του στο Ηράκλειο Κρήτης. Είναι συγγραφέας πέντε ερευνητικών βιβλίων για την μουσικοχορευτική παράδοση της Κρήτης και χορευτής ελληνικών παραδοσιακών χορών για 36 χρόνια.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top