Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο καιρός των δέντρων, κι ένα μαλάκωμα της ψυχής
05/04/2017, 11:26 πμ

Ο καιρός των δέντρων, κι ένα μαλάκωμα της ψυχής

Γράφει η Κούλα Αδαλόγλου //

 

Ελένη Γούλα, “Όταν περάσει η εποχή των ταξιδιών …και έρθει ο καιρός των δέντρων”, εκδ. Μανδραγόρας, 2015

 

Στο βιβλίο της Ελένης Γούλα Όταν περάσει η εποχή των ταξιδιών … και έρθει ο καιρός των δέντρων γίνεται μια πολύ ενδιαφέρουσα σύζευξη εκτεταμένων διηγημάτων και «εικόνων», όπως τις ονομάζει η συγγραφέας. Σύντομων δηλαδή αφηγήσεων, μικροαφηγήσεων, όπως τις ονομάζουμε, που αρκετές φορές συνοδεύονται με πραγματικές εικόνες/φωτογραφίες. Το ύφος των μικροαφηγήσεων γέρνει κάποτε προς το χρονογράφημα, άλλοτε προς την είδηση, κρατώντας μικρότερη ή μεγαλύτερη απόσταση από την πραγματικότητα. Πάντοτε συνοδεύονται από ημερομηνία, που είτε είναι άμεση αναφορά σε κάποιο γεγονός είτε παραπέμπει έμμεσα στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα της κρίσης.

Στις μικροαφηγήσεις θα ενέτασσα και το εισαγωγικό, ας το πούμε, «Ο καιρός των δέντρων» και το κείμενο «Ομορφιά», μολονότι δεν αριθμούνται ως «εικόνες», καθώς έχουν βασικά χαρακτηριστικά του είδους αυτού.

Τώρα, κάτω από τούτη τη γέρικη ελιά – θα έχει ζήσει και διακόσια χρόνια, παλιά ο κήπος του σπιτιού ήταν χωράφι – μπορώ να κοιτάζω πίσω το μονοπάτι. Αν μία φορά μόνο ζήσουμε σαν άνθρωποι στη γη, αν έχουμε μια και μοναδική ευκαιρία, δεν μας παίρνει να μετανιώσουμε, το βλέπω. Να μαλακώσουμε όμως…

(«Ο καιρός των δέντρων…», σ. 13)

 

Αφήγηση πρωτοπρόσωπη και τριτοπρόσωπη. Είναι ενδιαφέρουσα η εναλλαγή ρηματικών προσώπων, και στα δύο είδη των αφηγήσεων. Σαν να πλησιάζει ή να απομακρύνεται μια κάμερα, που καταγράφει τοπία, ανθρώπους, χαρακτηριστικές σκηνές, λεπτομέρειες, αλλά και εσωτερικές καταστάσεις της ψυχής. Κάποτε, ζουμάρει πολύ, και αυτό μπορεί να συμβαίνει και σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, εστιάζοντας σε κάτι που πρέπει να φωτιστεί ιδιαίτερα.

Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι ο αφηγητής μπορεί να είναι γυναίκα αλλά και άντρας, περσόνες ενός κεντρικού αφηγητή.

Στις ιστορίες «που δεν είναι ιστορίες για την κρίση», όπως επισημαίνεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, «αλλά ιστορίες εν μέσω κρίσης, η κρίση υποβόσκει».

Ιστορίες με κοινωνική ματιά. Δεσπόζει, ωστόσο, η αφήγηση των ανθρώπινων αδυναμιών και παθών. Με τη διπλή οπτική: και τη δύναμη του έρωτα αλλά και τις συνέπειες που συχνά ένας έρωτας δημιουργεί στους γύρω.

Ήτανε μαυριδερός, με άσπρα – κάτασπρα – δόντια και μια επιδερμίδα βελούδινη. Πιο απαλή και από βελούδο. Της άρεσε πιο πολύ απ’ όλα να ακουμπάει το δέρμα του. Την ηρεμούσε. Την έκανε να νιώθει ασφαλής και σίγουρη.

(«Αίτιο-αποτέλεσμα», σ. 15)

 

Ο έρωτας αφοσίωση, αλλά και ο έρωτας προδοσία. Και πάντως, πολύ συχνά, ο έρωτας έξω από συμβάσεις.  Με τις επιπτώσεις, ιδιαίτερα στους ευαίσθητους, στους πιο αδύναμους κρίκους.

Ανεκπλήρωτες επιθυμίες, αρρώστια, θάνατος. Οι φίλοι που χάνονται, απομακρύνονται ή αναχωρούν από τη ζωή. Τα συναισθήματα και οι ενοχές για όσα, πιθανόν, θα μπορούσαμε να προλάβουμε σε μια σχέση. Και με έμφαση στους νέους, που βιώνουν προβλήματα και συντριβές, εξαιτίας συχνά των μεγάλων. Η μοναξιά είναι ένα κυρίαρχο μοτίβο. Και οι σπασμωδικές ενέργειες του ατόμου να η νικήσει, να βγει από αυτήν, να χτίσει δεσμούς και σχέσεις. Με την πικρότατη, συχνότατα, διάψευση, και το συνακόλουθο βούλιαγμα στην άχαρη πραγματικότητα. Οι «εικόνες» ταυτόχρονα τοποθετούν το πλαίσιο γύρω από τις ιστορίες αυτές, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν φαίνονται αναπόσπαστο μέρος μια πραγματικότητας δυσοίωνης.

Δύσκολη καθημερινότητα. Δεν αλαφραίνει το κλίμα από χιούμορ, αλλά από μια ιδιαίτερη ευαισθησία και τρυφερότητα

Σήμερα έφτιαξα λίγο ρυζόγαλο.[…]

Δεν είχαμε άλλο γλυκό. Ούτε υλικά για κάτι περίπλοκο στην τροφοθήκη. Ούτε βούτυρα, ούτε κουβερτούρες, ούτε κρέμα γάλακτος στο ψυγείο.

Θυμήθηκα το γάλα που θα έληγε αύριο, λίγο ρυζάκι, το μπολ με τη ζάχαρη. Προαιρετική η κανέλλα. Τρόμαξα πια. Με φόβισε τούτη η ζωή, Τούτη η πόλη. Τουλάχιστον το φαγάκι να είναι απλό και λιτό. Λίγο λάδι, λίγο ψωμί, καμιά ελιά. Και το γλυκό χωρίς σοκολάτα.

(εικόνα 20, απόσπασμα, σ. 123)

 

Ελένη Γούλα

 

Η Ελένη Γούλα με μια γλώσσα κοφτή, χωρίς πλατειασμούς και γλυκερότητες, με εστίαση στο καίριο και με μια γοητευτική αφηγηματικότητα, μας δίνει τον αγώνα των ανθρώπων – νέων, μεγαλύτερων, ηλικιωμένων – να αντεπεξέλθουν σε συνθήκες που τους πιέζουν ή τους συντρίβουν. Την προσπάθειά τους να βρουν δικλείδες ασφαλείας, να ανακαλύψουν ή να δημιουργήσουν διεξόδους στα ποικίλα αδιέξοδά τους. Στην οργή τους, για παράδειγμα, που μετατρέπεται σε πράξεις βίας, αλλά τελικά επιστέφει μπούμερανγκ στον δράστη, καθώς η αδικία δεν νικιέται με άλλες αδικίες («Στη σκιά του Ντίκενς»)

Αστικό τοπίο, αστικές εικόνες, αλλά συχνά έρχεται η φύση, σαν αντίβαρο, αντίστιξη, αντίλογος. Πότε παροδικά και πότε μόνιμα, να προσφέρει παραμυθία στα πρόσωπα. Να δώσει προσδοκία στη ζωή τους, που βέβαια μπορεί να διαψευστεί. Γιατί στον καιρό που διαδραματίζονται οι ιστορίες, η ζωή σπάνια εξασφαλίζει happy end.

 

Ευρηματικός ο τίτλος της συλλογής. Που γέρνει βέβαια προς τον καιρό των δέντρων, αλλά κρατά και αρμούς και με τον καιρό των ταξιδιών.

Στον καιρό των δέντρων – στη σημερινή πραγματικότητα για ανθρώπους που έχουν κάνει μια διαδρομή, που προχώρησαν στη ζωή τους με επιτυχίες αλλά κυρίως διαψεύσεις, που μεγάλωσαν, που ωρίμασαν, με την πολλαπλή σημασία της λέξης «ωριμάζω». Το ωρίμασμα αυτό, κάτω από τις εκάστοτε συνθήκες που συμβαίνει, μπορεί να δημιουργήσει σκληρότητα στον άνθρωπο, πολύ συχνά μάλιστα. Μπορεί όμως να μεταβληθεί σε μια γλυκύτητα, ένα μαλάκωμα της ψυχής, έτσι που οι αδυναμίες των άλλων, οι αντιξοότητες της ζωής, οι απροσδόκητες, άδικες, αγνώμονες συμπεριφορές να εισπράττονται από αυτόν που «ωρίμασε», με φιλοσοφική διάθεση και κατανόηση για τα γήινα και ανθρώπινα.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top