Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Παράξενο πράγμα οι λέξεις
12/10/2016, 12:13 μμ

Παράξενο πράγμα οι λέξεις

Γράφει η Θάλεια Νικάκη // *

 

✔  Βιβλία που διαβάστηκαν και συζητήθηκαν στον Λογοτεχνικό κύκλο Ηρακλείου

erwtas-sta-xronia-tis-xoleras«Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Μετάφραση: Κλαίτη Σωτηριάδου- Μπαράχας, Εκδ. Λιβάνη, σελ. 479

Παράξενο πράγμα οι λέξεις… «Έρωτας» και «χολέρα» αναπνέουν μέσα στην ίδια πρόταση. Η πρώτη είναι «ο ασπασμός των αγγέλων στ’ άστρα», η δεύτερη φέρνει μπροστά στα μάτια του νου μας το θάνατο, όχι με τη μορφή ενός αγγέλου της λύτρωσης, αλλά το αποτρόπαιο φάντασμα με το δρεπάνι. ‘Έκσταση και φρίκη μαζί, σ’ ένα πολυσυζητημένο έργο του νομπελίστα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, που εκτός των άλλων,  βρίθει αυτοβιογραφικών στοιχείων.

Η ιστορία εκτυλίσσεται μεταξύ 1880 και 1930, μέσα στην κουφόβραση μιας ανώνυμης πόλης στην Καραϊβική. Ένα ερωτικό τρίγωνο δημιουργείται, του οποίου η υποτείνουσα είναι ο Φλορεντίνο Αρίσα. Ένας από τους πλέον ιδιόμορφους αλλά και πολύ αγαπημένους λογοτεχνικούς ήρωες, περιμένει σχεδόν ισόβια την αγάπη του, (που παντρεύτηκε κάποιον άλλο), επί 51 χρόνια, 9 μήνες και 4 μέρες.

«Το καθήκον του συγγραφέα», είχε πει ο Μάρκες, «-το επαναστατικό καθήκον-είναι να γράφει καλά». Και πόσο καλά γράφει ο ίδιος… Η διήγηση μοιάζει με ποίηση, το γράψιμο πολύπλοκο και γεμάτο πάθος, η γλώσσα πυκνή και με απολαυστικό-όσο πρέπει- λυρισμό. Το παρόν αλλάζει συχνά με το παρελθόν, η μη γραμμική αφήγηση τονίζει τις αντηχήσεις  των επαναλαμβανόμενων θεμάτων σε πολλαπλούς χρόνους.

 

marquez

 

Ο συγγραφέας δείχνει να είναι βέβαιος ότι οι όρκοι αγάπης που γίνονται όταν είμαστε νέοι και αθάνατοι, μπορεί να ισχύουν και πολύ αργότερα, όταν αντικρίζουμε τη θνητότητά μας. Απαραίτητος ο μαγικός ρεαλισμός, όταν η πραγματικότητα μετατρέπεται σ’ εξω-πραγματικότητα. Με μια μαγεία σκοτεινή, αλλά φιλεύσπλαχνη. Χωρίς αυτήν, υπάρχει ρομάντζο, σαπουνόπερα, πορνογραφία, αλλά όχι ο αληθινός έρωτας. Ο ορκισμένος εχθρός του θανάτου.

Ο Μάρκες αγαπάει τους ήρωές του, είναι ο βιογράφος τους. Τον Φλορεντίνο Αρίσα αγαπούν επίσης και οι γυναίκες. « Είναι άσχημος και θλιβερός, αλλά γεμάτος έρωτα», λέει η ξαδέλφη Ιλδεμπράντα. Δεν μπορεί να γράψει ούτε ένα ερωτικό γράμμα, χωρίς να εντάξει μέσα του ερωτική ποίηση. Η ζωή του καθορίζεται από δύο ταξίδια στον ποταμό Μαγδαλένα. Στο πρώτο, αποφασίζει να μείνει για πάντα στην πόλη της Φερμίνα Δάσα. Στο δεύτερο, ταξιδεύει στον έρωτα, ενάντια στο χρόνο, με τη Φερμίνα Δάσα επιτέλους πλάι του.

 

Το βιβλίο αποτελεί μια ανατομία του έρωτα. Η υπερφυσική δύναμή του είναι το θέμα αυτού του παράδοξου αριστουργήματος, που μας επιστρέφει την ψυχή μας, φωτεινά και σπαραχτικά. Ο γιατρός-νονός του Φλορεντίνο Αρίσα νομίζει ότι ο βαφτισιμιός του, έχει χολέρα. Όμως ο έρωτας είναι αυτός που τον βασανίζει, επειδή τίποτα σ’ αυτόν τον κόσμο δεν είναι τόσο δύσκολο όσο αυτός.

 

Τρώει γαρδένιες, πίνει κολόνια, για να νιώσει κοντά στην περήφανη ελαφίνα του. Εκείνη, όταν από έφηβη γίνεται γυναίκα, τον απορρίπτει σαν ένα κομμάτι της παιδικής της ηλικίας. «Θεέ μου ο καημένος», σκέφτεται… «Όχι παρακαλώ», του λέει, «ξεχάστε το». Έτσι παντρεύεται τον γιατρό Χουβενάλ Ουρμπίνο, που του άρεσε να λέει ότι ο έρωτάς τους ήταν το φρούτο μιας κλινικής πλάνης. Ο Φλορεντίνο Αρίσα γίνεται πρωταγωνιστής και ανταγωνιστής μαζί. Χρησιμοποίει το σεξ σαν αντίδοτο του πόνου που του προκάλεσε η Φερμίνα Δάσα, κι αυτό δεν πρέπει να μας παραξενεύει…Εκείνος θεωρεί ότι έμεινε παρθένος για εκείνη.

 

 marquez_1

 

Ενώ λοιπόν ο Χουβενάλ Ουρμπίνο διδάσκεται στη Γαλλία από τον καθηγητή Αντριάν Προυστ, πατέρα του συγγραφέα, ο Φλορεντίνο Αρίσα ζει έναν πραγματικά προυστικό εφιάλτη: αυτόν που του προκαλεί αβάσταχτη νοσταλγία για τη Φερμίνα Δάσα σε κάθε του ανάσα και τον οδηγεί σε 622 γυναίκες. Ωστόσο ο ίδιος καταφέρνει να ζήσει μια γεμάτη ζωή βασισμένη στον όρκο αιώνιας αγάπης που έδωσε: να παραδώσει τον πολύτιμο χρόνο που του αναλογεί,  εκεί που βρίσκεται η καρδιά του.

 

Όμως διχάζεται μεταξύ αυταπάτης και πραγματικότητας. Για τον Φλορεντίνο Αρίσα, ο έρωτας έχει τις ιδιότητες του ονείρου. Γίνεται κωμικός, όταν η πραγματικότητα εισβάλλει στον κόσμο της φαντασίας του. Οι κουτσουλιές που πέφτουν πάνω στο κέντημα και η εντερική διαταραχή που τον προδίδει, μαρτυρούν τον αναπόφευκτο υλικό κόσμο. Όμως, η αποφασιστικότητα ν’ αποφύγει το χάος του συναισθήματος, κάνουν και το Χουβενάλ Ουρμπίνο να φαίνεται εκτός πραγματικότητας. Μεταξύ αυτών των άκρων βρίσκεται η Φερμίνα Δάσα. Το γεγονός ότι ούτε εκείνη, ούτε το βιβλίο δε φτάνουν σ’ ένα σαφή ορισμό του έρωτα, δείχνει ότι η υπαινικτικότητά τους είναι μέρος της φύσης τους. Ο Μάρκες προσφέρει πολλαπλές οπτικές για το ίδιο γεγονός, αλλά όχι ορισμούς , επιτυγχάνοντας να συλλάβει το ανέκφραστο.

 

Χρησιμοποιώντας ως έναρξη την ημέρα του θανάτου του Χουβενάλ Ουρμπίνο, ο συγγραφέας τονίζει ότι η αληθινή ιστορία αγάπης ξεκινά , μόνο μετά τον θάνατο του. «…ο Φλορεντίνο Αρίσα έβαλε το καπέλο στη θέση της καρδιάς τρέμοντας με αξιοπρέπεια κι έβγαλε από πάνω του το βάρος που στήριζε τη ζωή του. «Φερμίνα», της είπε, «περίμενα αυτήν την ευκαιρία περισσότερο από μισό αιώνα, για να σας επαναλάβω άλλη μία φορά τον όρκο της αιώνιας πίστης μου και τον παντοτινό μου έρωτα».

 

cholera

 

Η σύνδεση των ιστοριών είναι σημαντικότερη από τη χρονολογία, που εκπλήσσει τον αναγνώστη το ίδιο με τους ήρωες, όταν καταλαβαίνουν ξαφνικά πόσος χρόνος έχει περάσει. Κι ενώ ο Χουβενάλ Ουρμπίνο φοβάται τα γηρατειά και το θάνατο , με την πραγματική τους έννοια, ο Φλορεντίνο Αρίσα τα φοβάται, σκεπτόμενος μήπως αλίμονο, δεν του αφήσουν χρόνο για να εκπληρώσει εκείνο που περίμενε σε όλη του τη ζωή.

 

Το τελευταίο κεφάλαιο είναι μια συμφωνία με δυναμική και τέμπο. Ελίσσεται σαν ποταμόπλοιο, το οποίο η εμπειρία της ζωής οδηγεί αλάθευτα ανάμεσα στους ύφαλους του σκεπτικισμού. Η κίτρινη σημαία της χολέρας είναι η παράδοση στον έρωτα, σε συνάφεια με τον άρρωστο που υποκύπτει στο θάνατο. Στο βιβλίο, ο έρωτας και η αρρώστια συμπλέκονται συνεχώς. Σ’ αυτή την περίπτωση, η εικονική χολέρα απαλλάσσει από κοινωνικούς κανόνες και προκαταλήψεις. Οι επιβάτες του «Καινούρια Πίστη» είναι πια ελεύθεροι.

marquez_2

Το σπουδαίο και πολυαγαπημένο έργο του νομπελίστα συγγραφέα ανιχνεύει τη μεγαλοπρέπεια και τα δεινά της πιο περαστικής πολυτέλειας, της ίδιας της ζωής. Οι δύο άνθρωποι, που βρίσκουν ο ένας τον άλλο στο λυκόφως των ημερών τους, είναι εντελώς διαφορετικοί από τους νεαρούς εραστές. «…έβλεπαν τους εαυτούς τους όπως ήταν: δύο γέροι, χωρίς τίποτα το κοινό, εκτός από την ανάμνηση ενός εφήμερου παρελθόντος, που δεν ήταν πια δικό τους, αλλά ανήκε σε δύο νέους, που είχαν εξαφανιστεί και που θα μπορούσαν να είναι εγγόνια τους». Ο έρωτας δε μένει ποτέ ο ίδιος, επειδή οι άνθρωποι αλλάζουν.

 

Ο χρόνος είναι αναπόφευκτος, όπως και ο ίδιος ο έρωτας και ο θάνατος. Είναι η σύγκρουση της αναγνώρισης του οριστικού τέλους και της ολοκληρωτικής παραδοχής του έρωτα, μιας νίκης και μιας ήττας , που φέρνει τη γλυκιά θλίψη στην ύπαρξη. Μια θλίψη κυρίαρχη από την πρώτη λέξη, μέχρι το «Για όλη μας τη ζωή»…

 

 

* Η Θάλεια Νικάκη είναι καθηγήτρια Αγγλικών. Ζει και εργάζεται στο Ηράκλειο Κρήτης.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top