Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο Έλληνας ασθενής: Το σκοτάδι που περιμένει την Αυγή
01/08/2018, 10:39 πμ

Ο Έλληνας ασθενής: Το σκοτάδι που περιμένει την Αυγή

Γράφει η Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού // *

 

Φωτεινή Τσαλίκογλου «Ο Έλληνας ασθενής», εκδ. Καστανιώτη

 

Οι μόνοι φυσιολογικοί άνθρωποι είναι αυτοί

που δεν γνωρίζουμε πολύ καλά.

Alfred Adler

 

Ο Αριστοτέλης γνώριζε ότι τα ανθρώπινα όντα είναι άκρως ενδιαφέροντα. Όταν τον 4ο αιώνα π.Χ. διατύπωσε τις σκέψεις του για την τραγωδία. Η Τραγωδία μεταχειρίζεται τον Φόβον και τον Έλεον σαν μέσο για να πετύχει το σκοπό της που κατά τον Αριστοτέλη είναι η Κάθαρση κι η ίαση της ψυχής του θεατή που έχει ταραχτεί απ’ τα παθήματα του ήρωα (την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν). Το πετυχαίνει δε αν η έκβαση της πράξεως είναι σύμφωνη με το ηθικό αίσθημα του ανθρώπου που δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά η δικαιοσύνη. Ήταν μόνο ο πρώτος από πολλούς συγγραφείς και κριτικούς που πέρασαν μέσα στους αιώνες, ο οποίος αναρωτήθηκε γιατί είμαστε διατεθειμένοι να γράψουμε ιστορίες και ποιήματα και γιατί μας αρέσει να τις διαβάζουμε. Η λογοτεχνία μας κάνει καλύτερους ανθρώπους; Ο Matthew Arnold πίστευε ότι μπορούσε. Η ποίηση, είπε, θα μπορούσε να «εμπνεύσει και να χαρίσει» στον αναγνώστη. Από πού προέρχεται η παρόρμηση για γράψιμο; Ο Wordsworth είπε ότι πηγάζει από «συναισθήματα που αναπολούν την ηρεμία». Ο Friedrich Nietzsche μίλησε επίσης για τις προσωπικότητες ως Απόλλωνιες, με την οποία εννοούσε ότι καθοδηγούνταν από τον κριτικό συλλογισμό και ως Διονύσιες, αναφερόμενος σε προσωπικότητες υπό την ηγεσία της δημιουργικής εξουσίας. Αυτές ή παρόμοιες ερωτήσεις και θεωρίες έχουν ψυχολογική βάση καθώς αποτελούν προσπάθειες να εξηγήσουν την ανάπτυξη, την ωρίμανση και τη δομή της ανθρώπινης προσωπικότητας. Έτσι προσπαθεί και η Φωτεινή Τσαλίκογλου στο νέο της μυθιστόρημα «Ο Έλληνας ασθενής» να αποκωδικοποιήσει την ανθρώπινη φύση μέσα από μια ιστορία αλλά κυρίως να προβληματίσει σε πολλαπλά επίπεδα. Ο ήρωας του βιβλίου της Θεόδωρος Κεντρωτάς θέτει τέρμα στη ζωή του σ’ ένα πάρκο της Γενεύης, κοντά στην ατάραχη λίμνη και στις χιονισμένες κορυφές των Άλπεων και από κει ξεκινά και η δική μας διαδρομή στη ζωή του, στην ιστορία της οικογένειάς του και κυρίως στο μέσα του.

Φωτεινή Τσαλίκογλου

 

Το όνομα του ήρωα ταξιδεύει πέντες γενιές και φέρει μαζί του το κακό γονίδιο; Μια κατάρα; Την τρέλα; Τη λαχτάρα για την πληρότητα; Την ανάγκη για αγάπη; Όλα αυτά μαζί ίσως κι ακόμα πιο πολλά που δεν μπορούν να περιγραφούν με λόγια και που πρέπει κανείς να αφουγκραστεί με ηρεμία καθώς θα διαβάζει την ιστορία. Εκεί ανάμεσα στα κεφάλαια να μοιραστεί τις κραυγές και τα συναισθήματα. Ενώ υπάρχουν εξηγήσεις και σιγά σιγά μπορείς κανείς να συγκεντρώσει τα κομμάτια του παζλ, για μένα είναι διάχυτο το ποιος είναι ποιος στην ιστορία, σαν να έχω να κάνω με ένα αερικό που σαν να γίνεται ένα με το πριν, με το παλιά αλλά και με το σήμερα. Είναι ο ίδιος που αγάπησε το μάρμαρο κι ο ίδιος που αγάπησε το μικρό κορίτσι, ο ίδιος που αυτοκτόνησε κι ο ίδιος ο γιος του που έπαιζε ρόλους, κι ο ίδιος η εγγονή που μένει 5 ετών. Όλοι είναι μέσα σ’ όλους. Κι ενώ προσπαθείς να ξεδιαλύνεις την ιστορία και βρεις συνοχή γίνεσαι κι εσύ ένας μέσα σ αυτούς, ένας μέσα σε μια ιστορία μια χώρας που τη λένε Ελλάδα αλλά ταυτόχρονα κι ένας περαστικός που βλέπει το σώμα στο παγκάκι και κρυφακούει τη Ζοελ και τον Ντορή. Και το άγαλμα εκεί, είναι ένα σύμβολο το οποίο χαρακτηρίζει την ελληνικότητα της οικογενειακής ιστορίας που περιγράφεται, που δίνει ταυτότητα και όνομα. Είναι ο Έλληνας ασθενής. Κι από την άλλη είναι ένα σύμβολο σημαντικό για το βιβλίο καθώς φέρει το θηλυκό ασυνείδητο της ψυχής και του παγκόσμιου πολιτισμού στην επιφάνεια. Ένα κομμάτι της ψυχής, το θηλυκό, μετουσιώνεται σε άγαλμα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά μιας χώρας και μιας ιστορικής περιόδου, το οποίο όμως είναι η αρχή και το τέλος του βιβλίου καθώς δίνει τα χαρακτηριστικά αυτά που είναι απαραίτητα για την ψυχική υγεία. Χαρακτηριστικά που τα φέρει το θηλυκό, η μάνα με την ευρύτερη έννοια. Η μάνα που αντιπροσωπεύει τη μεγάλη αγκαλιά, τη θαλπωρή, την ασφάλεια και την χωρίς όρους αγάπη. Από τα βάθη της αρχαιότητας αυτό το άγαλμα αναδύει τη φλέβα της ψυχής και την ανάγκη της για ένωση όλων των κομματιών, μέσα σε ένα σπίτι αγάπης σαν αυτό που ζητά ο ήρωας. Είναι εκεί έκθεμα να φωτίζει την ιστορία ενός τόπου μα να που κρύβει και μια σκοτεινιά. Τη νύχτα της ιστορίας του ανθρώπου που το πούλησε και που αυτό το γεγονός αποτέλεσε το έναυσμα για να του φανερωθεί το σκοτάδι. Η γιαγιά η οποία αποτελεί ένα ακόμα αρχετυπικό σύμβολο της μητέρας που φέρει τη φροντίδα και την ηρεμία, γίνεται το κέντρο της εστίας, προσφέρει καθοδήγηση, μπορεί να είναι υπερβολική και υπερπροστατευτική και που η αίσθηση του καθήκοντος να βοηθάει τους άλλους είναι τόσο ισχυρή ώστε ο άλλος να νιώθει το κενό. Όλο το βιβλίο είναι μια πάλη ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι. Μια πάλη ανάμεσα στο συνειδητό με το υποσυνείδητο και με τον εξωτερικό κόσμο. Εμμονή, εξάρτιση, ταύτιση, καθήλωση, όλα έχουν να κάνουν με το Εγώ και την ανάπτυξή του. Και γεννιέται ένα υβρίδιο μιας αλλιώτικης μορφής αγάπης, διαστρεβλωμένης, το οποίο δημιουργεί μια συναισθηματική ψευδαίσθηση, μια ανάγκη οποιασδήποτε αγκαλιάς, μια νοσταλγία να μένουν όλα ίδια, μια προσκόλληση στην άρνηση συνειδητοποιήσης κακοποιώντας τον ψυχικό κόσμο ενώ ταυτόχρονα απαιτεί την πλήρη συμβιωτική σχέση με το αντικείμενο.  Ο εσωτερικός μονόλογος, τα όνειρα, τα προφητικά λόγια, η «υφέρπουσα μελαγχολία» και οι ταμπέλες μιας επιστήμης που τελικά εξυπηρετεί μόνο τους ειδικούς συνθέτουν την εικόνα ενός ξεχωριστού βιβλίου που πρέπει να διαβαστεί όχι με σκοπό την ιστορία αλλά με ανοιχτές κεραίες και βαθιά ευαισθησία για τον άνθρωπο.

 

 

* Η Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού [MBPsS (BA, MA, Dip.CounsPsy, MSc) είναι Εκπαιδεύτρια σε Θέματα Ψυχικής Υγείας – Καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top