Fractal

Αθεράπευτος εφημεριδοφοβία

Γράφει η Λίλια Τσούβα // *

 

Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός «Ο Εφημεριδόφοβος»

 

Απολαυστική κωμωδία σε τρεις πράξεις είναι το έργο του Ιακωβάκη Ρίζου Νερουλού «Ο Εφημεριδόφοβος», τυπωμένο «εν Αθήναις», το 1837.

Τα γεγονότα διαδραματίζονται στο Αίγιο. Κύριοι πρωταγωνιστές ο Γεώργιος, «υγειονομοτελώνης εις Αίγιον», η γυναίκα του Ευφροσύνη, ο  φίλος του Κλεόμβροτος, πλούσιος έμπορος και δύο συντάκτες εφημερίδων της εποχής.

Το έργο σατιρίζει τις μεθόδους του τύπου. Παράλληλα ηθογραφεί την Ελλάδα μετά την απελευθέρωση. Ο αναγνώστης χαίρεται λογοτεχνικότητα. Παρότι γραμμένο στην καθαρεύουσα, είναι ιδιαίτερα ευανάγνωστο και ευχάριστο.

Αυτό που πρωτίστως θαυμάζουμε είναι η σατιρική του διάθεση. Ο Γεώργιος καταδυναστεύεται από την ανάγκη του να αρέσει στην κοινή γνώμη. Υποθηκεύει το μοναδικό κτήμα της οικογένειας («σταφιδαμπελώνα πενταστρέμματον»), προκειμένου να ανταποκριθεί στα υπέρογκα έξοδα της συνδρομής πολυώνυμων εντύπων. Επιθυμία του ο έπαινος, μια ευνοϊκή γι’ αυτόν κριτική από τις εφημερίδες ως αντάλλαγμα για τα υπέρογκα έξοδα των συνδρομών.

Τα διαλογικά μέρη αποκαλύπτουν τη σχέση τύπου – συμφερόντων, τη διαπλοκή με την εξουσία, την έλλειψη δεοντολογίας. Οι εφημερίδες απαξιώνονται. Διαχωρίζονται από την επιστήμη της ιστορίας. Οι πολιτευόμενοι τις έχουν ανάγκη. Ασκούν επίδραση στην κοινή γνώμη. Το κοινό, από την άλλη, διψάει για σκάνδαλα, λιβέλους, όχι απολογίες. Η συγγραφή συχνά καταντά συναλλαγή. Κολακείες, εκβιασμοί.

Στηλιτεύεται η φυλλοθηρική τακτική, η άσκοπη ρητορεία σε βάρος της ουσίας, οι ανενδοίαστες ύβρεις, όταν δεν επιτυγχάνεται το επιδιωκόμενο, ο κυνισμός. Οι δημοσιογράφοι γελοιοποιούνται. Εμφανίζονται ικανοί να κάνουν οτιδήποτε για λίγες δραχμές ή ένα κομμάτι ψωμί. Ο ρόλος τους απομυθοποιείται. Αποκαλύπτεται η κακοήθεια, η ιδιοτέλεια, ο μεταξύ τους ανταγωνισμός, που εύκολα μετατρέπεται σε σύμπνοια στην παραμικρή υποψία κέρδους.

Το γέλιο βγαίνει αυθόρμητα. Οι πληροφορίες ρέουν άφθονες. Ο θεσμός της προίκας. Η λειψανδρία λόγω πολέμου. Τα αρχαιοελληνικά ονόματα- στροφή στον κλασικισμό. Η χειροτεχνία (το εργόχειρο) ως βιοπορισμός γυναικών. Η υπόσχεση ως λόγος τιμής. Αλλά και οι προοδευτικές ιδέες που έρχονται από την Ευρώπη για γάμο χωρίς προικοδοσία. «Η ευζωία απόρροια όχι της πλουσιότητας της κόρης, αλλά της φρόνησης, της γλυκύτητος του χαρακτήρος της μελλούσης συζύγου».

Σε δεύτερο πλάνο η βαυαροκρατία. Γίνεται αναφορά σε δημαγωγούς του Αγώνα. Σατιρίζεται η ευκολία με την οποία αποδίδονταν η μομφή «τουρκόφιλος» σε κάποιον, όταν δεν εξυπηρετούσε συμφέροντα. Εκθειάζονται οι Φαναριώτες, προσφιλείς, καθώς φαίνεται, στο συγγραφέα.

 

Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός

 

Ιδιαίτερο προσόν του έργου η γλώσσα. Λέξεις από τον Αριστοφάνη, το Λυσία, υβρεολόγιο της εποχής («γομάριον», «σαράβαλον»). Ο συγγραφέας αποδεικνύεται δεινός γλωσσοπλάστης. Επινοούνται λέξεις σύνθετες- που από μόνες τους είναι αστείες. Χρησιμοποιούνται αρχαία επιρρήματα, ευφάνταστες παρομοιώσεις, μεταφορές, λογοπαίγνια, παρηχήσεις, αναλογίες, που προσδίδουν ιδιαίτερη ομορφιά στο έργο και το καθιστούν ενδιαφέρον. Το ίδιο και η πλοκή. Έχει αγωνία (σασπένς).

Η «αθεράπευτος εφημεριδοφοβία» του υγειονομοτελώνη Γεωργίου, ανωτέρου υπαλλήλου του Βασιλέως, θα τον εμπλέξει σε περιπέτειες. Όμως ο αναγνώστης θα τη χαρεί.

Ο κωμωδία «Εφημεριδόφοβος» του Ιακωβάκη Ρίζου Νερουλού διατηρεί ακόμη και σήμερα την επικαιρότητά της. Είναι ευανάγνωστη, βγάζει γέλιο και αποτελεί πίνακα ηθών του πρώτου μισού του 19ου αιώνα στην Ελλάδα. Μπορεί κάποιος να τη βρει στο διαδίκτυο.

 

 

* Η Λίλια Τσούβα γεννήθηκε στα Τρίκαλα. Είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ, με ειδίκευση στο τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών σπουδών. Παρακολουθεί μαθήματα Δημιουργικής Γραφής στο μεταπτυχιακό τμήμα του ΕΑΠ. Ασχολείται με το δοκίμιο και την κριτική. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top