Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο αρχέγονος μύθος του ανθρώπου
04/02/2015, 5:26 μμ

Ο αρχέγονος μύθος του ανθρώπου

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

Αχιλλέας Κατσαρός «Η χειρουργική των έσω ουρανών» (Ars Poetica, 58 σελ.)

 

b194849Η Αντιγόνη του Σοφοκλή μέσα από την πολιτική οπτική του Ζαν Ανούιγ.

Η Οδύσσεια δια της σπερματικής γραφής του Ντέρεκ Ουώλκοτ και του Τζέιμς Τζόυς.

Ο Προμηθέας όπως παραλλάχθηκε από την Μαίρη Σέλεϋ και τον Αντρέ Ζιντ.

Και δεν πρέπει να λησμονούμε βεβαίως την Ιθάκη του Καβάφη και τους λοιπούς αρχαίους μύθους που ανασύρει/αναπλάθει/μεταστοιχειώνει σε μια ποιητική ήκιστα ηρωική, αλλά αρκούντως μυθική.

Οι αρχέγονοι αρχαιοελληνικοί μύθοι, άχρονοι μέσω της πολυπλοκότητας, της σημασιολογικής βαρύτητας και του εύρους των συμβόλων που κουβαλούν, μεταφέρονται και θα συνεχίσουν να μεταφέρονται δια της τέχνης. Άλλοτε κωδικοποιημένοι και κρυπτογραφημένοι κι άλλοτε με τη μορφή της διακειμενικότητας και της κυριολεξίας.

Ομοίως οι βιβλικές αναφορές στη σύγχρονη ποίηση απαντώνται σε σημαντικό βαθμό και από επιφανείς ιερουργούς της τέχνης. Θυμίζω τον Τζον Μίλτον με το ποιήματά του “When I Consider How My Light Is Spent”, τον Ρόμπερτ Φροστ με το ποίημα “Never Again Would Bird’s Song Be The Same” ή τον Τόμας Χάρντι με το ποίημα “The Oxen”.

Τι θέλω να επισημάνω με αυτό: υπάρχει ένας υπόρρητος, κρυφός, μυστικώς συμπεφωνημένος λόγος μεταξύ των ποιητών διαφορετικών ρευμάτων, εθνικοτήτων και χρονικών συγκυριών που βουτούν στα αρχικά νάματα, στα σπουδαία συγγράμματα, στις ιερατικές μορφές για να εξηγήσουν το δικό τους σήμερα, τα συγκαιρινά τους πλάσματα –αληθινά ή σχηματοποιημένα μέσω των μύθων.

Έχω την εντύπωση πως τούτη τη αρχετυπική έμπνευση είναι το πρώτο βήμα προς μια ποιητική/οντολογική επίγνωση του κόσμου και του εαυτού. Πολλώ δε μάλλον στην ποίηση όπου η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση των μύθων στο λόγο της λαμβάνει το χαρακτήρα ιδεολογικού πλαισίου, σημείου αναφοράς φορτωμένου με νοήματα. Θυμίζω εκ νέου την περίπτωση του Σεφέρη ως μια χαρακτηριστική περίπτωση. Γράφει στην Ελένη: “Όταν ο μύθος ήταν κοινή αίσθηση, ο ποιητής είχε στη διάθεσή του ένα φορέα ζωντανό, μια συναισθηματική ατμόσφαιρα έτοιμη, όπου μπορούσε να κινηθεί ελεύθερα για να πλησιάσει τους γύρω του ανθρώπους• όπου μπορούσε ο ίδιος να διατυπωθεί. Μια λέξη, ανεξάρτητα από την επιτηδειότητα του τεχνίτη, μπορούσε να ξυπνήσει μέσα στις ψυχές έναν ολόκληρο κόσμο φόβου ή ελπίδας. Δεν έχουμε τίποτε στις σύγχρονες γλώσσες μας που να ισοδυναμεί σε βάρος ή σε καθολικότητα ή σε συναισθηματικό πλούτο με την απλή λέξη Σεμναὶ της εποχής του Αισχύλου”.

 

b194849

 

ΕΛΕΝΗ

Ο Αχιλλέας Κατσαρός πατάει σε αυτή την μακρά παράδοση. Όχι προσπαθώντας να λειτουργήσει ως παρήχηση, αλλά έχοντας απόλυτα χωνεμένη όλη τούτη την ιστορική μνήμη. Σπερματικά λόγω καταγωγής ή οργανικά μέσω των εγκύκλιων σπουδών του είναι φανερό πως έχει ψάξει μέχρι βάθους τους Ίωνες, τον Νηρέα, τον Άδη, τη Νέκυια, τον Αχιλλέα και τις Μούσες, την Πηνελόπη και τον Οδυσσέα. Ομοίως τον Σολομώντα, τον Ισαάκ ή τη Δευτέρα Παρουσία που γίνεται Απουσία.

Μα, δεν έχουμε να κάνουμε με μια στοιχειώδη αναφορά επιφανειακής υφής που σκοπεί να προσδέσει στις λέξεις ένα παντοειδές νόημα από όλους προσβάσιμο, αλλά να ξεδιπλώσει τη δική του φιλοσοφική/ποιητική ματιά στα εσώτατα του εαυτού, στα βάθη των έσω ουρανών όπως εκείνος προτιμά να υποτιτλήσει την παρούσα ποιητική συλλογή. Έχω την αίσθηση πως αυτό το στοιχείο που προηγουμένως προσπάθησα να αναλύσω ακροθιγώς, διατρέχει τη σπονδυλική στήλη της συλλογής. Όλα περιφέρονται γύρω από αυτά τα σύμβολα. Είναι έκτυπη η προσπάθεια του Κατσαρού να φέρει στο φτενό καινούργιο κόσμο, τα άχρονα σχήματα μιας μεγάλης ανθρωπότητας, σε σημείο που αυτή η συναίρεση να ξεπερνάει τις φιλολογικές/γραμματικές πτυχές και να αγγίζει σφαίρες φιλοσοφικές, άρα απόλυτα ανθρώπινες. Το μέτρο των στίχων του είναι πάντα ο πάσχων και πολλάκις διερωτώμενος άνθρωπος. Το μέγα αίνιγμα τούτου του σύμπαντος.

Διότι η ποίηση του Κατσαρού, ακόμη και όταν μιλάει για τον τρέχοντα έρωτα ή με οξεία ειρωνεία επισκοπεί το άλογο της σύγχρονης ύπαρξης, ακόμη και τότε ακολουθεί το καίριο φιλείν της σοφίας.

Τα ανθρώπινα ερωτήματα διατρέχονται, μέσω της δική του κρυπτικής γλώσσας, μέχρι τα μέσα βάθη, αλλά και πάλι ερωτήματα παραμένουν – όπως οφείλει να γίνεται με την τέχνη σε όλες τις μορφές της που δεν αναζητάει απαντήσεις οι οποίες έτσι και αλλιώς δεν υπάρχουν, αλλά επεμβαίνει χειρουργικά στις μεγάλες διερωτήσεις.

‘Όπως αναφέρει και ο μέγιστος Κώστας Αξελός: Η διερώτηση αντιστοιχεί με την καθαυτό ερωτηματική σκέψη. Μας προσεγγίζει και απομακρύνεται, την προσεγγίζουμε και απομακρυνόμαστε από αυτήν. Ανιχνεύει το αίνιγμα της πλανητικής τεχνικής που κυριαρχεί στην υπό ερώτηση εποχή, προσπαθώντας να φωτίσει αυτό που είναι πιο δυνατό από τον άνθρωπο και που εμψυχώνει, διαπερνά και υπερβαίνει την εποχή. Η ανθρώπινη κοινωνία δεν αποτελεί ύπατη αναφορά, πρέπει να τεθούν αμείλικτα ερωτήματα στο προβληματικό είναι- μαζί των ανθρώπων. “Ον” της εγγύτητας και της απόστασης, ο άνθρωπος δεν είναι ούτε κύριος του εαυτού του ούτε κύριος του παιχνιδιού. “Γίνεται” ο άλλος πόλος ενός μοναδικού αστερισμού. Η πορευόμενη διερώτηση ξετυλίγεται δίνοντας την ώθησή της στη σκέψη. Κι έτσι ανοίγεται ένας δρόμος.

Αυτή ακριβώς την ανατομία με κόπο και ποιητική πίστη και δύναμη λέξεων καταφέρνει ο Αχιλλέας Κατσαρός να μας προσφέρει με τούτη τη συλλογή. Με αναφορές σε ποιητές φίλους, συνοδοιπόρους και ποιητές πρότυπα, αλλά και με δικές του πρωτότυπες ποιητικές θεάσεις καταφέρνει να φέρει στο φως μια συλλογή ποιημάτων ειδικής θερμοκρασίας που προσοχή: δεν καίει όταν την πιάνεις, αλλά πολύ μετά – και αυτός ο ετεροχρονισμός της δράσης της καυστικής δράσης τους είναι που τα κάνει σημαντικά και ουσιαστικά.

 

107189* Ο Αχιλλέας Κατσαρός γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1976. Αποφοίτησε από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1998 και συγκεκριμένα ακολούθησε την κατεύθυνση Κλασσικής Φιλολογίας. Έχει διδάξει για μια δεκαετία σχεδόν στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης με κύρια ειδίκευση το μάθημα της έκθεσης.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top