Fractal

Στα όρια της επιστήμης και της ανηθικότητας

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

aoratos«Ο αόρατος άνθρωπος» του H.G. Wells, μτφ: Σταύρος Παπασταύρου, σελ. 224, Εκδ. Παπαδόπουλος

 

Αν μια ημέρα ξυπνούσε ένας άνδρας και δεν γινόταν μαμούνα (όπως στη Μεταμόρφωση του Κάφκα), αλλά ένας αόρατος άνθρωπος, πόσο θα άλλαζε η ζωή του; Η έννοια της αορατότητας, της κατάλυσης της ύλης, της άπειρης δυνατότητας να υπάρχεις στον κόσμο δίχως να γίνεσαι αντιληπτός, είναι σύμφυτη με τον κοινωνικό άνθρωπο. Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία κάνει λόγο για το  Δαχτυλίδι του Γύγη, ένα αντικείμενο που φέρει μυθικές ικανότητες και μπορεί να μετατρέπει τον ιδιοκτήτη του σε αόρατο άνθρωπο. Ως εκ τούτου, αναφύεται το ζήτημα του πόσο ηθικό είναι ένα ιδιοφυές άτομο να μετέρχεται τέτοιων μεθόδων για να προβεί σε πράξεις οι οποίες μπορεί να είναι και άδικες.

Ο ήρωας του H.G. Ουέλς, ο οξυδερκής φοιτητής χημείας Γκρίφιν, δεν φαίνεται να διακατέχεται από τέτοιου είδους αναστολές. Έπειτα από κοπιώδεις προσπάθειες, καταβάλλοντας ακριβό τίμημα που τον οδήγησε στον άκρατο μισανθρωπισμό και σε έμμονες ιδέες γύρω από τα όρια της επιστήμης, ο εν λόγω καταφέρνει να γίνει αόρατος και να περιφέρει το άνοπτο σαρκίο του δίχως να ενδιαφέρεται να κοινωνήσει στους συνανθρώπους του το θαύμα της επιστήμης.

Αντιθέτως, η ανακάλυψή του γίνεται η σπίθα για να μετατρέψει το επίτευγμα σε κατάρα της κοινωνίας και τελικά σε προσωπική φυλακή. Ο Γκρίφιν μεταβαίνει στο ήσυχο βρετανικό χωρίο Άιπινγκ και αναστατώνει την τοπική κοινωνία με τα καμώματά του και την εγωιστική, πλην αόρατη, φύση του.

Ο Γκρίφιν είναι κλασικός αμοραλιστής επιστήμονας που δεν ορρωδεί προ ουδενός, που θεωρεί ότι το πεδίο των ερευνών του δεν υπόκειται σε μια ηθική ή κοινωνική δέσμευση και ότι, τέλος πάντων, λογαριασμό μπορεί να δώσει μόνο στη συνείδησή του. Μόνο κι αυτή έχει διασταλεί στον ύψιστο βαθμό σε σημείο να μην υφίσταται πλέον. Σταδιακά γίνεται οξύθυμος, επιθετικός, ρέπει προς το κακό δίχως να βάζει φραγμούς στον εαυτό του. Θεωρεί πως η αθέατη φύση του τού δίνει το δικαίωμα να πράττει κατά το δοκούν. Να χρησιμοποιεί όλα τα μέσα, να γίνεται δυνάστης και τύραννος των άλλων. Είτε από την πλευρά του διώκτη είτε από εκείνη του διωκόμενου, ο Γκρίφιν έχει αποφασίσει να σταθεί απέναντι στην κοινωνία. Την θεωρεί εχθρική, ολότελα ξένη από τις δικές του επιδιώξεις. Και κάπου εκεί, έχοντας χάσει πλέον κάθε έννοια λογικής σκέψης, αρχίζει τις έκνομες πράξεις. Κλέβει, ζει λαθραία, τρομοκρατεί και τελικά οδηγείται ακόμη και στο φόνο. Περνώντας όλη την γκάμα της ηθικής κατάπτωσης δεν αισθάνεται ούτε μια στιγμή ότι τελεί εν αδίκω, δεν έχει αμφιβολίες για τις προθέσεις του, δεν μασκαρεύει τα κίνητρά του. Ακόμη και όταν καταφεύγει στον Δρ. Κεμπ, κυνηγημένος από την αστυνομία, άλλο δεν κάνει από το διακηρύττει την πρόθεσή του να επιβάλλει το βασίλειο του τρόμου στους ανθρώπους. Ποτέ, σε καμία φάση των ανακαλύψεών του, δεν σκέφτεται ότι η επιστημονική του ανακάλυψη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αγαθούς σκοπούς. Οι φιλοδοξίες του είναι το αυτό αποκρουστικές με την όψη του (συνήθως είναι τυλιγμένος με γάζες ή περιφέρεται γυμνός για να μην γίνεται αντιληπτός την ώρα που διαπράττει τις έκνομες πράξεις του). Το τέλος του δεν μπορεί παρά να είναι συντριπτικό. Στη σύγκρουση με την κοινωνία, στη μάχη ανάμεσα στο κακό του ενός και το δέον της κοινωνίας, ο Ουέλς προτιμάει τη λλυση της θυσίας του ενός προς χάριν του κοινωνικού συνόλου. Ο Γκρίφιν θα προσπαθήσει να σκοτώσει τον Κεμπ θεωρώντας πως τον «πούλησε», θα τον απειλήσει ευθέως και μάλιστα δηλώνοντας πως αυτός θα είναι το πρώτο θύμα ανάμεσα στα τόσα άλλα που θα σπείρει στο διάβα του έτσι ώστε το βασίλειο του τρόμου να εγκαθιδρυθεί εν τοις πράγμασι.

 

H.G. Wells

H.G. Wells

 

Ο ήρωάς του Ουέλς, είναι το συνώνυμο της απληστίας, της βούλησης για άμετρη δύναμη, του άκρατου εγωισμού και της αδιαφορίας του επιστήμονα για το κοινωνικό σύνολο. Άνθρωποι σαν τον Γκρίφιν, στο όνομα της επιστήμης, έχουν προκαλέσει ουκ ολίγες καταστροφές στην ανθρωπότητα. Με επιρροές από τον Κόνραντ, τον Γκόλντινγκ, αλλά και τους δαιμονισμένους ήρωες του Ντοστογιέφσκι, ο Ουέλς παρέδωσε ένα μυθιστόρημα που από τότε που εκδόθηκε (το 1952) έχει γνωρίσει ποικίλες διασκευές, έχει επηρεάσει πλείστους όσους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας (και όχι μόνο) και συνεχίζει να διαβάζεται με την ίδια ζέση. Ειδικά στις μέρες μας όπου η τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι επιστημονικές επαναστάσεις προηγούνται κατά πολύ των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων (αν δεν τις καθορίζουν κιόλας). Με απλή, ανεπιτήδευτη γραφή και με τη χρήση του τρίτου ή του πρώτο προσώπου (όπου χρειάζεται), ο «Αόρατος άνθρωπος» είναι ένα εξαίσιο δείγμα μελλοντολογικού μυθιστορήματος που δεν εγκλωβίζεται στα στεγανά του είδους. Η μετάφραση ανήκει στον Σταύρο Παπασταύρου.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top