Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Όλα θα έρθουν και θα φύγουν (μοιάζει να λέει ο αφηγητής), αρκεί να είσαι μέσα και όχι έξω από τη ζωή»
13/11/2018, 11:03 μμ

«Όλα θα έρθουν και θα φύγουν (μοιάζει να λέει ο αφηγητής), αρκεί να είσαι μέσα και όχι έξω από τη ζωή»

Γράφει η Τζούλια Γκανάσου //

 

Γιάννης Παπαγιάννης «Ο άνδρας που γεννήθηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο» Εκδ. Διάπλαση

 

Η έκτη πεζογραφική δουλειά του Γιάννη Παπαγιάννη, «Ο άνδρας που γεννήθηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο», στηρίζεται σε μια εξαιρετικά σύγχρονη συνθήκη, ώστε να καταστεί εφικτή και συγχρόνως πειστική η απόπειρα παιγνιώδους αμφισβήτησης μιας σωρείας παλαιών αντιλήψεων, μύθων αλλά και εθνικών παραδοχών, οι οποίες συγκροτήθηκαν με βάση την κραταιά ιστοριογραφική προσέγγιση της ελληνικής Ιστορίας στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και μέχρι τα μέσα περίπου του εικοστού. Η αναπαράσταση μιας ανθρώπινης ζωής από ένα πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας, όπου τα δοκιμαστικά δεδομένα δεν οδηγούν στα αναμενόμενα αποτελέσματα, δίνει τη δυνατότητα στον συγγραφέα και κατ’ επέκταση, στον «παντογνώστη αφηγητή» της ιστορίας του μυθιστορήματος, να μιλήσει με ανατρεπτικό τρόπο για τα μεγάλα γεγονότα, καθώς και για τις ηγετικές προσωπικότητες που έδρασαν στη χώρα μας, όπως ο Τρικούπης, ο Μελάς, ο Βενιζέλος και πολλοί άλλοι.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Παπαγιάννης πραγματοποιεί μια ενδελεχή ανασκόπηση όλων των πτυχών της καθημερινής, πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής της χώρας, αποδομώντας ταυτόχρονα τους γενικής αποδοχής όρους προσέγγισης εκείνης της εποχής και διακωμωδώντας τόσο ορισμένες από τις πιο σοβαρές καταστάσεις, όσο και τις αδυναμίες της λαϊκής κοινής γνώμης. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η αφήγηση έχει στηθεί με τέτοια προσοχή, ιστορική μελέτη και ενδελέχεια, ώστε ο αναγνώστης έχει διαρκώς την αίσθηση ότι τα πράγματα δεν είναι όπως τα διδάχτηκε κάποτε, αλλά όπως εξιστορούνται μέσα από τις σελίδες του εν λόγω βιβλίου. Το χιούμορ, το οποίο κυριαρχεί σε όλο το έργο, αλλά κυρίως η σαγήνη μιας απολύτως επιτυχημένης χρήσης της καυστικής ειρωνείας, η οποία συνδυάζεται με την ενσωμάτωση ειδικά επιλεγμένων πληροφοριών από όλες τις πλευρές της ζωής -την καλλιτεχνική, την πολιτική, την οικονομική, την κοινωνική, την καθημερινή, τη συναισθηματική, την οντολογική, τη λαογραφική-, καθιστούν την ανάγνωση του βιβλίου απολαυστική και έτσι, παρ’ όλο το μέγεθός του, ο αναγνώστης πιάνει τον εαυτό του να επιθυμεί αφενός να επιστρέψει σε αυτό, αφετέρου να μην ολοκληρώσει την ανάγνωση.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο χειρισμός του πώς αποκαλύπτονται ταυτόχρονα πολλαπλές πτυχές των πραγμάτων και πώς τα ιστορικά πρόσωπα διαπλέκονται μεταξύ τους και με τον απλό λαό. Παραδείγματος χάριν, την ίδια ώρα που, μέσα από τον μαραθωνοδρόμο Σπύρο Λούη ή τον ευεργέτη Ανδρέα Συγγρό, αποκαλύπτεται η πονηρία του ελληνικού χαρακτήρα, οι πρακτικές διαπλοκής του Εμμανουήλ Μπενάκη έρχονται να υπερθεματίσουν ως προς την τάση του λαού μας να προστρέχει στις «εύκολες» λύσεις, ειδικά σε καιρούς κρίσης. Επιπρόσθετα, οι δράσεις του αστυνόμου Μπαϊρακτάρη, σε συνδυασμό με την απεικόνιση των παθών των πρωταγωνιστών, φτιάχνουν ένα διάφανο υπόβαθρο για να σχολιαστούν οι συνθηκολογήσεις και οι ολέθριες συγκρούσεις με τους Βουλγάρους και τους Τούρκους, συρράξεις τις οποίες υποκινούσαν για μια ακόμη φορά οι «μεγάλες δυνάμεις» της Ευρώπης. Επιπλέον, καθώς διακωμωδείται αφενός η εξάλειψη της αμαρτίας μέσω του ραπίσματος μετά από την εξομολόγηση στους κόλπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αφετέρου η ζωή στην υπό αναμόρφωση ελληνική πρωτεύουσα, σχολιάζονται η συμμετοχή στους Βαλκανικούς πολέμους με τον βαρύ φόρο αίματος, η εκστρατεία στα βάθη της Ανατολής για την κατάκτηση των αλύτρωτων πατρίδων με τις γνωστές καταστροφικές συνέπειες και οι στρατιές των εξαθλιωμένων προσφύγων. Μετά τον θάνατο του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο «παντογνώστης αφηγητής» του βιβλίου καταγράφει εύστοχα το γεγονός ότι ο Ιωάννης Μεταξάς που παίρνει τα ινία, προβαίνει σε πράξεις οι οποίες παρουσιάζουν απερίγραπτες ομοιότητες με την διαχείριση των οικονομικών προβλημάτων της χώρας, όπως τα βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.

 

Γιάννης Παπαγιάννης

 

Με παλέτα όλα τα παραπάνω και αφορμή την απλή ζωή και τη ματιά του πρωταγωνιστή του βιβλίου, ενός εκπροσώπου του λαού, του Ιάκωβου Αθανασίου, ζωντανεύει μια ολόκληρη εποχή, η πορεία της ελληνικής πρωτεύουσας και γενικά της Ελλάδας, αλλά και η κατάσταση των Βαλκανίων και κατ’ επέκταση, των ευρωπαϊκών χωρών με τρόπο σύγχρονο, επίκαιρο, χαρισματικό, ελκυστικό. Η διαπλοκή του ιδιωτικού με το δημόσιο είναι ένα από τα δυνατά σημεία του μυθιστορήματος, μιας και ο Παπαγιάννης κατορθώνει να διατηρεί μια απαράμιλλη ισορροπία ανάμεσα στα δύο εδάφη και έτσι, όχι μόνο να τα κάνει να «συνομιλούν» και να αλληλοεπηρεάζονται, αλλά και να ανανεώνει διαρκώς το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Το όνειρο του πρωταγωνιστή να διοριστεί μηχανοδηγός στο δημόσιο σιδηρόδρομο (επιθυμία επιβεβλημένη από τον πατέρα του και ποτέ αμφισβητούμενη), κινεί τα νήματα της αφήγησης δημιουργώντας μια κωμικοτραγική ατμόσφαιρα γύρω από τον Ιάκωβο, γεγονός το οποίο τον καθιστά ένα πολύ ζωντανό και αληθινό «αντι-ήρωα». Τα ήθη και οι πρακτικές της εποχής, όπως η υποδεέστερη θέση της γυναίκας και το ξύλο ως λύση σε όλα, έχουν χρησιμοποιηθεί πολύ εύστοχα κατά μήκος της αφήγησης, το ίδιο και ο έρωτας ως ανικανοποίητη πρώτη ύλη που παρασύρει τις ψυχές. Η αγάπη απουσιάζει από το μυθιστόρημα. Και ακόμη και όταν κάνει την εμφάνισή της είναι αδύναμη, ανίκανη να αλλάξει ή να επηρεάσει οτιδήποτε. Ίσως γιατί η αιρετική προσέγγιση των ιστορικών γεγονότων και η βέβηλη σκιαγράφηση μιας ολόκληρης κοινωνίας μιας μεγάλης χρονικής περιόδου δεν μπορεί να συμβαδίσουν με το βαθύ αυτό συναίσθημα ή ίσως γιατί η αιρετική προσέγγιση οφείλει να υπηρετείται σε όλα τα επίπεδα από την αρχή μέχρι το τέλος.

Εν κατακλείδι, «Ο άνδρας που γεννήθηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο» είναι ένα ιδιαίτερο βιβλίο, ευφάνταστο, ευρηματικό, βέβηλο. Η εξαίρετη ροή της αφήγησης, η φροντισμένη γλώσσα και η πληθωρική αλλά και ταυτόχρονα προσεγμένη διαχείριση των πληροφοριών, συγκροτούν ένα μυθιστόρημα για τον άνθρωπο που ονειρεύεται και ματαιώνεται, που πληγώνει και πληγώνεται, που αγωνίζεται και χάνει και αναγκάζεται να συνεχίζει να παλεύει, ένα βιβλίο για τον άνθρωπο που η Ιστορία, η πολιτική, η κοινωνία, οι ηγέτες, οι ισχυροί, οι προνομιούχοι, η τεχνολογία τον καθηλώνουν και του στερούν ακόμη και το τέλος του. Στη λογοτεχνία δεν νοείται η λογοκρισία και περί αυτού ακριβώς πρόκειται… «Ο άνδρας που γεννήθηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο» είναι ένα βιβλίο ελεύθερο και απολαυστικό που προκαλεί και δοκιμάζει τον αναγνώστη, ενώ τον κανακεύει: όλα θα έρθουν και θα φύγουν (μοιάζει να λέει ο αφηγητής), αρκεί να είσαι μέσα και όχι έξω από τη ζωή, αρκεί να υπάρχεις, να δρας, να χαίρεσαι… και να αμφιβάλλεις λίγο.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top