Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Ο άγνωστος κόσμος των αισθήσεων
28/06/2017, 10:57 πμ

Ο άγνωστος κόσμος των αισθήσεων

Του Νίκου Τσούλια //

 

 

Είναι οι αισθήσεις μας παράθυρα στον κόσμο, είναι διαρκείς αλληλοτροφοδότες της σκέψης μας και των συναισθημάτων μας. Αλλά μήπως είναι και φίλτρα περιορισμού για μια πιο άρτια ανάγνωση του περιβάλλοντός μας; Μήπως μάς δωρίζουν μόνο ένα μέρος της όλης πραγματικότητας;

Ίσως από μεθοδολογικής άποψης να έχει νόημα και αξία να προσεγγίσουμε τις δυνατότητες των αισθήσεών μας αν ψηλαφίσουμε το όλο πεδίο τους μέσα από την επιμέρους έλλειψή τους. Να αναρωτηθούμε πώς μετασχηματίζονται οι άλλες αισθήσεις, για παράδειγμα, από την έλλειψη της όρασης – ξεχωριστά της εκ γενετής έλλειψης και της απώλειας της όρασης σε διάφορες φάσεις της ηλικίας μας – και να αναλογιστούμε πώς μεταπλάθεται η όλη νοητική σύνθεση της «εικόνας» που έχουμε για την πραγματικότητα και για τον εαυτό μας. Να προβληματιστούμε πώς «γευόμαστε» τους ήχους, την ανθρώπινη ομιλία, τη μουσική όταν μειώνεται σημαντικά η ακοή μας, πώς διαμορφώνεται τότε ο παραδοσιακός τρόπος των συλλογισμών μας και πώς προσπαθούμε να αναπληρώσουμε το χαμένο έδαφος του φάσματος των ηχητικών συχνοτήτων.

      Αλλά δεν είναι ο μόνος δρόμος προσέγγισης του τρόπου λειτουργίας των αισθήσεων κάποια μερική ή γενικότερη ελλειμματική λειτουργία τους. Είναι πρωτίστως η δυνατότητα αυτού καθ’ εαυτού του κόσμου των αισθήσεων με κριτική ματιά όμως και με κουλτούρα αμφισβήτησης των ισχυρότατων προκαταλήψεων που επικυριαρχούν στο εν λόγω θέμα.

      Ας σκεφτούμε ορθολογικά για κάποιες σχετικές περιπτώσεις. Υπάρχουν υπόηχοι και υπέρηχοι που δεν τους αντιλαμβανόμαστε και το φάσμα των συχνοτήτων τους είναι πολύ μεγαλύτερο από το φάσμα της δικής μας ακοής. Πώς θα ήταν η αντίληψή μας αν το φάσμα των αντιληπτών συχνοτήτων ήταν διαφορετικό; Στην όραση το έλλειμμα είναι ακόμα μεγαλύτερο, αφού το ορατό φάσμα των ακτινοβολιών είναι αρκούντως μικρό σχετικά με το όλο πλαίσιο των ακτινοβολιών. Πώς θα ήταν η αντίληψή μας για τον κόσμο, αν μπορούσαμε να βλέπουμε τον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο κάθε στιγμή και χωρίς τη βοήθεια του μικροσκοπίου και του τηλεσκοπίου; Δεν θα είχαμε διαφορετική πρόσληψη της πραγματικότητας και του διαλόγου που κάνουμε διαρκώς και αδιαλείπτως με ό,τι μάς περιβάλλει;

      Αλλά δεν χρειάζεται να εξετάζουμε μόνο τη σχετικότητα των αισθήσεών μας αυτή καθ’ εαυτή. Μπορούμε να συλλογιστούμε και επί του πραγματικού πεδίου των αισθήσεων και να θέσουμε μερικά ερωτήματα που θα αίρουν τη «σκόνη» του δεδομένου και παγιωμένου τρόπου λειτουργίας τους.

      Πόσα και πόσα γεγονότα της καθημερινής ζωής μας δεν μάς προσπερνούν χωρίς να τα γνωρίσουμε πραγματικά, χωρίς να βιώσουμε την ουσία τους και τη σχέση τους με τον κόσμο και με εμάς; Απλώνουμε τα αδιόρατα δίχτυα της φαντασίας μας, για να ψηλαφίσουμε τις πέραν των αισθήσεων περιοχές. Φτερουγίζουμε με της διαίσθησης τα ξεπετάγματα μήπως και αγγίξουμε το αδιόρατο. Ψυχανεμιζόμαστε σε κάθε φευγαλέο σημείο του πάντα ελεύθερου πνεύματός μας μήπως υπερβούμε τα σύνορα των αισθήσεών μας και περιπλανηθούμε έστω κατ’ ολίγον σε τόπους άγνωστους και απροσέγγιστους.

      Κάθεσαι δίπλα από της θάλασσας το διαρκές μιλητό της με τα μικρά βράχια της ακρογιαλιάς, ακούς τους ήχους των επαφών τους, βλέπεις όλους τους πάντα διαφορετικούς κυματισμούς του νερού και την αγέρωχη στάση των βράχων και νιώθεις ότι κάτι σου ξεφεύγει, νιώθεις ότι είναι πολλά που δεν καταλαβαίνεις, σου περνάει από το μυαλό ότι ίσως και να προσεγγίζεις μόνο ένα μέρος των επιφαινόμενων και μετά σου γίνεται βεβαιότητα ότι αδυνατείς να αγγίξεις την ουσία των όσων συμβαίνουν και το ρίχνεις στο χάζεμα και στον «ασύδοτο» στοχασμό προσμένοντας ότι ίσως αυτός να μπορεί με το χαοτικό του ξεπέταγμα να αγναντέψει τις άγνωστες χώρες από μακριά.

      Παρακολουθείς την καταιγίδα που σαρώνει καθετί στην ορμή της και αναρωτιέσαι πώς τη δέχονται φυτά και ζώα, νιώθουν την χάρη του νερού ως πηγή ζωής ή ρημάζονται από τη βιαιότητα του υδάτινου καταιγισμού; Νιώθεις ένα κενό στην πρόσληψη της όλης εικόνας και προσπαθείς με τα ερμηνευτικά εργαλεία να αναπληρώσεις ό,τι οι αισθήσεις δεν μπορούν να συλλάβουν. Αλλά και πάλι μετεωρίζεσαι: αντιλαμβάνομαι ό,τι πραγματικά συμβαίνει;

      Διαφαίνεται ότι οι αισθήσεις μας δεν είναι απλώς και μόνο «παράθυρα» που συνδέουν τον έξω κόσμο με τη σκέψη μας. Έχουν σαφώς μια ανεξαρτησία, αλλά ταυτόχρονα συνάπτονται και συλλειτουργούν τόσο με τον κόσμο των συναισθημάτων μας όσο με τον ίδιο το στοχασμό μας. Και ίσως αυτή η ενότητα να είναι το προνομιακό πεδίο στο οποίο μπορούν να μελετηθούν πιο συστηματικά και πιο αποτελεσματικά και οι αισθήσεις μας. Άλλωστε είναι πανίσχυρη η σχέση των αισθήσεων και των συναισθημάτων και αυτό είναι καθημερινό βίωμα αλλά και βαθιά συνειδητοποίηση του κάθε ανθρώπου.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top