Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η «ζωντανή διαθήκη» της Νόρας
23/03/2016, 12:53 μμ

Η «ζωντανή διαθήκη» της Νόρας

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

nora-g«Νόρα Γουέμπστερ» του Κολμ Τομπίν Εκδ. Ίκαρος, σελ. 448

 

Στη «Διαθήκη της Μαρίας», μια γυναίκα θρηνεί για τον χαμένο γιο της. Δεν είναι μια τυχαία γυναίκα, αλλά η Παρθένος Μαρία σε μια οργίλη εκδοχή της, απότοκη της απώλειας του τέκνου της. Το λογοτεχνικό διακύβευμα ήταν πολύ υψηλό για τον Κολμ Τομπίν, εντούτοις τα κατάφερε.

Κι αυτή τη φορά επιλέγει να μιλήσει μέσα από το στόμα μιας γυναίκας – είναι η πολλοστή φορά που ο ιρλανδός συγγραφέας, ένας από τους καλύτερους της χώρας του, γίνεται το αντηχείο του γυναίκειο ψυχισμού. Φαίνεται να κατέχει τα… κλειδιά της σκοτεινής θηλυκής φύσης και μέσω αυτής να ανασύρει από μέσα του ατόφια κομμάτια της δικής του ζωής. Άλλωστε έχει παραδεχθεί και ο ίδιος ότι τα παιδικά του χρόνια είναι γεμάτα από γυναικείες παρουσίες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο καθόρισαν την ενήλικη ζωή του. Μόνο που τώρα επιλέγει να μιλήσει για πράγματα απλά, καθημερινά, τετριμμένα.

Η Νόρα Γουέμπστερ, μια απλή γυναίκα από το Γουέξφορντ της Ιρλανδίας, η ηρωίδα του ομώνυμου μυθιστορήματος, δεν φαίνεται να του είναι ξένη. Στην πραγματικότητα, ο Τομπίν γράφει ένα από τα πιο «δικά» του βιβλία: πολλές σημάνσεις του μυθιστορήματος οδηγούν στη δική του ζωή. Αρκετά πρόσωπα και περιστατικά ταυτίζονται με εκείνα που ο ίδιος βίωσε. Κι όμως, δεν είναι ένα μυθιστόρημα «πνιγμένο» στην οσμή αναθηματικών κεριών. Ο Τομπίν δεν αυτοβιογραφείται: δεν επιθυμεί να γράψει για τη μητέρα του, φερ’ ειπείν, αλλά για τη μέθοδο της απώλειας, για τη θλίψη της κενότητας, για τη βίωση ενός πράγματος τετελεσμένου, όπως είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου.

Η Νόρα, βρίσκεται πλέον στο κατώφλι της μέσης ηλικίας, έχει χάσει πρόσφατα τον άνδρα της, ζει με τα τέσσερα παιδιά της –τα δύο αγόρια είναι ακόμη μικρά, ενώ οι δύο κόρες της ξεκινούν τη ζωή τους ως έφηβες-, αλλά πάνω από όλα είναι αναγκασμένη να σταθεί μπροστά σε ένα τοίχο που ορθώνεται μπροστά της.

Βρισκόμαστε στην ταραγμένη δεκαετία του ’60, τότε που τα πολιτικά γεγονότα στην Ιρλανδία ήταν έντονα και η πολεμική ανάμεσα στους Καθολικούς και Προτεστάντες οδήγησε στο γνωστό αιματοκύλισμα του Ντέρι που έμεινε στην Ιστορία ως «Bloody Sunday».

Είμαστε, όμως, και σε μια κλειστή κοινωνία όπου η Νόρα οφείλει να ακολουθήσει κατά γράμμα το ρόλο της θλιμμένης χήρας και να κρατήσει ψηλά την υπόληψη του θανόντος άνδρας της, ενός δασκάλου και σεπτού μέλους της τοπικής κοινωνίας, δίχως η ίδια να ελπίζει σε κάτι διαφορετικό από αυτό που η καρδιά της θα ζητούσε. Και κάπου εκεί έρχεται το τσάκισμα. Μόνο που ο Τομπίν δεν δημιουργεί δράματα, δεν σπέρνει δεξιά-αριστερά εντάσεις. Τα πάντα στο μυθιστόρημα υπονοούνται με έναν ψίθυρο, με μια μικρή μετατόπιση, με μια νύξη ή μορφασμό. Ορισμένες φορές με μια κίνηση του χεριού στα μαλλιά ή με μια καθημερινή, αδιάφορη απάντηση που μέσα της κρύβει καταπιεσμένα όνειρα. Υπό άλλες συνθήκες η Νόρα Γουέμπστερ θα ήταν μια πρωτοεπίπεδη ηρωίδα και το μυθιστόρημα που φέρει το όνομά της θα ήταν ένα κουραστικό πήγαινε-έλα καθημερινών συμβάντων. Αυτό που το κάνει να ξεφύγει από την κοινοτοπία είναι ότι ο Τομπίν δίνει πνοή στα μικρά, ελάχιστα πράγματα. Σε αυτά που η πνιγηρή καθημερινότητα δεν επιτρέπει να αναδυθούν. Όταν η Νόρα αναγκάζεται να πουλήσει το εξοχικό της οικογένειας διότι τα οικονομικά της πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο, αυτό είναι μια κίνηση εξόχως σημαντική. Όταν αποφασίσει να αλλάξει το χτένισμα και το χρώμα των μαλλιών της ή να φορέσει ένα ρούχο που ενδεχόμενα της προσδίδει μια απαγορευμένη χάρη, αυτή η απόφαση είναι μια γδάρσιμο του κανόνα. Όταν προσδένεται σε ένα παιδικό όνειρο και αρχίζει μαθήματα φωνητικής, άρα βρίσκει καταφυγή στο βασίλειο της μουσικής, τότε είναι σαν να σηκώνεται μέσα της ένα άηχο κύμα. Όταν αναγκάζεται να επιστρέψει στην παλιά δουλειά της, γνωρίζει πως θα βρεθεί αντιμέτωπη με ανθρώπους που είχε θάψει στο παρελθόν της.

 

Colm Tóibín

Colm Tóibín

 

Γύρω της κινούνται άνθρωποι που κάτι ζητούν από αυτήν. Συγγενείς, φίλοι, πρώην συνάδελφοι, τα παιδιά της, μέλη της τοπικής κοινωνίας: όλοι τους κουβαλούν ένα ρόλο, μια ιδιότητα, μια ευδιάκριτη από τους άλλους ταυτότητα. Αυτό πρέπει να κάνει κι εκείνη. Μόνο που η Νόρα είναι μια γυναίκα ατίθαση, αλλά όχι σε σημείο έκρηξης. Φέρει έναν προστατευτικό υμένα που της επιτρέπει να βρίσκεται μέσα σε μια κατάσταση, αλλά ταυτόχρονα να την παρατηρεί από απόσταση – σχεδόν αποστασιοποιημένη. Έτσι λειτουργεί στις κοινωνικές της σχέσεις, έτσι και με τα παιδιά της. Πράγματα, εικόνες, συμπεριφορές, γεγονότα τής ξεγλιστρούν, αλλά δεν αισθάνεται ενοχές. Δεν είναι μια κυνική φύση, για να εικάσει κανείς ότι αυτή είναι η άμυνά της απέναντι στον κόσμο, αλλά μια γυναίκα που βρέθηκε μπροστά σε ένα γκρεμό και αναζητεί τα βήματά της: να πάει μπροστά ή πίσω και γιατί να το κάνει; Η δική της ταυτότητα είναι που λείπει. Όσο ζούσε ο άνδρας της, όλα φαίνονταν στη θέση τους, ήταν τακτοποιημένα. Τώρα που είναι ουσιαστικά μόνη της με την εαυτό της, πρέπει να τον επανεφεύρει για να μπορέσει να υπάρξει.

Ο Τομπίν κινεί το φακό του από έξω προς τα μέσα. Από την ευρεία εικόνα μιας χώρας σε πολιτικό αναβρασμό, στο εσωτερικό τοπίο της Νόρας όπου κι εκεί φουντώνει μια μικρή φλόγα. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο ίδιος επιλέγει να πάρει απόσταση από τα πρόσωπα, δείχνει να τα παρατηρεί με χειρουργικό τρόπο. Ενδιαφέρεται για τις μικρές, αδιόρατες λεπτομέρειες, αφήνει την επιφάνεια να κερδίζει… μέτρα, αλλά στην ουσία σελίδα τη σελίδα σκάβει μέσα στο μυθιστόρημα και τις ζωές των ανθρώπων του. Έχει παραδεχθεί ότι κάποια στιγμή ξεκίνησε το πρώτο κεφάλαιο της «Νόρα Γουέμπστερ», εν συνεχεία όμως το άφησε για να γράψει άλλο βιβλίο και όταν το έπιασε ξανά χρειάστηκε να περάσει ένα διάστημα συγγραφικού «βασανισμού» μέχρι να το ολοκληρώσει. Ίσως διότι φοβήθηκε ότι το προσωπικό τίμημα σε αυτό το μυθιστόρημα θα ήταν μεγαλύτερο. Κι όμως, καταφέρνει να ισορροπεί ανάμεσα σε λεπίδες που ενώ στην πραγματικότητα κόβουν εκείνος δεν επιθυμεί να τρέξει άφθονο αίμα. Όλο το μυθιστόρημα είναι τα ίχνη από τις μικρές κηλίδες ζωής που στάζουν από τους ήρωές του.

Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στην Αθηνά Δημητριάδου.

 

nora-cover

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top