Ο άλλος Δραγούμης
Γράφει η Μαριλένα Αστραπέλλου //
Πηγή: tovima.gr
Ανακαλύπτουμε έναν συναρπαστικό ζωγράφο, τον Νίκο Δραγούμη (1874-1933), και μια μυθιστορηματική ζωή, μοιρασμένη ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Προβηγκία. Το γεγονός της χρονιάς στο Μέγαρο Εϋνάρδου της οδού Αγίου Κωνσταντίνου
Μετά τη βαβούρα και τη σκόνη της Αγ. Κωνσταντίνου η ηρεμία μέσα στο νεοκλασικό Μέγαρο Εϋνάρδου είναι ευχάριστη, ανακουφιστική. Τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση «Νίκος Δραγούμης. Ο ζωγράφος, 1874-1933» είναι γεμάτα χρώμα και εκφραστικότητα, αποπνέουν μια αισιοδοξία, μια αγάπη για τη ζωή, όπως συμβαίνει και με τους πίνακες των εκπροσώπων του κινήματος των Ναμπί που τόσο θυμίζουν. Η αυτοπροσωπογραφία του δημιουργού τους που μας υποδέχεται στην είσοδο της έκθεσης διαθέτει ωστόσο ένα διαφορετικό ειδικό βάρος. Το βλέμμα στο πρόσωπό του σε καρφώνει στα μάτια με ένα βλέμμα αμείλικτο, ενδεχομένως βαθιά ταλαιπωρημένο από κρυφή βάσανο. Πλαισιωμένο όπως είναι από τη βυζαντινότροπη επιγραφή του ονόματός του και με τα συνοφρυωμένα χείλη του να αναδίδουν μια συγκρατημένη αυστηρότητα φέρνει στον νου αν όχι κάποιον άγιο, σίγουρα κάποιον που μαρτύρησε για την πίστη του.
Ο αποσυνάγωγος Δραγούμης
«Ηταν ευαίσθητο και καλό παιδί, είχε κάποια νευράκια, ξεσπούσε κατά των γονιών του, αλλιώς φανταζόταν τη ζωή εκείνος και αλλιώς τη φαντάζονταν οι γονείς του» λέει ο ανιψιός του Μάρκος στο ντοκιμαντέρ της Κλεώνης Φλέσσα «Νίκος Δραγούμης, ένας ζωγράφος στη σκιά της ιστορίας», το οποίο προβάλλεται στην έκθεση. Στο μεγαλοαστικό σπίτι όπου γεννήθηκε ο Νίκος Δραγούμης το 1874 οι καλλιτεχνικές ανησυχίες επιτρέπονταν μόνο ως χόμπι. Το περιβάλλον όπου μεγάλωνε μαζί με τα δέκα αδέλφια του ήταν αυστηρό αλλά προσανατολισμένο προς την εκπαίδευση. Λάτρης της θάλασσας, είχε από μικρός το όνειρο να γίνει ναυτικός, αλλά δυστυχώς απέτυχε στις εξετάσεις της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Οπως σημειώνεται στον εξαιρετικό κατάλογο της έκθεσης, «Νίκος Δραγούμης. Ο ζωγράφος, 1874-1933», ο πατέρας του «ως άλλος βιβλικός πατριάρχης» τον έγραψε στη Νομική Σχολή της Σορβόννης, από την οποία εκείνος αποφοίτησε εν τέλει με πολλές δυσκολίες το 1897. Λίγο μετά ήρθε σε ρήξη μαζί του και η παραδοσιακή πρωτοκαθεδρία του πρωτότοκου γιου Νίκου πέρασε στον δεύτερο γιο (και τέταρτο παιδί της οικογενείας), δηλαδή στον Ιωνα. Ο Νίκος θα αρχίσει να ζει από ένα μικρό κληροδότημα της γιαγιάς του από την πλευρά της μητέρας του. Η μεγάλη αλλαγή στη ζωή του έμελλε να έρθει όταν άρχισε να παίρνει μαθήματα τέχνης στην Academie Julian στα τέλη του 1899. Στον ίδιο δηλαδή χώρο όπου είχε φοιτήσει ο Ματίς και όπου είχαν συσπειρωθεί οι καλλιτέχνες που αυτοχαρακτηρίστηκαν ως «Ναμπί» (Les Nabis), «προφήτες» δηλαδή στα εβραϊκά μιας νέας αισθητικής με έντονη επιρροή από τη ζωγραφική του Γκογκέν. Να γιατί ζωγραφίζει τους μεγάλους κήπους του Παρισιού όπως οι Πιερ Μπονάρ και Εντουάρ Βιγιάρ. Να γιατί τα έργα του θυμίζουν τόσο έντονα τα επίπεδα, πλακάτα χρώματα του Γκογκέν. «Ο Νίκος, άκακος, ευγενικός και αξιαγάπητος άνθρωπος αν και επαναστατικής ιδιοσυγκρασίας – και κάποτε θυμώδης – είναι πιθανόν ο πρώτος που έφερε στην Ελλάδα την ιμπρεσιονιστική τεχνοτροπία και το χωρίς βαθμιαία φωτοσκίαση, σχεδόν διακοσμητικό σχεδίασμα με νερόχρωμα και γκουάς (πηχτό συνήθως άσπρο χρώμα) πάνω σε σκοτεινό αδρό χαρτί (στρατσόχαρτο)» έγραφε ο Φίλιππος Δραγούμης τη δεκαετία του ’60, σε ένα κείμενο που δημοσιεύεται για πρώτη φορά στον κατάλογο της έκθεσης. Ο ζωγράφος Νίκος Δραγούμης σίγουρα επηρεάστηκε από τον μικροξάδερφο του ιμπρεσιονισμού, τον πουαντιγισμό. Ηταν όμως όπως προείπαμε πρωτίστως «Ο έλληνας Βαν Γκογκ». Κοινά τους, μεταξύ άλλων, οι νευρώδεις γραμμές του σχεδίου, η αγάπη για τις για-πωνέζικες ξυλογραφίες με τις αναπάντεχες οπτικές γωνίες και βεβαίως η κοινή θεματολογία, η απεικόνιση δηλαδή ανθρώπων του μόχθου. Ισως εξαιτίας της δύσκολης σχέσης με τον πατέρα του ο Νίκος Δραγούμης απομακρύνθηκε από τα αστικά ή μεγαλοαστικά πρότυπα της διαπαιδαγώγησής του και ζωγράφισε εργάτες και αγρότες, ανθρώπους με τους οποίους ένιωθε ότι ταυτιζόταν περισσότερο.
Η αρχή του τέλους: από την ηλίαση στην ψυχασθένεια
πότε & πού:
«Νίκος Δραγούμης. Ο ζωγράφος, 1874-1933», στο Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αγίου Κωνσταντίνου 20 & Μενάνδρου, ως τις 18/7