Niemands Rose: «Έχω πίστη στη ζωή όμως, παρά το κατά τον δαίμονα εαυτού που με καταδιώκει»

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα // *

«What’s in a name? That which we call a rose. By any other name would smell as sweet»

Έκανε blog για να λέει τη γνώμη της. Δεν χωρούσε εκεί όπου ήταν, στο φόρουμ. Μέσα από το blog της έγινε διάσημη, η γνωστή μας σε όλους Niemands Rose. Σε πέντε χρόνια κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο της «Τα φώτα στο βάθος», απ’ τις εκδόσεις «Απόπειρα». Η υπογραφή όπως αντιλαμβάνεστε Niemands Rose. Για την ζωή της γνωρίζουμε ότι έχει γεννηθεί στην Κρήτη, έχει σπουδάσει Κοινωνικές Επιστήμες στην Αθήνα και στο Λονδίνο.

Έχει συνεργαστεί με διάφορες εφημερίδες και περιοδικές εκδόσεις (την Ελευθεροτυπία, την Αυγή και τα “Ενθέματα”, το “Μπαχάρ” κ.ά.), ενώ κείμενά της περιλαμβάνονται στο συλλογικό έργο “Ανθολόγιον Ιστολόγιον” (ψηφιακή έκδοση, 2012). Καθώς και το ότι διατηρεί από το 2007 το μπλογκ “Του κανενός το ρόδο” δλδ “Niemands Rose”. Για το βιβλίο της, ότι έγινε θεατρικό και αρέσει πολύ. Μας μιλά για την ζωή της, για «Τα φώτα στο βάθος», για το όνομα που επέλεξε, για την Αθήνα που ξαναβρήκε γυρίζοντας, για τη ζωή των νέων και ναι το βαφτιστικό της το μάθαμε αλλά εμείς θα την λέμε όπως την γνωρίσαμε επειδή είναι η γνωστή μας Niemands Rose πια.

-Να σας λέω… όπως υπογράφετε; Niemands Rose;

Το Νήμαντζ Ρόουζ, ή Νημαντσγόζε, πιο σωστά, προέρχεται από έναν στίχο, του γερμανοεβραίου ποιητή Παούλ Τσελάν, που βίωσε σε νεαρή ηλικία την θηριωδία των στρατοπέδων συγκέντρωσης στον β’παγκόσμιο πόλεμο, ενώ και οι δύο γονείς του εκτελέσθηκαν από τους ναζί. Αν και συχνά μετανιώνω που οικειοποιήθηκα τη φράση ενός από τους σπουδαιότερους μεταπολεμικούς ποιητές παγκόσμια, ή έρχομαι σε κάποια αμηχανία που φέρω ένα τόσο ανοίκειο φιλολογικό ψευδώνυμο, ωστόσο πια, περισσότερο από ποτέ, πείθομαι ότι πρέπει να το διατηρήσω ως υπόμνηση και ως φόρο τιμής στον ποιητή. Επομένως, για να απαντήσω στην ερώτησή σας, ναι, έτσι θα ήθελα να με αποκαλείτε.

-Και να μας πείτε πώς γεννήθηκε το 2007 το μπλογκ «Niemands Rose», «Του κανενός το ρόδο»;

Το μπλογκ προέκυψε μέσα από μία σειρά συμπτώσεων, όπως το ότι εκδιώχθηκα από ένα φόρουμ γιατί ενοχλούσαν την ομήγυρη οι απόψεις μου. Μου είχαν πει «αν θες να λες αυτά τα πράγματα, να πας να ανοίξεις μπλογκ!» Αναρωτήθηκα τι να είναι αυτό, κι όταν κατάλαβα πως δεν κινδυνεύεις να λογοκριθείς από τον κάθε μικρόνοα διαχειριστή ή να πέσεις θύμα διαδικτυακού λιντσαρίσματος γιατί διαταράσσεις τις εγκατεστημένες δυναμικές της ομάδας σε κάποιο φόρουμ, ένιωσα πως μου ταιριάζει καλύτερα.

Εκτός από αυτό, το φαινομενικά ατυχές αλλά επί της ουσίας ευτυχές περιστατικό, η απόφασή μου είχε να κάνει με το ότι βρισκόμουν σε μια περίοδο αναγκαστικού κατ’ οίκον περιορισμού, γιατί έπρεπε να τελειώσω το διδακτορικό μου. Αναζητούσα επομένως επικοινωνία και δημιουργική διέξοδο στον «εγκλεισμό» μου, οπότε κατέφυγα από το ένα είδος γραψίματος, το ακαδημαϊκό, στο άλλο, το λογοτεχνικό. Τέλος, ήταν η περίοδος που αποφάσισα να σταματήσω να γράφω ποίηση, πράγμα που έκανα για είκοσι χρόνια, σε μια στιγμή έκλαμψης κι αυτεπίγνωσης, επιτέλους, πως δε θα γινόμουν ποτέ μια καλή ποιήτρια, οπότε στράφηκα στον πεζό λόγο, κουβαλώντας όμως μαθητεία δυο δεκαετιών στην ποίηση και τη στιχουργία.

-Από το μπλογκ μέχρι το πρώτο βιβλίο σας «Τα φώτα στο βάθος» στις εκδόσεις «Απόπειρα», τι μεσολάβησε;

Μεσολάβησαν πέντε χρόνια σχεδόν αδιάλειπτης παρουσίας στα σόσιαλ μήντια, παρά το ότι επρόκειτο για πέντε ζόρικα χρόνια, με ολοκλήρωση του κύκλου σπουδών μου, επαναπατρισμό και προσαρμογή στα εντελώς νέα δεδομένα, μετάβαση από το ακαδημαϊκό σε εργασιακό περιβάλλον με ό,τι αυτό συνεπάγεται, τη γέννηση των δυο παιδιών μου, πέντε μετακομίσεις εντός και εκτός Ελλάδας. Μεσολάβησε δηλαδή μία περίοδος που δεν έχω προφτάσει να πάρω ανάσα, κι όμως η ανάγκη μου να αρθρώνω λόγο, να εκφράζομαι, ξεπερνούσε τελικά τις όποιες αντικειμενικές δυσκολίες.

-Και γιατί επιλέξατε να το υπογράψετε και πάλι ως Niemands Rose;

Ένιωθα πλέον πιο οικεία στο δημόσιο λόγο μου με το ψευδώνυμο. Όμως με την ευκαιρία, επειδή μου το ρωτάνε αυτό συχνά, αξίζει ίσως να υπενθυμίσω πως δεν έκανα δα και κάτι το καινοφανές. Συνηθίζεται στα γράμματα και στις τέχνες η χρήση καλλιτεχνικού ψευδωνύμου. Αρκεί να αναφέρω ελάχιστα παραδείγματα από την ελληνική λογοτεχνία που έγραφαν σταθερά με ψευδώνυμο, όπως ο Κοσμάς Πολίτης, ο Καραγάτσης, ο Τσίρκας, ο Ελύτης, ο Σεφέρης, ο Μυριβήλης, η Μυρτιώτισσα κ.α., ενώ υπήρξαν συγγραφείς που χρησιμοποιούσαν πολλαπλά ψευδώνυμα (ενδεικτικά, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος εμφανίζεται με 38 διαφορετικές υπογραφές, ο Εμμανουήλ Ροΐδης με 33 και ο Κωστής Παλαμάς με 19).

-«Αφηγήσεις μικρού μήκους», τι ακριβώς είναι «τα φώτα στο βάθος»; Είναι η εποχή μας «Τα φώτα στο βάθος»;

«Τα φώτα στο βάθος» είναι μία φράση από το ομώνυμο διήγημα στη συλλογή. Είναι τα φώτα της Λιβύης που λέγεται πως κάποιες νύχτες είναι ορατά από τα νότια παράλια της Κρήτης, είναι κι η ματιά που στρέφεται εκτός συνόρων. Είναι όμως κι ο αμυδρός φωτισμός που διακρίνεται στο βάθος ενός σκοτεινού ορίζοντα και που πρέπει να δούμε. Είμαστε υποχρεωμένοι. Εντέλει είναι ένα μήνυμα πίστης στη ζωή, στο φως.

-Πολιτική και ποιητική, κοινωνική και ονειρική, σκληρή και ταυτοχρόνως τόσο πολύ τρυφερή, με καθημερινή έννοια για τ’ ανθρώπινα είστε εδώ και τα βλέπετε κι έχετε κι άποψη, κι είστε τόσο πολύ νέα, να τα πάρουμε απ’ την αρχή: Χρυσή Αυγή, ένα φαινόμενο πού ποιος το εξέθρεψε;

Έχω την εντύπωση πως έχει βαθιές ιστορικές ρίζες το φαινόμενο και πως δεν εξέλειψε ποτέ από αυτόν τον τόπο. Όταν οι συνθήκες της βαθιάς οικονομικής ύφεσης και της πολιτικής κρίσης το επέτρεψαν, απέκτησε κι ένα brand name γύρω από το οποίο συσπειρώθηκε η ημεδαπή Καμόρα, και στέγασε τη μισαλλοδοξία, τον σωβινισμό, το ρατσισμό, την ξενοφοβία, τον λαϊκισμό, τη διεστραμμένη προγονολατρεία κλπ που επωάζονταν σε εστίες με άλλα ονόματα, αδιάλειπτα.

-Αυτοκτονίες, ανεργία κι απόγνωση, «τα φώτα στο βάθος» κι η Niemands Rose τι λένε;

Αποφεύγω συστηματικά να μιλήσω για τις αυτοκτονίες των τελευταίων χρόνων. Δε μιλάμε για αυτόχειρες αλλά για θύματα πολέμου. Με ταράζει πολύ το θέμα. Θέλω να ομολογήσω δημόσια, για πρώτη φορά, πως παλεύω με τον αυτοκτονικό ιδεασμό από παιδί. Και το μοιράζομαι γιατί το ταμπού σχετικά με την ψυχική υγεία, τα κοινωνικά αίτια της αυτοχειρίας , που έχει αναλύσει έξοχα ο Ντυρκέμ, και η ίδια η επιλογή της εθελούσιας εξόδου θεωρώ πως είναι αποπνικτικό για τους ανθρώπους που βιώνουν αυτή τη συνθήκη. Το φαινόμενο έχει ψυχολογική, κοινωνιολογική, πολιτική και φιλοσοφική διαστάση. Να τεθεί το θέμα, να κουβεντιαστεί. Αυτό θα ήθελα, για αρχή.

-Τα πιο φωτεινά και τα πιο σκοτεινά σημεία της εποχής;

Αναμφίβολα, κατά τη γνώμη μου, το πιο σκοτεινό σημείο είναι η άνοδος του ναζισμού. Τα φωτεινά σημεία είναι κατακερματισμένα, είναι πιο άδηλα, χρειάζεται να τα αναζητήσει κανείς. Τα βρίσκεις στην αλληλεγγύη που επεκτείνεται, στις συλλογικότητες που δημιουργούνται, στα έντυπα του δρόμου, στα συνθήματα στους τοίχους, στην άδολη τέχνη, στις τυχαίες συναντήσεις, στην κουβέντα με έναν ωραίο άνθρωπο, στη φύση.

-Να ρωτήσω κάτι αδιάκριτο: πώς είναι η ζωή σας σ’ αυτήν εδώ την εποχή; Έχω την εντύπωση ότι μετά τις σπουδές σας στο εξωτερικό ζείτε στην Αθήνα. Γεννηθήκατε στην Κρήτη και ζείτε στην Αθήνα…

Όπως έλεγα και πιο πριν, ζω μια φρενίτιδα προσπαθώντας να ανταποκριθώ ικανοποιητικά σε όλους τους ρόλους που έχω επωμιστεί ενώ μάλιστα βρίσκομαι σε μια αδιάκοπη «κίνηση». Έχω όμως πολύ ισχυρά γυναικεία πρότυπα (από τη γιαγιά μου μέχρι πολιτικές κρατούμενες) από τα οποία αντλώ δύναμη.

-Πώς ήταν η Αθήνα της επιστροφής; Πώς την αφήσατε και πώς την βρήκατε…

Την Αθήνα των φοιτητικών μου χρόνων στην Κυψέλη τη βίωσα ως ανθρωπογεωγραφία, την έζησα μέσα από τα πρόσωπα και τα κορμιά, τις φιλίες και τους έρωτες. Δεν την γνωρίζω παρά σαν απαραίτητο αλλά μακρινό σκηνικό για την πρώτη μου έξοδο από την οικογενειακή φωλιά. Όμως η Αθήνα, ακόμη κι ως μπαγκράουντ, εγγράφεται βαθιά μέσα σου. Δεν είναι τόσο τυχαίο που ξαναγύρισα κοντά της. Με εξοντώνει και με συγκλονίζει εξίσου, όπως μεγάλος έρωτας. Θα την εγκαταλείψω όμως σε περίπτωση που εκλεγεί δήμαρχος ναζί.

-«Τα φώτα στο βάθος» και η Niemands Rose είναι ήδη γνωστά, διαδικτυακά σχεδόν μυθικά πρόσωπα, πώς εξηγείτε αυτή την τόσο ζεστή επαφή με τον κόσμο;

Έχω πράγματι μεγάλη αποδοχή αλλά έχω και ορκισμένους εχθρούς, πρέπει να σας επισημάνω. Νομίζω η αποδοχή εξηγείται από το ότι γράφω πηγαία, όταν πρόκειται για λογοτεχνικά κείμενα, και ανεξάρτητα, χωρίς να ανήκω κάπου, χωρίς σκοπιμότητες, εκφράζοντας μόνο τον εαυτό μου, όταν πρόκειται για άρθρα.

-Γράφετε τώρα;

Έχω πολλές ιδέες, ευτυχώς, και έχω ξεκινήσει πολλά, δυστυχώς. Πρέπει να αφοσιωθώ σε ένα γραπτό.

-Κι είστε αισιόδοξη γι’ αυτό που θα ‘ρθει; Αλήθεια εκείνο το «αύριο» μπορείτε να φανταστείτε πώς θα ‘ναι;

Δεν είμαι αισιόδοξη, δεν είναι στη φύση μου. Έχω πίστη στη ζωή όμως, παρά το κατά τον δαίμονα εαυτού που με καταδιώκει. Το αύριο διαφαίνεται ζοφερό, στα μάτια μου. Παλεύουμε ήδη για το μεθαύριο.

-Πότε γράψατε για πρώτη φορά; Και ήταν;

Θυμάμαι πως είχα γράψει το πρώτο μου ποίημα όταν ήμουν μικρό παιδί κι είχα ακούσει στην τηλεόραση πως έχασε τη ζωή του μέσα στο γήπεδο ένας νέος άνθρωπος. Περίπου δυο δεκαετίες αργότερα που με παρότρυνε ένας φίλος να αναζητήσουμε το γεγονός, ανακάλυψα πως επρόκειτο για τον 29χρονο Χαράλαμπο Μπλιώνα, στο Αλκαζάρ της Λάρισας.

-Το όνομά σας αλήθεια ποιο είναι; Πώς σας λένε;

Θα μου επιτρέψετε να σας απαντήσω με μία φράση από το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Σαίξπηρ: «What’s in a name? That which we call a rose. By any other name would smell as sweet».

Η Niemands Rose γεννήθηκε στην Κρήτη. Σπούδασε Κοινωνικές Επιστήμες στην Αθήνα και στο Λονδίνο. Έχει συνεργαστεί με διάφορες εφημερίδες και περιοδικές εκδόσεις (την Ελευθεροτυπία, την Αυγή και τα “Ενθέματα”, το “Μπαχάρ” κ.ά.) ενώ κείμενά της περιλαμβάνονται στο συλλογικό έργο “Ανθολόγιον Ιστολόγιον” (ψηφιακή έκδοση, 2012). Διατηρεί από το 2007 το μπλογκ “Του κανενός το ρόδο“.

* Μέρος της συνέντευξης και με αρκετές αλλαγές δημοσιεύθηκε στο έθνος της Κυριακής.