✔ Νικόλας Σμυρνάκης: «Ο κόσμος αλλάζει απ’ αυτούς που παρακούν το ‘Δεν αλλάζει ο κόσμος, παιδί μου’»

Συνέντευξη στον Γιάννη Φαρσάρη //

 

Με τον Νικόλα γνωριζόμαστε ακριβώς δέκα χρόνια. Ένα πράγμα δεν έχει αλλάξει καθόλου όλα αυτά τα χρόνια: Ο Νικόλας πλημμυρίζει με πάθος την κάθε στιγμή του, και τους ανθρώπους γύρω του. Αν δεν τον παρακολουθήσεις ζωντανά σε ένα από τα σεμινάριά του, δεν θα καταλάβεις τι λέω. Κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες το δεύτερο βιβλίο του και οι μέρες του είναι γεμάτες από ενθουσιασμό και ταξίδια. Όποτε τον συναντώ, γεμίζουν οι δεξαμενές της αισιοδοξίας μου. Γιατί μοιραζόμαστε την ίδια βαθιά πίστη: «Να αλλάξουμε τον κόσμο. Γιατί αλλάζει. Γιατί μπορούμε. Και γιατί η ώρα του είναι», όπως μας παρακινεί.

-Νικόλα μίλησε μας για δύο έννοιες, με τις οποίες έχεις ασχοληθεί όσο λίγοι: Ευτυχία & Επιτυχία.

Είναι απόλυτα συνδεδεμένες. Επιτυχία χωρίς ευτυχία είναι σαν τούρτα σοκολάτας με μπόλικη σαντιγί γαρνιτούρα που ξέχασαν όμως να τη γεμίσουν με σοκολάτα. Φαίνεται εντυπωσιακή, αλλά τελικά μετά από μερικές κουταλιές πέφτεις στο «κενό», συνειδητοποιείς ότι δεν έχει νόημα.

Η μεγαλύτερη επιτυχία είναι η ευτυχία. Και η μεγαλύτερη ευτυχία είναι η αγάπη. Αγάπη για αυτό που κάνεις, για τους άλλους, για εσένα, για τον κόσμο. Την ουσιαστική αγάπη την βιώνεις μέσα από την προσφορά. Δίνεις, αλλά αυτό που παίρνεις καταλήγει να είναι πολλαπλάσιο. Πολλοί πιστεύουμε πως όταν δίνεις αδειάζεις. Κι όμως γεμίζεις δίνοντας.Νιώθεις όμορφα, σημαντικός, ότι η ζωή σου έχει κάποιο νόημα.

Η προσφορά είναι ο πιο εύκολος τρόπος να προσφέρεις ευτυχία, άρα να πετύχεις, να δώσεις αγάπη, άρα να αγαπηθείς. Μπορείς να επιλέξεις να είσαι ευτυχισμένος, με λίγα λόγια, να ζήσεις ευ-επιλεγμένος.

Ποιους ανθρώπους θεωρούμε άλλωστε επιτυχημένους και θαυμάζουμε, αναγνωρίζουμε, αγαπάμε ακόμη και αν δεν τους γνωρίζουμε προσωπικά; Όσους κατάφεραν μέσα από τη δραστηριότητά τους να έχουν θετική επίδραση σε πολλούς ανθρώπους. Είτε πρόκειται για τον ΣτιβΤζομπς της Apple είτε για την μητέρα Τερέζα, αναγνωρίζουμε εκείνους που πρόσφεραν σε πολλούς. Η προσφορά λοιπόν είναι δείκτης ευτυχίας. Και η ευτυχία δείκτης επιτυχίας. Οι τελευταίες έρευνες στο Harvard δείχνουν ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι έχουν περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν και σε επαγγελματικούς – οικονομικούς όρους. Θα έλεγα πως ο δυστυχισμένος επιτυχημένος είναι στην πραγματικότητα ένας αποτυχημένος επιτυχημένος.

Τώρα που ασχολήθηκα με το θέμα, επίτρεψέ μου Γιάννη να σου πω πως στην πραγματικότητα δεν ξέρω τι είναι η ευτυχία. Για σένα μπορεί να πηγάζει από μια βόλτα στην εξοχή και για μένα από έναν καφέ με έναν φίλο σε πολύβουο καφέ της πόλης. Σίγουρα όμως ξέρω τι θα έπρεπε να είναι. Αυτό που ήρθε.

-Τι είναι αυτό που σε γοητεύει, αλλά και σε εξοργίζει στις συμπεριφορές των ανθρώπων;

Θα μπορούσα εδώ να μιλήσω για την εξοργιστική αναξιοπιστία, τον υπέρτατο κακό εγωισμό, την εκνευριστική άρνηση να αποδεχτούμε την ευθύνη που μας αναλογεί, την ανειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μας που καταλήγει ψέμα απέναντι στους άλλους, την δυσκολία μας να συναισθανθούμε τους άλλους από την οποία πηγάζει μεγάλο μέρος της αδικίας στον κόσμο.

Θα μπορούσα να ισχυριστώ πως με συγκινεί το ακριβώς αντίθετο των συμπεριφορών που ανέφερα πιο πάνω. Προτιμώ όμως να μιλήσω πιο γενικά.

Το παράδοξο της φύσης μας, με γοητεύει, με απο-γοητεύει και με εξοργίζει (προσωρινά) ταυτόχρονα. Είμαστε ικανοί για το χειρότερο και το καλύτερο. Για πράξεις υπέρτατης ανωτερότητας, ικανοί να δημιουργήσουμε υψηλή τέχνη και ταυτόχρονα τόσο κοντά στο πρωταρχικό μας ένστικτο. Ο ίδιος άνθρωπος που δημιουργεί, συζητά, αλλάζει τον κόσμο μπορεί να έρθει στα χέρια με κάποιον στο δρόμο γιατί του κόρναρε. Κάποιος μπορεί να ευεργετήσει μια ολόκληρη χώρα, να δώσει τη ζωή του για να σωθούν παιδιά που λιμοκτονούν κι άλλος να δολοφονήσει τα ίδια παιδιά για μερικά δολάρια ή για την προσωπική του ευχαρίστηση. Μελετώ με θαυμασμό και αποτροπιασμό ταυτόχρονα, τα κίνητρα πίσω από αυτές τις συμπεριφορές.

Παρακολουθώντας το ανθρώπινο είδος ανά τους αιώνες κάποιος μπορεί να πει: «Ο άνθρωπος είναι ικανός μόνο για το χειρότερο, το άθλιο, το υπάνθρωπο».

Και κάποιος άλλος να απαντήσει: Το καλύτερο είναι μέρος του χειρότερου, το υπέρτατο τμήμα του άθλιου και ο υπεράνθρωπος κομμάτι του ανθρώπου».

Ο πρώτος να επιμείνει: Ο άνθρωπος είναι ικανός για το υπεράνθρωπο, προσπαθεί για το ανθρώπινο, μα συνήθως αυτό που πιο εύκολα του βγαίνει είναι το απάνθρωπο. Αυτή είναι η φύση του.

Και μετά έρχεται η πιο αποστομωτική απάντηση από όλες: Είναι στη φύση του ανθρώπου να ξεπερνάει τη φύση του. Ο απάνθρωπος και ο υπάνθρωπος μεταλλάσσεται κάθε μέρα σε υπεράνθρωπο (του Νίτσε) και σε Μετάνθρωπο.

-Ποιο είναι το βιβλίο εκείνο που σου άλλαξε τη ζωή;

Τα βιβλία του Καζαντζάκη, κυρίως η «Ασκητική»και η «Αναφορά στον Γκρέκο», με ενέπνευσαν να πιστέψω ότι μπορώ να γίνω συγγραφέας και να αναζητήσω τη δική μου φωνή συγγραφικά. Αυτό το διδάχτηκα από τον τόσο ξεχωριστό τρόπο γραφής του Καζαντζάκη.

Η φιλοσοφία του Νίτσε με ώθησε να γράψω, πρώτη φορά πριν από 19 χρόνια, δοκιμιακού χαρακτήρα κείμενα. Απόψεις για τη ζωή, τις σχέσεις, τη φιλία, την αγάπη. Όταν τα ξαναδιάβαζα, συνήθως το αποτέλεσμα μου άρεσε. «Πολύ αντικειμενική κρίση», θα σκέφτεσαι. Αυτός όμως ήταν ο λόγος που συνέχισα. Κι αν δεν μου άρεσαν, τα άλλαζα μέχρι να με αγγίξουν. Σκεφτόμουν τότε, που δεν είχα αναγνώστες, ότι αν καταφέρουν να «ερεθίσουν» τα δικά μου εγκεφαλικά κύτταρα, να διεγείρουν εμένα συναισθηματικά, πιθανότατα θα ενδιαφέρουν και τους άλλους (όταν κάποια στιγμή τα διαβάσουν).

Οι ιδέες αυτών των παλιών κειμένων συχνά πυκνά ξεπροβάλλουν στα τελευταία μου βιβλία και κλείνουν με νόημα το μάτι στον αναγνώστη,

Αρκετά επίσης με επηρέασε ο Ντοστογιέφσκι (Το Υπόγειο, ο Παίχτης ) και ο Όσκαρ Ουάιλντ με τον αποφθεγματικό του λόγο.

-Ποιο βιβλίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο κομοδίνο σου;

Διάφορα. Ανάλογα σε ποιο σημείο του σπιτιού βρίσκομαι και τη διάθεσή μου, διαβάζω κι άλλο βιβλίο. Αυτή τη στιγμή είναι τσαλακωμένες οι μέσα σελίδες των: Τα μυστικά της αποτελεσματικής ηγεσίας, του Thomas Gordon (εκδόσεις Μάρτης), TED TALKS, του Chris Anderson (εκδόσεις Τραυλός), Ποιήματα  του Ντίνου Χριστιανόπουλου (εκδόσεις Ιανός) και “Είπαν. Λεξικό του έξυπνου λόγου”, του Πάσχου Μανδραβέλη (εκδόσεις Καστανιώτη).

-Τι συμβουλή θα έδινες σε έναν νεαρό που ξενυχτάει με όνειρα, αλλά δεν βρίσκει τον τρόπο να τα πραγματοποιήσει;

Να σταματήσει να ονειρεύεται. Αστειεύομαι!

Θα του έλεγα αυτό που είπα στον νεαρό εαυτό μου κάποια χρόνια πριν. «Συνέχισε κι ό,τι γίνει βρε αδερφέ. Αν δεν τα καταφέρεις με τον έναν τρόπο, θα επιστρατεύσεις έναν άλλον. Κι αν δεν πετύχει ο άλλος, θα επιστρατεύσεις έναν τρίτο, τέταρτο, πέμπτο…». Μέχρι πότε; Μέχρι όποτε. Τι σημασία έχει το «πότε»; Πρέπει δηλαδή να θέσουμε ημερομηνία εκπλήρωσης των πιο σημαντικών μας ονείρων; Και πες ότι τα καταφέρνουμε. Μετά; Δεν θα ψάξουμε άλλο όνειρο να κυνηγήσουμε;

Εγώ σήμερα βρίσκομαι στον χιλιοστό όγδοο τρόπο (που δεν έχει δουλέψει) και συνεχίζω να ψάχνω τον επόμενο. Δεν τα έχω καταφέρει. Ή όποτε τα καταφέρνω σε κάτι, ανοίγεται μπροστά μου νέα κορυφή. Το ίδιο κάνει.

Η ουσία πίσω από όλα αυτά, είναι οι νεαροί του σήμερα (κι όχι μόνο) να κάνουν αυτό που πραγματικά αγαπούν. Κι αν δεν το έχουν βρει, να το ψάχνουν. Εκεί έξω είναι και τους ψάχνει κι αυτό. Κι όταν δεν κάνουν αυτό που αγαπούν, τη δουλειά των ονείρων τους για παράδειγμα, να αγαπήσουν την τωρινή τους δουλειά και να την χρησιμοποιήσουν για να επιχορηγήσουν το όνειρο.Ξέρω πολλούς σερβιτόρους που ταυτόχρονα σπουδάζουν θέατρο, κυνηγούν το όνειρο να γίνουν τραγουδιστές, επιχορηγούν τον στόχο να γίνουν coaches. Είναι εντάξει να εκπληρώνεις part time τα όνειρά σου.

Αν κάνεις αυτό που αγαπάς στη χειρότερη θα είσαι χαρούμενος. Στην καλύτερη θα μεγαλουργήσεις. Δεν υπάρχει αποτυχία όταν μιλάμε για τα όνειρά μας. Άλλωστε ποιος θα σου πει ότι απέτυχες αν δεν τα παρατήσεις.

Κι αν ντε και καλά θέλεις να το ονομάσεις έτσι, να ονομάσεις δηλαδή «αποτυχία» την προσωρινή μη επίτευξη ενός στόχου – ονείρου, πες ένα δεν γ!@μ@#@ται, πάρε το μάθημά σου, το οποίο αποτελεί πυξίδα για το μέλλον, και προχώρα.

Η καλύτερη συμβουλή που μπορώ να δώσω – αν και δεν μου αρέσουν οι συμβουλές εκτός κι αν στρέφονται εναντίον μου όπως αυτή που θα δώσω τώρα – είναι οι νεαροί της κατηγορίας που αναφέρεις να σταματήσουν να διαβάζουν εμένα και εσένα Γιάννη σε αυτή τη συνέντευξη και να θέσουν σε εφαρμογή το επόμενο εναλλακτικό σχέδιο για τη εκπλήρωση των ονείρων τους.

Η επιτυχία έρχεται πάντα στην επόμενη προσπάθεια. Ποια επόμενη δεν ξέρω. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το μάθεις εσύ (ο καθένας μας) προσπαθώντας.

Τι, ακόμα διαβάζετε; J

-Μπορείς να ξεχωρίσεις ένα ποίημα, μια ταινία, μια ζωγραφιά κι ένα τραγούδι;

Αντί για ποίημα θα σου πω έναν αγαπημένο μου στίχο του Καβάφη: «Και μες στην τέχνη πάλι, ξεκουράζομαι απ’ την δούλεψή της» (Ζωγραφισμένα).

Ταινία: Matrix. Η ιδέα πίσω από την ταινία ξεκλείδωσε το μυαλό μου!

Ζωγραφιά: Μιχαήλ Άγγελος, «Η δημιουργία του Αδάμ». Με συγκλονίζουν αυτά τα δάχτυλα Θεού και ανθρώπου, που είναι τόσο κοντά και δεν ξέρεις αν θα ενωθούν ποτέ, ή φαντάζεσαι την κοσμοχαλασιά που θα συντελεστεί αν τελικά σμίξουν.

Τραγούδι: Angie, Rolling Stones. Δεν είναι το τραγούδι τόσο. Είναι πως το λέει ο Τζάγκερ.

-Ποια είναι η αγαπημένη σου λέξη;

Περισσότερες από μία λέξεις:

ΣΥΝΕΠΡΟΟΔΟΣ = Συστηματική και Συνεχής πρόοδος.

ΕΥΕΠΙΛΟΓΗ / ΕΥΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟΣ = Ευ και επιλογή / Ευ και επιλεγμένος.

Αγάπη = Αυτή η λέξη με κάνει και σκέφτομαι ότι η αλφαβήτα θα μπορούσε να ξεκινάει από το Άλφα και να τελειώνει στο Ήτα. Η Άλφα-Ήτα της αγάπης. Βέβαια θα μας έλειπε το Πι, οπότε και θα ήταν Αγάη. Εκτός και αν το Πι ήταν ανάμεσα στο Άλφα και στο Ήτα.

Είναι η ώρα που οι λέξεις ανακατεύονται στο μυαλό μου κι εγώ παραλογίζομαι, οπότε σταματώ. Πώς τα κατάφερα πάλι ενώ μου ζήτησες να γράψω μια λέξη εγώ να σου απαντώ με εκατό πέντε;

-Σε ποια ιστορική εποχή θα ήθελες να ζεις;

Για μια μέρα μόνο στην αρχαιότητα, εκεί στην Εκκλησία του Δήμου στο λόφο της Πνύκας, να δω και να ακούσω από κοντά τους Έλληνες ρήτορες, τους φιλοσόφους (απαραίτητη προϋπόθεση να καταλαβαίνω τι λένε).

Για πολύ καιρό όμως, θα ήθελα να ζω στο σήμερα. Δεν είμαι υπέρμαχος του «κάθε πέρυσι και καλύτερα», ίσα ίσα κάθε πέρυσι και χειρότερα. Από όλες τις απόψεις.

Θα  ήθελα, βέβαια, να ρίξω και μια ματιά στην εποχή του Μετανθρώπου. Δηλαδή στον άνθρωπο μετά τον άνθρωπο. Τον εξελιγμένο άνθρωπο σε εκατομμύρια χρόνια από τώρα. Η μετάβαση από τον πίθηκο στον homo ήταν εκπληκτική. Τι μας περιμένει μετά; Πόσο εξελιγμένος θα είναι και τι θα έχει δημιουργήσει ο απόγονός μας όταν θα ξεφύγει από το ανθρώπινο DNA;

-Ποια είναι πιο αγαπημένη σου γωνιά στο Ηράκλειο, όπου ζεις;

Για γωνιές και πάλι θα σου μιλήσω (όχι για το χωριό Γωνιές). Πλατεία Αγίας Αικατερίνης (στα πουλάκια δηλαδή), βόλτα στην καινούρια παραλιακή την ώρα που σουρουπώνει (εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα), το πάρκο Γεωργιάδη που μας έχουν στερήσει εδώ και καιρό, πάνω στα τείχη (τώρα που το σκέφτομαι έχω πολύ καιρό να τα επισκεφτώ), στη μαρίνα δίπλα στον Κούλε, τα στενά σοκάκια του κέντρου.

-Συμπλήρωσε τη φράση: «Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που…»

Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που…πιστεύουν ότι ο κόσμος μας αλλάζει.

Αν κάποιος μου έλεγε «Ο κόσμος δεν αλλάζει με τίποτα», η απάντησή μου θα ήταν «Αν πράγματι δεν αλλάζει, τώρα ξέρω τον λόγο». Και θα τον κοιτούσα στα μάτια.

Αν Κάποιος μου έλεγε «Έχεις την ψευδαίσθηση ότι μπορείς να μεταμορφώσεις τον κόσμο», θα του απαντούσα «Έχεις την ψευδαίσθηση ότι έχω την ψευδαίσθηση ότι μπορώ να μεταμορφώσω τον κόσμο. Τι σε κάνει να πιστεύεις ότι η δική σου ψευδαίσθηση είναι πιο αληθινή από τη δική μου;»

Αν Κάποιος μου έλεγε «Ο κόσμος δεν αλλάζει με τίποτα», θα του έλεγα «Για τους άπιστους σαν εσένα θα τον αλλάξουμε πρώτα. Όλοι χωρούν στον αλλαγμένο κόσμο».

Ο κόσμος αλλάζει απ’ αυτούς που παρακούν το «Δεν αλλάζει ο κόσμος, παιδί μου». Γιατί αλλάζει ένας κόσμος; Ο κόσμος αλλάζει γιατί αλλάζουμε εμείς. Ο κόσμος αλλάζει γιατί τον αλλάζουμε εμείς.

Πώς αλλάζει ένας κόσμος; Αλλάζοντας έναν, που θα αλλάξει μία, που θα αλλάξει έναν… αλλάζεις τον κόσμο». Τι χρειάζεται για να αλλάξει ο κόσμος; Δύο πράγματα χρειάζονται για να αλλάξεις τον κόσμο. Ο κόσμος κι εσύ. Οπότε:

Ας αλλάξουμε τον κόσμο. Γιατί αλλάζει. Γιατί μπορούμε. Και γιατί η ώρα του είναι. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την αρχή. Εγώ…

Γιάννη σε ευχαριστώ.