✔ Νέες εκδόσεις: από τον Πολ Λαφάργκ και «Το δικαίωμα στην τεμπελιά» και τον Κοσμά Χαρπαντίδη «Το άκυρο αύριο» ως τους εφήβους και το δικαίωμα στην ανάγνωση

Επιμέλεια: Ελένη Γκίκα //

Διαβάστε τα προηγούμενα αφιερώματα στις νέες εκδόσεις >>

Ελληνική πεζογραφία:

Κοσμάς Χαρπαντίδης «Το άκυρο αύριο», εκδ. Πόλις, σελ. 288

Στη βόρεια μεθοριακή γραμμή, δίπλα στα “λασπωμένα χιλιόμετρα” που περπατούν οι πρόσφυγες διασχίζοντας τα Βαλκάνια με προορισμό την κεντρική Ευρώπη, δρουν τα μέλη της ακροδεξιάς οργάνωσης “Σπαρτιατική Λάβρυς”. Βίαιοι, ένοπλοι, με στολές παραλλαγής, έχουν ως ήρωα και πρότυπό τους τον αιματοβαμμένο αρχηγό εθνικιστικής ανταρτικής ομάδας του 1941-44 Πρόδρομο Αρσλάνογλου, τον επονομαζόμενο Αρσλάν αγά.
Απέναντί τους θα βρεθεί μια γυναίκα συγγραφέας, η οποία αποκαλύπτει τις αγριότητες που διέπραξε ο ήρωάς τους και υπενθυμίζει την οπισθοδρόμηση που έφερε ως δήμαρχος στην περιοχή. Θα καταφέρει τελικά να σώσει από τη λήθη την ιστορία; Θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τη “Σπαρτιατική Λάβρυ”, την τοπική κοινωνία, αλλά και μια μοναστική αδελφότητα που, ενεργοποιώντας τα πιο σκοταδιστικά αντανακλαστικά, προσπαθεί να επιβάλει τον Αρσλάνογλου και σαν άγιο; Θα βρεθούν δυνάμεις για να τη στηρίξουν απέναντι σε αποφασισμένους φανατικούς, που σαλπίζουν επιστροφή στο σκοτεινό παρελθόν για να σωθεί το έθνος από την παγκοσμιοποίηση;
Μέσα σε μια φύση οργιαστική και επιθετική, στο λευκό φόντο του χιονιού, εκεί όπου επιτηρούνται τα περάσματα αλλά και η ανθρώπινη ζωή, ξεδιπλώνεται ένας άγριος χορός εγκλημάτων και βίας, χαμένων αγώνων και δόλιων σχεδίων.
Θα υπάρξει, άραγε, αντίσταση απέναντι σε όσους ετοιμάζουν ένα αύριο που μόνο άκυρο μπορεί να φαντάζει για όλους μας;

Μαρία Τσακίρη «Ιφιγένεια: ο κύκλος της σιωπής», εκδ. Ψυχογιός, σελ.472

“Μα τι τόσο σημαντικό έχει η ζωή σου για να γίνει βιβλίο;” ρώτησα αυθόρμητα την Ιφιγένεια σ’ εκείνη την πρώτη γνωριμία μας, τον χειμώνα του 1997. Όλα όσα μου είπε ήταν ανατριχιαστικά, φρικτά… Όσα άκουσα έκρυβαν τόση ασχήμια, που αναρωτιόμουν αν μπορούσα να τα διαχειριστώ. Κάθε λέξη πιο βαριά από την άλλη. Όλες μαζί ισοπεδωτικές.
Χίλιες και μία ζωές στριμωγμένες σε τέσσερις δεκαετίες, που με έκαναν να καταλάβω πως απέναντί μου έχω έναν άνθρωπο με διαβολεμένη ψυχραιμία και προκλητικό θάρρος· συγχρόνως, μια απελπιστικά μελαγχολική και θλιμμένη γυναίκα με παγωμένη ψυχή, που τολμά να σε κοιτάξει κατάματα και να σου μιλήσει για εκείνη τη σχέση ντροπής με τον πατέρα της και για όλα όσα στιγμάτισαν την ύπαρξή της.
Κάπως έτσι ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για την έκδοση αυτή. Μόνο που χαθήκαμε με την Ιφιγένεια. Και για περίπου είκοσι χρόνια η ιδέα του βιβλίου έμεινε μια ανικανοποίητη επιθυμία, ώσπου νίκησε η ανάγκη μας να φωνάξουμε δυνατά την αλήθεια και να σώσουμε όσο περισσότερες ζωές μπορούμε. Και την αλήθεια αυτή την κρατάτε στα χέρια σας.

Βασίλης Μόσχος «Θραύσματα», εκδ. Κέδρος, σελ. 160

Μια γυναίκα επουλώνει τις πληγές της, την ίδια ώρα που μια άλλη πληγώνεται. Ένα αγόρι πιάνει κουβέντα με αγνώστους. Μια βόλτα εξελίσσεται απροσδόκητα. Η τελευταία πίστα ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού. Μια στιγμή διαύγειας στη ζωή ενός ηλικιωμένου κι ένα κορίτσι που βιάζεται να μεγαλώσει. Ένα ζευγάρι χάνει κάθε ελπίδα, ενώ κάποιο άλλο, μάλλον, τη βρίσκει την ύστατη στιγμή. Είκοσι τέσσερα διηγήματα, είκοσι τέσσερις ιστορίες που εκτυλίσσονται στο σύγχρονο αστικό τοπίο. Μοναξιά και βία, και ενδιάμεσα έρωτας, ποδόσφαιρο, παρεξηγήσεις, κακές επιλογές, τυχαίες συναντήσεις, απόγνωση και άνθρωποι που δε σταματούν να αγωνίζονται, ακόμα κι όταν παραιτούνται.

Κατερίνα Ανδριανάκη «Ανοξείδωτα ζευγάρια», εκδ. Κέδρος, σελ. 152

Ο Τζέισον, αποτυχημένος ζωγράφος και συλλέκτης έργων τέχνης, δεν έχει ξεπεράσει το θάνατο της μητέρας του. Η Οτίλια, μια νεαρή τυχοδιώκτρια, μπαίνει ξαφνικά στη ζωή του και τον εξαπατά στο όνομα της πραγματικής αγάπης. Η πεζή πραγματικότητα του Πίτερ αποκτά νόημα με τη γοητευτική Πενέλοπε, την πρωταγωνίστρια του βραζιλιάνικου σίριαλ που παρακολουθεί στην τηλεόραση. Τι συμβαίνει όταν ερωτεύεται τη συνάδελφό του Κάτια και συνειδητοποιεί ότι η βαριά σκιά του αυταρχικού πατέρα του τον έχει κάνει άτολμο και δειλό; Η επαγγελματική σχέση της Τζένης ως μεταφράστριας με τον διάσημο Αμερικανό συγγραφέα Πολ Ρίτσαρντ θα εξελιχθεί σε φλογερό ειδύλλιο. Μόλις κυκλοφορεί το τελευταίο του βιβλίο, συνειδητο-ποιεί ότι ήταν μια άσημη ερωτική περιπέτεια για εκείνον. Η εκδίκηση όμως έρχεται από το μέλλον. Τραγουδίστρια σε κακόφημο μπαρ η Μέρι ονειρεύεται να τραγουδήσει στην όπερα. Όταν γνωρίζει τον Τζόνι, γίνεται συνεργός του σε ληστείες τραπεζών. Θα ανακαλύψει ότι η αγάπη στηρίζεται μόνο σε ψευδαισθήσεις. Η Λουίζα, φτασμένη ηθοποιός, απογοητευμένη από τους γονείς και τον πρώην άντρα της, βλέπει την κατά πολύ νεότερή της Κλάρα σαν όαση μέσα στην έρημο. Μία αυθόρμητη κίνησή της θα στιγματίσει τη φιλία τους για πάντα. Πέντε ζευγάρια. Πέντε ιστορίες. Κάθε ιστορία έχει για τίτλο τα ονόματα των πρωταγωνιστών της. Τα μυστικά τους έρχονται στην επιφάνεια και τους εμποδίζουν να βρουν ισορροπία. Παγιδευμένοι ζουν τα αδιέξοδά τους και θέλουν να αλλάξουν για να βρουν τον χαμένο παράδεισο της αθωότητας.

Μαρία Ρασσιά «Η απόλαυση της σκιάς», εκδ. Κέδρος, σελ. 200

Το μεγαλύτερο βάρος στη ζωή είναι να μην έχεις τίποτε να κουβαλήσεις, σκέφτονται οι ήρωες του βιβλίου, που δεν επιθυμούν στην πραγματικότητα να γίνουν ήρωες.

Άνθρωποι καθημερινοί, εγκλωβισμένοι στον μικρόκοσμο και στις φοβίες τους. Αργά ή γρήγορα θα σταθούν με βλέμμα αμήχανο απέναντι στη σκιά τους. Θα αναρωτηθούν από τι είναι φτιαγμένη, αλλά οι λέξεις δεν αρκούν να την περιγράψουν. Θα τολμήσουν να κάνουν επιλογές, προσπαθώντας έτσι να αντικρίσουν τα ανομολόγητα, και θα σκεφτούν, χαμογελώντας ειρωνικά, πως ο κόσμος δεν άλλαξε, ούτε θα αλλάξει. Η ανακάλυψη πως τίποτε δε θα φωτίσει τη σκιά τους θα τους δώσει τη δύναμη να απολαύσουν την εύθραυστη ομορφιά μιας αχτίδας φωτός που μπαίνει από τη χαραμάδα.

Στάθης Λούβαρις «Ο γερμανός λοχίας», εκδ. Επίκεντρο, σελ. 360

Η γερμανική Κατοχή ενός ελληνικού νησιού, ιδωμένη από τη σκοπιά ενός λοχία της γερμανικής Μυστικής Αστυνομίας Στρατού. Το κείμενο είναι έργο αληθοπλασίας. Τα πρόσωπα, οι τόποι, τα γεγονότα, οι λεπτομέρειες και τα κείμενα της εποχής είναι αληθινά και ακριβή, πλην όμως κιβδηλώνυμα, για να μπορέσουν να αντιπροσωπεύσουν αδιακρίτως την ευρύτερη πραγματικότητα της Γερμανικής Κατοχής.
Ένας Γερμανός λοχίας, αφοσιωμένος στο καθήκον του, μέλος του ναζιστικού κόμματος, καταγράφει στο ημερολόγιό του τις σκέψεις του και τη δράση του σ’ ένα ελληνικό νησί στη διάρκεια της Κατοχής: την επιβολή των κατοχικών νόμων στον πληθυσμό, την καταδίωξη των βρετανών φυγάδων, το ανελέητο κυνήγι βρετανών κατασκόπων, την πάλη του κατά της Αντίστασης. Ταυτόχρονα συνοψίζει τις σημαντικότερες στιγμές της προπολεμικής ζωής του, ως παρακαταθήκη για τον ανήλικο γιο του. Τις ημερολογιακές καταχωρήσεις του λοχία σχολιάζει ένας Έλληνας ερευνητής, εγγονός ενός από τους αντάρτες που σκότωσαν τον Γερμανό τον Μάιο του 1944 σε ενέδρα, τιμωρώντας τον έτσι για τον θάνατο που έσπειρε στα χωριά τους.

Τάσος Παπαναστασίου «14 ημέρες», εκδ. Επίκεντρο, σελ.256

“Όσο περνούν τα χρόνια, η γεύση γίνεται καλύτερη, η αίσθηση της πραγματικότητας πιο πραγματική, η αντίληψη της ωραιότητας της ζωής πιο στερεή, τα χαμόγελα πιο όμορφα, οι σχέσεις πιο αληθινές, οι φίλοι σπανιότεροι μα καλύτεροι. Όσο περνούν τα χρόνια συνειδητοποιείς όλο και περισσότερο πόσο σπάνιο και εντυπωσιακό είναι το να ζει κανείς μια ζωή που του ανήκει.”
Ένα αφήγημα αστυνομικής υφής που προσομοιάζει με την ελληνική κρίση και τα τεράστια αδιέξοδά της. Ένα μυθιστόρημα με άξονα μια αστυνομική έρευνα που οδηγείται σε αδιέξοδο και σκηνικό την ιστορική μοίρα και την τραυματική τοπογραφία της Θεσσαλονίκης. Ένα μυθιστόρημα για τις επιλογές των ανθρώπων και το τίμημα που αυτές έχουν, για τα παιδικά τους χρόνια και τις ενήλικες αναγωγές τους, για τα λάθη και τη συγχώρεση. Μια ιστορία που μπερδεύεται με ανεξιχνίαστους φόνους, καταγράφει ανθρώπινες σχέσεις που αναταράσσονται και επαγγελματικές που δοκιμάζονται στο ανθρώπινο παζάρι. Στα ξέφωτα της κεντρικής ιστορίας εμπλέκονται σύγχρονες ιστορίες προσώπων, που προσπαθούν να ξεφύγουν από το παρελθόν το οποίο τους καταδιώκει ανελέητα.

Ξένη πεζογραφία:

Φλάννερυ Ο’ Κόνορ «Και βιασταί αρπάζουσιν αυτήν», Μετάφραση: Αλέξανδρος Κοτζιάς, εκδ. Αντίποδες, σελ. 250

Σε ένα ερημικό δάσος στο Τενεσί, ο αυτόκλητος προφήτης Μέισον Ταργουότερ πεθαίνει, αφήνοντας στον νεαρό μικρανιψιό του την εντολή να τον θάψει και να πάρει τη θέση του. Εκείνος παρακούει και αναζητά τη βοήθεια του ορθολογιστή θείου του, που ζει στην πόλη με τον άρρωστο γιο του.
Η Φλάννερυ Ο’Κόννορ αφηγείται με άτεγκτη ακρίβεια μια ιστορία πνευματικής αναζήτησης, μέσα από τη σύγκρουση του νεαρού με τον θείο του και την εσωτερική του πάλη ανάμεσα στην προφητική κλήση και την προσωπική αυτονομία.
Το επίμετρο του Ρίτσαρντ Τζιαννόνε αναδεικνύει το πνευματικό υπόβαθρο του μυθιστορήματος, διερευνώντας τις αναφορές του στην ασκητική παράδοση.

Ποίηση:

Ναζίμ Χικμέτ «Ποιήματα», Απόδοση και πρόλογος: Γιάννης Ρίτσος, εκδ. Κέδρος, σελ. 136

“Ο Ναζίμ Χικμέτ δεν ήταν διόλου αυτό που αποκαλούμε “διανοούμενος”. Δεν κατασπαταλούσε τις αισθήσεις του σε άπειρες κι αόριστες πνευματικές μεταπλάσεις. Τις βίωνε. Αισθανόταν απέραντα και σκεφτόταν με γενικές ιδέες, πάνω σε βασικά, λογικά σχήματα. Δεν ανακάλυπτε, ούτε αποκάλυπτε, αλλά επαλήθευε παραδεγμένες ήδη ιδέες, και στοχαζόταν φυσικά πάνω απ’ το αίσθημά του, κι όχι μέσα απ’ το αίσθημά του. Κι η σύμπτωση του αισθήματος και της ιδέας (και η ισορροπία τους μέσα στο έργο του) είναι φυσική στην περίπτωση του Χικμέτ, κι όχι καταναγκαστική.
Ναι, δεν είναι «διανοούμενος». Δεν κατεχόταν απ’ το συναίσθημα της αμηχανίας μπροστά στους ανθρώπους, στα γεγονότα, το χρόνο – δεν ένιωθε ούτε “ξένος” ούτε “ιδιαίτερος” ούτε “μονάχος”. Δε ζούσε μέσα στη σκοτεινή “χιλιοόμματη καχυποψία” που εξαντλείται σε μιαν ανεξάντλητη έρευνα, ψηλαφώντας απίθανες περιοχές διαρκώς επικρεμάμενων “αόρατων απειλών” και δημιουργώντας “απαραβίαστα καταφύγια” μιας καταπληκτικής τεχνικής ευστροφίας. Οι απειλές γι’ αυτόν είχαν οριστεί μέσα στον συγκεκριμένο ιστορικό, κοινωνικό χώρο. Κι ο αγώνας του, ο αγώνας της τέχνης του, είχε ορισμένο, ορατό στόχο. Δεν ένιωθε την ανάγκη μιας εσωτερικής αυτοπροστασίας. Προστατευόταν, προστατεύοντας τους άλλους, και μαχόταν με την πιο γυμνή παρρησία”. Απόσπασμα από τον Πρόλογο του Γιάννη Ρίτσου.

Τάσος Κουράκης «Επί σωμάτων λέξεων», εκδ. Ιανός, σελ. 104

Δείγμα γραφής:

Επί των λέξεων, αλλά και επί ακμής θαλάσσης.
Ναυαγοί επί νήσων /που εκλαμβάνουν τους αφρούς των κυμάτων /ως αλυκές ξηράς και οδεύουν /επί ακμής θαλάσσης αβύθιστοι /προς το Άλας
Η προσέγγιση του έρωτα ως διαδικασία γέννησής σου.
Έρωτας είναι /όταν, καθώς ανάμεσα στα σκέλια της, /αναρωτηθείς για κλάσμα δευτερολέπτου μήπως /τότε /πρωτοβγαίνεις στη ζωή /κι αντικρίζεις το φως!
Γιατί εν τέλει… Όταν τα κορμιά του έρωτα /ανασμιλεύονται /Οι λεγεώνες της ιστορίας /αποδομούνται

Πέτρος Μητρόπουλος «υπό ένδειξη εκκρεμότητας», εκδ. Κέδρος, σελ. 64

Δείγμα γραφής:

“Σαν ποίηση αγαπημένη”

Θέλω σαν ποίηση αγαπημένη
να μη σε σημειώνω
Να ερωτεύομαι τις λέξεις σου
να πλανιέμαι στις μεταφορές
και στις παρομοιώσεις σου
όλη τη μέρα οι στίχοι σου
να ζουζουνίζουνε στο αιθεροβάμον
μυαλό μου
όμως να μη σε σημειώνω
Κι όταν όλοι θα σε ψάχνουν
στις πιο απόκρυφες στροφές σου
μόνο εγώ
από μνήμης
να ξέρω πού να σέ βρω

Άννα Σωτρίνη «Ταξιδευτές σε δυο ευθείες», εκδ. Κέδρος, σελ. 48

Δείγμα γραφής:

“Ανυπεράσπιστος αυτόχειρ”

Δεν τον δίδαξε ο καιρός.
Αφανής η Φύση
διέσχισε
το διάβα του.
Κι ας φυλλομέτρησε
τους φιλοσόφους.
Εκείνο το «παν μέτρον…»
της αρμονίας
έμεινε ανυπεράσπιστο.
Κράτησε μόνο τα λόγια
που πεταμένα στ’ άχρηστα
έχασκαν
θαρρώντας πως είναι
λέξεις.
Κι αντί να κηρύξει
έρωτα,
κίνησε για πόλεμο
σε ό,τι δεν του παραδόθηκε
άνευ ορίων
κι άνευ όρων.

Ψυχολογία:

Καλλιόπη Εμμανουηλίδου «Ξαναστέκομαι στα πόδια μου», εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 232

Η ζωή είναι απρόβλεπτη. Ανεργία, χωρισμός, απώλεια, ασθένεια, είναι μερικές μόνο από τις κρίσεις που μπορεί να μας χτυπήσουν απρόσμενα την πόρτα. Όταν προκύπτουν καταστάσεις και γεγονότα που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε, έχουμε δύο επιλογές: Η μία είναι να αγνοήσουμε το τραύμα, που όμως θα συνεχίσει να μας πονάει, κρυφά, μυστικά και διαρκώς. Η άλλη επιλογή είναι να αναγνωρίσουμε ότι τραυματιστήκαμε και να αφήσουμε την εμπειρία αυτή να μας αλλάξει, να μας μετασχηματίσει, να μας εξελίξει.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί έναν οδηγό ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας. Περιγράφει και αναλύει τις πιο συχνές κρίσεις που μπορεί να μας τύχουν, με γνώμονα τι χρειαζόμαστε περισσότερο όταν εμείς, ή κάποιο κοντινό μας πρόσωπο, ερχόμαστε αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις. Μέσα από ανάλυση, χρήσιμες τεχνικές και πρακτικές ασκήσεις, θα μάθουμε πώς να διαχειριζόμαστε καλύτερα τις κρίσεις, αλλά κυρίως πώς να φροντίζουμε τον εαυτό μας, ώστε η κρίση αυτή να μη σημάνει τη διάλυση της ζωής μας αλλά την εξέλιξή της.

Πολιτική – Φιλοσοφία:

Πωλ Λαφάργκ «Το δικαίωμα στην τεμπελιά», Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 96

Ένα εμβληματικό βιβλίο, ένα μανιφέστο για το τι σημαίνει ανθρώπινη ζωή. Μια από τις πλέον εμπνευσμένες επιθέσεις στην έννοια της εργασιακής ηθικής.
“Στην καπιταλιστική κοινωνία, η εργασία είναι η αιτία κάθε πνευματικού εκφυλισμού και κάθε σωματικής παραμόρφωσης […] Το προλεταριάτο, η μεγάλη τάξη που περιλαμβάνει όλους τους παραγωγούς των πολιτισμένων εθνών, η τάξη που, απελευθερώνοντας τον εαυτό της, θα απελευθερώσει την ανθρωπότητα από τη δουλική εργασία και θα καταστήσει το ανθρώπινο ζώο ελεύθερο ον, το προλεταριάτο ακριβώς αφέθηκε να διαφθαρθεί από το δόγμα της εργασίας, προδίδοντας τα ένστικτά του και αγνοώντας την ιστορική του αποστολή. Σκληρή και τρομερή υπήρξε η τιμωρία του. Όλες οι ατομικές και κοινωνικές δυστυχίες γεννήθηκαν από το δικό του πάθος για την εργασία”. Πωλ Λαφάργκ

Βιβλία για εφήβους:

Ζάνα Φρέϊλον «Το κοκάλινο σπουργίτι», Μετάφραση: Αναστασία Δεληγιάννη, εκδ. Ψυχογιός, σελ. 304

“Είθε να μας φέρνεις πάντα τύχη και να μας προστατεύεις και είθε να οδηγείς τις ψυχές μας στην ελευθερία”.
Ο Σούμπι είναι πρόσφυγας. Αυτή είναι η ιστορία του, η ιστορία εκατομμυρίων…

Θοδωρής Κούκιας «Το μουσείο των αποξηραμένων συναισθημάτων», εκδ. Κέδρος, σελ. 272

Η Νεφέλη βρίσκεται για ακόμη μία φορά σε καινούριο σχολείο. Αισθάνεται ότι δεν ανήκει πουθενά, ούτε σε κάποια παρέα ούτε σε κάποιο τόπο. Νιώθει τα χρώματα της σκέψης της να εξαφανίζονται σιγά σιγά… λες και έχει τρυπώσει στο κεφάλι της μια χρωμοπαγίδα που τα αιχμαλωτίζει. Μόνη της παρηγοριά η Ταβούλα Ρασά, μια φίλη διαφορετική απ’ όλες τις άλλες.
Ο Ίωνας είναι ο πιο παράξενος έφηβος του σχολείου. Την ώρα που οι συμμαθητές του ανταλλάσσουν I <3 U στο facebook, εκείνος βλέπει εξισώσεις με μιγαδικούς αριθμούς, τις οποίες προσπαθεί να λύσει. “Μικρό σοφό” τον αποκαλούν οι δάσκαλοι, “Μικρό ζαβό” τον φωνάζουν τα παιδιά.
Η διαφορετικότητα ενώνει τη Νεφέλη και τον Ίωνα. Την ίδια στιγμή, όμως, γίνεται κόκκινο πανί για όσους αντιλαμβάνονται το διαφορετικό ως βαρετό, γελοίο ή απειλητικό.
Μια κατάδυση στον κόσμο της εφηβικής κατάθλιψης και του συνδρόμου Άσπεργκερ. Ένα βιβλίο που διεισδύει στην ψυχή των νέων αποτυπώνοντας πτυχές του σχολικού εκφοβισμού. Ένα σύγχρονο νεανικό μυθιστόρημα, γλυκό και πικρό συνάμα, όπως είναι άλλωστε και η ίδια η διαδικασία ενηλικίωσης.