✔ ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Νέες εκδόσεις

Επιμέλεια: Ελένη Γκίκα //

Ελληνική πεζογραφία:

“Η λεσβία” του Βαγγέλη Ραπτόπουλου, εκδ. Κέδρος, σελ. 216

Η Βιβή είναι το παν για τη Μελίνα ώρες ώρες. Τις πιο πολλές, εδώ που τα λέμε. Τρομερή ανάσα ζωής, απόλυτη φιλία, αδελφή ψυχή, ώμος για ν’ ακουμπήσεις, σάρκα για να ποθήσεις. Είναι κάτι σαν γκόμενος, αλλά όχι μόνο, όχι απλώς, είναι κάτι κατά πολύ μεγαλύτερο. Γιατί η ερωτική ένωση με μια εκπρόσωπο του φύλου σου δεν είναι ένα απλό άθροισμα αρσενικού-θηλυκού. Δεν ισχυροποιεί μόνο τη θηλυκή πλευρά μέσα σου, αλλά και την πολλαπλασιάζει.
Το χρονικό ενός παθιασμένου έρωτα ανάμεσα σε δυο φοιτήτριες. Και ταυτόχρονα το χρονικό ενός βιασμού. Η αθώα Μελίνα και η έμπειρη Βιβή, ένας ντοπαρισμένος χούλιγκαν, σημαδιακές συμπτώσεις, το βάσανο αλλά και το θαύμα, η πληγή αλλά και η δόξα της επιθυμίας.

“Άνθρωπος στο τρένο” του Βασίλη Δανέλλη, εκδ. Καστανιώτη, σελ. 144

Ένα βροχερό πρωινό του χειμώνα σε κάποιο σιδηροδρομικό σταθμό δυο άντρες βρίσκουν παράξενο θάνατο. Ο ένας πέφτει στις ράγες, καθώς η αμαξοστοιχία βρίσκεται ακόμα σε κίνηση, και ο άλλος σωριάζεται στην αποβάθρα. Ένας δημοσιογράφος, περιμένοντας το τρένο να συνεχίσει το δρομολόγιό του, ξεχνάει τη συνέντευξη Τύπου που οφείλει να παρακολουθήσει και εντελώς παρορμητικά στρέφεται προς την τραγωδία που εκτυλίχτηκε σχεδόν μπροστά του. Απευθύνεται σε πέντε αυτόπτες μάρτυρες: στον «κύριο με την εφημερίδα», στο μηχανοδηγό, σε μια αινιγματική γυναίκα με όμορφα μάτια και σ’ ένα νεαρό ζευγάρι. Οι μαρτυρίες τους όμως όχι μόνο δε συμφωνούν, αλλά κάθε φορά, μετά τις επίμονες ερωτήσεις του δημοσιογράφου, η οπτική γωνία του καθενός αλλάζει δραματικά. Το τέλος των δύο νεκρών αλλά και η ζωή τους γίνονται πότε ιστορία αγάπης και πότε εκδίκησης, ζήλιας, φθόνου ή στοργής – ενίοτε καταλήγουν σε μια φρενήρη, φιλοσοφική καταδίωξη με υπαρξιακές προεκτάσεις.

“Νεαρό άσπρο ελάφι” του Χ.Α. Χωμενίδη, εκδ. Πατάκη, σελ. 317

“… Το άσπρο όμως ελάφι…

Όποιος το έχει δοκιμάσει θα σε διαβεβαιώσει πως η ευτυχία μπορεί να εδρεύει και στον ουρανίσκο. Όποιος το έχει γευτεί, έχει γευτεί παράδεισο.
Τη στιγμή του βίαιου θανάτου του το νεαρό άσπρο ελάφι εκκρίνει μια ουσία ψυχοτρόπο, αγχολυτική, αφροδισιακή, που δεν έχει ανιχνευτεί πουθενά αλλού στη φύση. Που δεν έχει παρασκευαστεί σε κανένα εργαστήριο. Το νεαρό άσπρο ελάφι σκλαβώνει ισόβια όσους ποτέ το έφαγαν: Στην προοπτική μιας δεύτερης φοράς είναι πρόθυμοι να πατήσουν όρκους, να γκρεμίσουν τον κόσμο τους, να προδώσουν τους ανθρώπους τους.
Γιατί να σταθώ εγώ εξαίρεση;”
Πρώην συγγραφέας, πρώην άνθρωπος του κόσμου, πρώην όμορφος, ο Μηνάς Αβλάμης έχει αποσυρθεί εδώ και εφτά χρόνια στην Κέρκυρα. Έχει διαλέξει μια καθημερινότητα κενή από συγκινήσεις και από κραδασμούς. Είναι αποφασισμένος να μην την αλλάξει ποτέ και για κανένα λόγο.
Το νεαρό άσπρο ελάφι θα τον ξαναβγάλει ξαφνικά στον δρόμο και θα τον οδηγήσει σε μια πόλη αλλόκοτη της Δυτικής Μακεδονίας. Εκεί θα έρθει αντιμέτωπος με ολόκληρο το παρελθόν του. Τα πιο δικά του πρόσωπα, οι πιο έντονες σχέσεις της ζωής του, θα τον κυκλώσουν για να τον δικάσουν ή για να τον συγχωρήσουν.
Μονάχα όμως ο ίδιος ο Μηνάς Αβλάμης μπορεί να εξιλεωθεί για τη φριχτή, κρυφή αμαρτία που τον συνέτριψε ένα απόγευμα ανοιχτά της Τήνου…

“Ξυπόλυτοι ήρωες” της Αλεξάνδρας Μητσιάλη, εκδ. Πατάκη, σελ. 395

Ο Τάκης, η Σταυρούλα, η Αλέγρα, ο Πέπο, ο Άρης, η Ελένη, ο Έκτορας, η Αγγελική και η Λούνα ζουν στη Θεσσαλονίκη τα σκοτεινά χρόνια της γερµανικής Κατοχής. Μέσα σε µια πόλη που η µπότα των Γερµανών προσπαθεί να ταπεινώσει απ’ άκρη σ’ άκρη, αγωνίζονται να επιβιώσουν και ταυτόχρονα να αντισταθούν στον ναζισµό. Ζουν εµπειρίες που τους καθορίζουν και πολλές φορές δίνουν µάχη για να ξεφύγουν από τον θάνατο που τους κυκλώνει. Και µέσα στα µεγάλα ιστορικά γεγονότα ξετυλίγονται απεγνωσµένοι έρωτες, αδερφικές φιλίες, πράξεις αυταπάρνησης, επιστροφές από χρωστούµενα του παρελθόντος. Και κάποτε είναι τα ζάρια της τύχης που αποφασίζουν για τον θάνατο και τη ζωή. Οι “Ξυπόλυτοι ήρωες” είναι ένα ιστορικό µυθιστόρηµα για την Κατοχή και την Αντίσταση, για το ξυπόλυτο τάγµα και το ξεκλήρισµα των Εβραίων της πόλης. Οι “Ξυπόλυτοι ήρωες” είναι πάνω από όλα η ιστορία των απλών, καθηµερινών ανθρώπων της που απέκτησαν το ανάστηµα όσων γράφουν την ιστορία µε τις ίδιες τους τις πράξεις.

“Αεροπλάστ” της Άντζελας Δημητρακάκη, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 392

Τον Μάρτιο του 2014 η Αντιγόνη, ο Ικερ, η Μέλανι και ο Κάι είναι στο τρένο για το Πορ’ Μπόου, το ανεμοδαρμένο παραθαλάσσιο χωριό της Καταλονίας όπου πέθανε ο Βάλτερ Μπένγιαμιν το 1940, επιχειρώντας να ξεφύγει από τον φασισμό αλλά χωρίς να πιστεύει ότι μπορεί. Δεν είναι σίγουροι για το πώς πείστηκαν γι’ αυτό το ταξίδι, ούτε σε τι αποσκοπεί. Όμως, όπως λένε, η ιστορία θα δείξει.

Όπως ο Μπένγιαμιν, οι πέντε πρωταγωνιστές του “Αεροπλάστ” αισθάνονται έκπτωτοι της μελαγχολικής ευρωπαϊκής κοινωνίας. Οι ιστορίες τους συνθέτουν μιαν αγωνιώδη περιπλάνηση σε τοπία της ηπείρου που εκτείνονται από το Ελσίνκι, την Αθήνα και τη Βαρκελώνη μέχρι μιαν εναλλακτική κοινότητα στο μαγικό βουνό Μονσερράτ και το εξερευνητικό πλοίο Πραγματικότητα, όμως κυρίως μέχρι τον βυθό των μεταξύ τους σχέσεων. Οι αφηγήσεις τους αλληλοσυμπληρώνονται, αποτυπώνοντας μια καθημερινότητα ορίων αλλά και οριακών αναθεωρήσεων: η Αντιγόνη, που αρνείται τον ρόλο της μητέρας εγκαταλείποντας το παιδί της, γίνεται η καταλυτική παρουσία στις ζωές των ανθρώπων που συναντά – ζωές όπου οι προσωπικές επιλογές συνδέονται με άλλους κύκλους αρνήσεων και εναντιώσεων σε μια προδιαγεγραμμένη πορεία.
Άραγε, όσοι λαμβάνουν μία απόφαση βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα απ’ όσους αρνούνται να λάβουν; Είναι δυνατόν ν’ αλλάξεις χωρίς να καταστρέψεις – ιδίως όσους αγαπάς; Και όσο για τα υπέροχα παραμύθια των παιδικών σου χρόνων, γίνονται επικίνδυνα όταν έρθει η στιγμή να τα πάρεις στα σοβαρά; Μέσα από μια διεύρυνση της συνθήκης εκτάκτου ανάγκης που πια περιλαμβάνει την επιθυμία να επιβιώσεις, να ερωτευτείς, να δημιουργήσεις, ως και ν’ αλλάξεις τον κόσμο, το Αεροπλάστ είναι ό,τι απομένει όταν ο κόσμος σου έρχεται αντιμέτωπος με όλα αυτά.

“Έξω χιονίζει” του Σάκη Σερέφα, εκδ. Πόλις, σελ. 114

2015. Συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την έλευση των ξένων στρατιωτών στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι δημοτικές αρχές της πόλης οργανώνουν μια επετειακή εκδήλωση σε γνωστό κινηματοθέατρο, όπου, με τη μεσολάβηση του μέντιουμ Νίνα, καταφθάνουν από το υπερπέραν και σωματοποιούνται επί σκηνής τα εκτοπλάσματα έξι ξένων στρατιωτών που βρέθηκαν στο μέτωπο της Θεσσαλονίκης πριν από έναν αιώνα.
Ο κάθε ένας καταθέτει τη δική του μαρτυρία, μέσα από την οποία ζωντανεύει το μουρλό σύμπαν της εποχής εκείνης. Ένα σύμπαν το οποίο περιλαμβάνει: το σαρκοφάγο σκοτάδι μέσα στα αντίσκηνα των φαντάρων, την πρώτη φωτογραφία σέλφι, το υψωμένο φρύδι του Όρσον Ουέλς, ένα πιάτο βραστή γίδα κάπου στο Βαρδάρι, τα φονικά κουνούπια της μαλάριας, δύο ξεκαρδιστικά ανέκδοτα για τα κουνούπια γενικώς, μια μπανιέρα με το αίμα τριάντα φαντάρων, στοχασμούς για την οικονομική κρίση των ημερών μας, έναν ύμνο για την αφανή επέτειο των εκατό χρόνων από την επινόηση του φερμουάρ και της σερβιέτας και του ηλεκτρικού ψυγείου, γουρουνιές ξένων φαντάρων στα μιούζικ χωλ της πόλης μα και εκρήξεις ερωτοπάθειας, μια περιδιάβαση της ρωσικής ενδοχώρας του 1915 με τρένο, μια ρώσικη συνταγή για το κεφαλόπουλο, ένα μάτι πάνω σε μια κονσέρβα κορν μπιφ σαν ινσταλέισον σε κάποιο πεδίο μάχης έξω από τη Φλώρινα, τη φράση “ο κάθε άνθρωπος είναι το απόρριμμα της εικόνας του”, στοχασμούς για τα αποφάγια που αφήνουν οι αποθαμένοι στο ψυγείο τους, εικόνες από τη μεγάλη πυρκαγιά της πόλης στα 1917 σε σκηνοθεσία του Ταραντίνο.
Κι όλα αυτά συμβαίνουν μέσα στο ζεστό κινηματοθέατρο ενώ έξω χιονίζει.
Ποιος χιονίζει;
Ένα πεζογράφημα για την πολυφυλετική Θεσσαλονίκη στη δίνη του Μεγάλου Πολέμου.
Μια αντιηρωική ματιά.

“Μελανθώ” του Χρίστου Δάλκου, εκδ. Μελάνι, σελ. 98

Ένας φιλόλογος της Μέσης Εκπαίδευσης, υπό την καθοδήγηση μιας μυστηριώδους κοπέλας που έρχεται από το παρελθόν, ανακαλύπτει μια απίστευτη λαθροχειρία στο παραδεδομένο κείμενο της ομηρικής “Οδύσσειας”: Κατοπινοί ραψωδοί έχουν διαστρεβλώσει την ιστορία της αγαπημένης “ψυχοκόρης” της Πηνελόπης, της Μελανθώς, μιας από τις δούλες που απαγχονίστηκαν επειδή συνευρίσκονταν με τους μνηστήρες.
Κινούμενη μεταξύ θρίλλερ και επιστημονικής ανακοίνωσης, η ιστορία αξιοποιεί τη νεοελληνική πολιτισμική εμπειρία / παράδοση για τη διασάφηση σκοτεινών πτυχών του ομηρικού κειμένου και παράλληλα προβαίνει σε μια ως επί το πλείστον διασκεδαστική, αν και ολίγον αποκαρδιωτική, ξενάγηση στον χώρο και την ατμόσφαιρα των επιστημονικών συνεδρίων και της νεοελληνικής πνευματικής ζωής εν γένει.

Ξένη Πεζογραφία:

“Τρόποι να γυρίσεις σπίτι” του Alejandro Zambra, Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος, σελ. 171

Το βιβλίο ξεκινά με ένα σεισμό, ιδωμένο μέσα από τα μάτια ενός ανώνυμου εννιάχρονου αγοριού που ζει σε ένα μεσοαστικό συγκρότημα κατοικιών στο Maipu, της Χιλής. Στο δεύτερο μέρος, πρωταγωνιστής είναι ο συγγραφέας του πρώτου μέρους του μυθιστορήματος. Ο πατέρας του είναι ένας λιγομίλητος άνθρωπος, ο οποίος ενώ ισχυρίζεται ότι δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική, σιωπηλά συντάσσεται με το καθεστώς Πινοσέτ. Η αφήγηση εναλλάσσεται ανάμεσα στον συγγραφέα και τον πρωταγωνιστή, το παρελθόν και το παρόν, προβάλλοντας με μελαγχολία και οργή την ιστορία ενός έθνους, και μιας γενιάς -που όπως λέει ο συγγραφέας έμαθε να διαβάζει και να γράφει ενόσω οι γονείς τους έγιναν συνεργοί ή θύματα της Δικτατορίας.
Πρόκειται για το πιο προσωπικό μυθιστόρημα του Alejandro Zambra (συγγραφέα του “Μπονσάι”), που είναι ίσως ο σημαντικότερος Χιλιανός συγγραφέας μετά τον Roberto Bolano.

“Η καλή τύχη εδώ και τώρα” του Matthew Quick, Μετάφραση: Σπύρος Γιανναράς, εκδ. Ίκαρος, σελ. 312

Επί τριάντα εννιά χρόνια ο Μπαρθόλομιου Νηλ έχει ζήσει προστατευμένος από τη μητέρα του. Όταν εκείνη πεθαίνει, ο Μπαρθόλομιου καλείται να πάρει τη ζωή του στα χέρια του. Πώς όμως ένας άντρας που όλη του η πορεία έχει καθοριστεί από τη μητέρα του, την Εκκλησία και τις επισκέψεις του στη βιβλιοθήκη θα μπορέσει να σταθεί στα πόδια του; Προσπαθώντας να αντλήσει κουράγιο και αυτοεκτίμηση, ο Μπαρθόλομιου αρχίζει να παίζει ένα παιχνίδι με τον εαυτό του προσποιούμενος ότι είναι ο Ρίτσαρντ Γκιρ, ο σταρ τον οποίο λάτρευε η μητέρα του, και να μοιράζεται αυτή την εμπειρία με τον ηθοποιό μέσω μιας μονόπλευρης αλληλογραφίας μαζί του, με τις επιστολές του να εξελίσσονται σε ημερολόγιο αποκαλυπτικό της συγκινητικής προσπάθειας ενός ανθρώπου να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο.
Ένας έκπτωτος αλκοολικός ιερέας, μια νεαρή βιβλιοθηκάριος και ο αθυρόστομος αδερφός της θα συνθέσουν μια ασυνήθιστη παρέα που θα βοηθήσει τον Μπαρθόλομιου στο ταξίδι της πραγματικής ενηλικίωσής του.

“Το μεγάλο σπίτι” του Σαρίφ Μαζνταλάνι, Μετάφραση: Γιάννης Στρίγκος, εκδ. Καστανιώτη, σελ. 328

Στα τέλη του 19ου αιώνα στον Λίβανο, ο Ουακίμ Νασάρ, μετά από κάποια περίεργα γεγονότα, αναγκάζεται να εγκαταλείψει το χωριό του. Με ό,τι χρήματα του έχουν απομείνει, αποφασίζει να εισαγάγει την καλλιέργεια του πορτοκαλιού σε μια περιοχή όπου ως τώρα καλλιεργούνταν μονάχα ελιές και μουριές. Το παράτολμο εγχείρημά του πετυχαίνει. Στη συνέχεια φτιάχνει μια μεγάλη οικογένεια και χτίζει το περιβόητο Μεγάλο Σπίτι, σύμβολο της επιτυχίας και της δύναμής του. Αποκτά τον σεβασμό των κατοίκων της περιοχής, καθώς, εκτός από δυναμικός, είναι δίκαιος, μεγαλόψυχος και βοηθά όσο περισσότερο μπορεί τους ανθρώπους γύρω του. Tα χρόνια όμως της ευημερίας και της οικογενειακής ευτυχίας θα τα διαδεχτούν τα σκοτεινά χρόνια του πολέμου, που θα αλλάξουν τα πάντα. Τα πάντα, εκτός από τον οικογενειακό πυρήνα που θα παραμείνει αναλλοίωτος, σταθερή αξία που θα αναδειχθεί τελικά δυνατότερη απ’ οτιδήποτε άλλο.
Μέσα από μια εκθαμβωτική αφήγηση, ο Σαρίφ Μαζνταλάνι ζωντανεύει ένα συναρπαστικό οικογενειακό έπος, περιγράφοντας με απαράμιλλα χρώματα την άνοδο, το απόγειο και την παρακμή της φαμίλιας των Νασάρ, της οποίας τα μέλη δεν θα χάσουν ποτέ την ελπίδα τους και θα δικαιωθούν από τον χρόνο. Χάρη σε αυτό το μυθιστόρημα, ο Μαζνταλανί χαρακτηρίστηκε ως ο “Προυστ του Λιβάνου”.

“Η άμυνα του Λούζιν” του Vladimir Nabokov, Μετάφραση: Γιώργος – Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 352

O Λούζιν, εσωστρεφής και μελαγχολικός ως παιδί, στρέφεται στο σκάκι για να αποφύγει την πραγματικότητα. Μεγαλώνοντας, το πρωτοφανές ταλέντο του τον φέρνει στην κορυφή, αλλά το τίμημα είναι βαρύ. Το πάντοτε ικανό για λαμπρούς σκακιστικούς συνδυασμούς μυαλό του αποδεικνύεται τραγικά ανεπαρκές για να αντιμετωπίσει το λαβύρινθο της ζωής και είναι αυτό που θα τον οδηγήσει στη συντριβή.
Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο.

“Ένας πύργος στη Γερμανία, Ζιγκμαρίνγκεν” του Pierre Assouline, Μετάφραση: Μαρίζα Ντεκάστρο, εκδ. Πόλις, σελ. 315

Τον Σεπτέμβριο του 1944, στο Ζιγκμαρίνγκεν, μια μικρή γωνιά της Γερμανίας που δεν είχε πληγεί ώς τότε από τον πόλεμο, κάνει ξαφνικά την εμφάνισή του το πιο σκοτεινό κομμάτι της Γαλλίας: η κυβέρνηση δωσιλόγων του Βισύ με τον στρατάρχη Πεταίν, τον Λαβάλ, τους υπουργούς τους, ένα τσούρμο πολιτοφύλακες, και δύο χιλιάδες Γάλλους πολίτες οι οποίοι τους ακολούθησαν στη φυγή. Ανάμεσά τους και ο μεγάλος συγγραφέας, αλλά φανατικός αντισημίτης, Σελίν.
Ο Χίτλερ τούς εγκαθιστά στον πύργο των Χοεντσόλερν, ηγεμόνων της περιοχής εδώ και αιώνες, που εκδιώκονται βιαίως. Τη ζωή τους την παρακολουθούμε μέσα από τα μάτια του Γιούλιους Στάιν, του Γερμανού αρχιοικονόμου της επιφανούς οικογένειας. Ο Στάιν δρα αθόρυβα στα παρασκήνια, δεν σχολιάζει, αλλά ακούει, βλέπει και γνωρίζει τα πάντα.
Κι ενώ οι Σύμμαχοι πλησιάζουν ταχύτατα στον Δούναβη και ο κλοιός σφίγγει, το Ζιγκμαρίνγκεν οργανώνεται και μετατρέπεται σε μικρή Γαλλία. Ξεσπάσματα, προδοσίες, φήμες για κατασκοπία, αντιζηλίες: η εξορία δεν σβήνει τα πάθη. Ορισμένοι ονειρεύονται να αποκαταστήσουν την εξουσία τους, άλλοι να εξαφανίσουν το ταραγμένο παρελθόν τους, ή να ικανοποιήσουν, ακόμη και αυτή την ύστατη στιγμή, τις φιλοδοξίες τους. Το Ζιγκμαρίνγκεν όμως δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση. Η πτώση του Τρίτου Ράιχ είναι δεδομένη και, οχτώ μήνες μετά την άφιξή τους, όλοι εκείνοι οι Γάλλοι θα προσπαθήσουν να το σκάσουν για να σώσουν το τομάρι τους.
Ένα θέατρο σκιών, όπου τίποτα δεν ξεφεύγει από τη ματιά του Γιούλιους Στάιν. Ο διακριτικός έρωτάς του για τη Ζαν Βόλφερμαν, την οικονόμο του στρατάρχη, τον οδηγεί να βγει από τη σκιά και να παίξει ενεργό ρόλο.

“Η έξωση από την κόλαση” του Robert Menasse, Μετάφραση: Θόδωρος Παρασκευόπουλος, εκδ. Πόλις, σελ. 456

Γιατί ο Βίκτορ Αμπραβανέλ, διάσημος αυστριακός ιστορικός, είκοσι πέντε χρόνια μετά την αποφοίτησή του από το λύκειο, αποφασίζει να καταγγείλει δημόσια το ναζιστικό παρελθόν των παλιών του καθηγητών; Και τι τον συνδέει με τον Μενασέ μπεν Ισραέλ, μαράνο (βίαια εκχριστιανισμένο εβραίο) που γεννιέται στη Λισαβόνα το 1604, υφίσταται τις ταπεινώσεις και τις απειλές της κοινωνίας της εποχής του, όπου επικρατεί ο θρησκευτικός φανατισμός και το μίσος κατά των Ιουδαίων, καταφεύγει στην Ολλανδία, ανακτά την εβραϊκή του ταυτότητα και γίνεται διάσημος ραβίνος και δάσκαλος του Σπινόζα;
Μ’ ένα επιδέξιο παιχνίδι αντικατοπτρισμών, ο Ρόμπερτ Μενάσε υφαίνει μια αριστουργηματική αφήγηση με συνεχή φλας μπακ, που συνδέουν τη μοίρα των μαράνων με τα ταμπού της σύγχρονης Αυστρίας.
Οι αναλογίες ανάμεσα στους δύο ήρωες είναι πολλές, και ορισμένες φορές ο αναγνώστης έχει την αίσθηση ότι αποτελούν ένα και το αυτό πρόσωπο. Ο άνθρωπος του 17ου αιώνα φαίνεται να μετενσαρκώνεται σ’ εκείνον του 20ού, έστω κι αν οι ιστορίες, οι ρυθμοί και το ύφος διαφέρουν: και οι δύο ήρωες γίνονται προδότες, υιοθετώντας τους κώδικες και τη συμπεριφορά των διωκτών τους. Και οι δύο νιώθουν φόβο μπροστά στη βία των ισχυρών, και προσπαθούν να παραμείνουν αόρατοι για να αποφύγουν την οργή των άλλων.
Ωστόσο -μας λέει ο συγγραφέας-, παρά τις ομοιότητες, η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται ποτέ. Οι δύο ήρωες διαφοροποιούνται, τελικά, από τον τρόπο με τον οποίο σπάζουν τη σιωπή τους, ενώ και ο Μενάσε διαφοροποιεί τους αφηγηματικούς του τρόπους: χρησιμοποιεί τους κώδικες της κωμωδίας όταν μιλά για τον Βίκτορ, αλλά δεν το κάνει ποτέ, όταν εξιστορεί τη ζωή του Μενασέ. Έστω κι αν υπάρχει πνευματική, ανθρώπινη, διανοητική συγγένεια, αυτή σταματά στα μύχια σύνορα του προσώπου, στην ικανότητά του να μιλά, να φωνάζει ή να αφηγείται ιστορίες, προκειμένου να αντισταθεί στα οδυνηρά συμβάντα της Ιστορίας.

Βιβλία για παιδιά:

“Μπαλού, Γκαλού, Νταλού” της Έρης Ρίτσου, Εικονογράφηση: Δημήτρης Κάσδαγλης, εκδ. Κέδρος, σελ. 48

Τρεις καλοί φίλοι, λίγο τεμπελούληδες, διασκεδάζουν τρώγοντας και χαλαρώνοντας στο νερό. Φυσικά, τρώγοντας γίνονται πιο παχουλοί και χαλαρώνοντας δεν έχουν όρεξη να κάνουν τίποτε άλλο. Έτσι αρνούνται να κουνηθούν ακόμα και για να παίξουν, μέχρι που ξεμένουν από φίλους και αυτό δεν τους αρέσει. Αποφασίζουν λοιπόν να ζήσουν την περιπέτεια! Παχουλοί και αγύμναστοι καθώς είναι θα τα βρουν σκούρα. Η περιπέτεια θα τελειώσει άδοξα, αλλά θα τους κάνει ν’ αλλάξουν βιολί και ν’ αφήσουν κατά μέρος το μασούλημα και την τεμπελιά;

“Μανόλο Μανολίτο και… Μανουήλ” του Μάνου Κοντολέων, Εικονογράφηση: Ίρις Σαμαρτζή, εκδ. Πατάκη, σελ. 116

Ένας συγγραφέας – ο Μανόλο.
Ένα µικρό αγόρι – ο Μανολίτο.
Κι ένα λευκό σκυλί που όµως το φωνάζουνε… Νύχτα.
Ζούνε σε µια γειτονιά δίπλα σε ένα ποτάµι.
Κι εκεί θα γνωρίσουν πανέµορφες κοπέλες και βεργολυγερά παλικάρια
που µεταµορφώνονται σε λουλούδια και δέντρα.
Μα θα γνωρίσουν και τον Μανουήλ, τον έφηβο µε τα µαύρα µαλλιά
και τα γαλάζια µάτια…
Που ήρθε κάπου από τα βόρεια – ίσως και από τις σελίδες ενός άλλου
βιβλίου, ενός άλλου συγγραφέα…
Και που ονειρεύεται πολλά ταξίδια να κάνει… Όπως κάποτε τα έκανε ο παππούς του.
Ιστορίες και όνειρα, όλα τους περιπέτειες από αυτές που µπορεί -α, σίγουρα!- να συµβούν στον καθένα.

“Έχω νεύρα” του Σάκη Σερέφα, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 80

Πρόκειται για την ιστορία ενός παντοδύναμου βασιλιά ο οποίος, νομίζοντας πως μπορεί να ορίζει τα πάντα μέσα από την εξουσία του, νευριάζει όταν κάτι δεν πηγαίνει όπως το περίμενε. Νευριάζει όταν οι υπηρέτες του αργούν να εκτελέσουν κάποια διαταγή του. Νευριάζει όταν οι υπήκοοί του του τρώνε τον χρόνο. Νευριάζει όταν οι βοηθοί τους κάνουν λάθη. Νευριάζει όταν του συμβαίνει κάποιο ατύχημα. Νευριάζει γιατί έχει μάθει να νευριάζει. Νευριάζει γιατί τον πιάνουνε τα νεύρα του αν δεν νευριάσει. Με λίγα λόγια, ήτανε τσατίλας, έπαιρνε εύκολα ανάποδες, αρπαζότανε με το παραμικρό, φούντωνε αμέσως, του ανάβανε τα λαμπάκια στο πιτς φυτίλι! Και τότε, καλό θα ήτανε να μην βρισκόσουνα μπροστά του! Όμως βρέθηκε μπροστά του ο πιστός του υπηρέτης σε μια κυνηγετική εξόρμηση. Ο βασιλιάς, θυμώνοντας με έναν τραυματισμό που του προκάλεσε κατά λάθος ο υπηρέτης του, τον πέταξε σε ένα πηγάδι και συνέχισε μονάχος τον δρόμο του. Ο υπηρέτης, στον πάτο του πηγαδιού καταριέται τη μοίρα του κι ο βασιλιάς αιχμαλωτίζεται από μια φυλή του δάσους και κινδυνεύει να θυσιαστεί στον βωμό του χωριού. Στο τέλος της ιστορίας, ο βασιλιάς ελευθερώνει τον υπηρέτη από το πηγάδι όπου τον έχει πετάξει και αντιλαμβάνονται και οι δυο τους πως χρωστούν τη ζωή τους στην «κακοτυχία» που έτυχε στον καθένα τους: ο υπηρέτης στον εγκλεισμό του στο πηγάδι κι ο βασιλιάς στον ακούσιο τραυματισμό του από τον υπηρέτη.

“Μαύρο πρόβατο στο Τέξας” του Κώστα Χαραλά, Εικονογράφηση: Γιώργος Δημητρίου, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 96

Δύο αγόρια 12 ετών. Δύο παράλληλες αφηγήσεις. Ο Φέντι, έτσι τον φωνάζουν στο σχολείο εξαιτίας της fender κιθάρας του, παίζει τένις. Πρέπει να προκριθεί στους παγκόσμιους αγώνες τένις εφήβων. Πρέπει γιατί έχει πολλά να αποδείξει τόσο στον απαιτητικό πατέρα του όσο και στο ιδιωτικό σχολείο που πηγαίνει. Ο Μπιπί, παρατσούκλι που του έμεινε από τότε που δούλευε σ’ ένα βενζινάδικο, μένει με τη μητέρα του και παίζει μπάσκετ. Ο «Αμερικάνος», ένας κυνηγός ταλέντων θα παρακολουθήσει τον αγώνα για τον οποίο προπονείται σκληρά. Ο Μπιπί θέλει να φύγει, να ξεφύγει, από το μίζερο και παραβατικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει. Και ποιος ξέρει, ίσως η δική του επιτυχία φέρει πίσω τον πατέρα του. Ο Φέντι, κυνικός και ανατρεπτικός, και ο Μπιπί, συναισθηματικός και οραματιστής, αναμετρώνται με τους φόβους και τις επιθυμίες τους, για να βγουν κερδισμένοι. Και ο μόνος τρόπος για να κερδίσουν είναι να μην προδώσουν τα όνειρά τους.

“Ένα σπίτι για τον Όμηρο” της Κατερίνας Σέρβη, Εικονογράφηση: Θανάσης Πέτρου. Εκδ. Πατάκη, σελ. 80

Η Αντιγόνη συχνά αισθάνεται µόνη. Βλέπετε, δεν έχει αδελφάκι και όσο κι αν παρακαλάει να της πάρουν τουλάχιστον ένα ζωάκι οι γονείς της αρνούνται γιατί έχουν αλλεργία (Αψιού! Φτάρνισµα της µαµάς και της συγγραφέως που έχει κι αυτή αλλεργία!). Τι λέγαµε; Α, ναι. Η Αντιγόνη δεν είχε ελπίδα να αποκτήσει ζωάκι, µέχρι που βρέθηκε στον δρόµο της ένα γατάκι. Μόνο κι αυτό και, το χειρότερο, άρρωστο. Η Αντιγόνη και η µαµά αναλαµβάνουν άµεσα δράση. Στόχος; Μα τι άλλο; Ένα σπίτι για τον Όµηρο…

“Ο βασιλιάς των αριθμών” της Γεωργίας Μουντζούρη, εκδ. Κέδρος, σελ. 48

Το μαθηματικό παραμύθι “Ο βασιλιάς των αριθμών” εμπνέεται από τις γνώσεις και τις καθημερινές εμπειρίες των παιδιών για τους μικρούς, μεγάλους και πολύ μεγάλους αριθμούς. Τα παιδιά μιας τάξης πραγματοποιούν μαζί με τη δασκάλα τους έναν πρωτότυπο διαγωνισμό προκειμένου να ανακηρύξουν βασιλιά τον αγαπημένο τους αριθμό. Παραθέτουν τις απόψεις τους και αιτιολογούν τις απαντήσεις τους. Απαντήσεις αναμενόμενες αλλά και ανατρεπτικές, σαν αυτές που μόνο εκείνα δίνουν.

Τι γνωρίζουν τα παιδιά για τους αριθμούς; Είναι οι αριθμοί παντού στον κόσμο ίδιοι; Τι είναι το 0, το 1.000.000 και το 1.000.000.000; Ποιος αριθμός θα αναδειχθεί νικητής;

Στόχος του παραμυθιού είναι τόσο η καλλιέργεια και η διεύρυνση της μαθηματικής γνώσης όσο και η ευαισθητοποίηση των παιδιών σε ζητήματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αποτελεί ένα πολύτιμο βοήθημα, που χωρίς διδακτισμό προτρέπει τα παιδιά να αναστοχαστούν για το διαφορετικό που υπάρχει παντού γύρω μας, ακόμα και στα μαθηματικά.

Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας, αλλά και σε όσους τα πλαισιώνουν, γονείς και εκπαιδευτικούς. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αφορμή για την ανάπτυξη και εμπέδωση των αριθμητικών εννοιών και δεξιοτήτων που περιλαμβάνονται στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών. Συνοδεύεται από μαθηματικές δραστηριότητες που μπορούν να αξιοποιηθούν ατομικά και ομαδικά.