Σημείωμα πάνω σε ένα απόσπασμα από τον «Μύθο του Σισύφου» του Albert Camus
Γράφει ο Αλέξης Ορφανός // *
Στο βιβλίο του Albert Camus “Ο μύθος του Σισύφου”, στις πρώτες γραμμές του κεφαλαίου «Ένας παράλογος συλλογισμός» αναφέρονται τα παρακάτω:
«Υπάρχει ένα μονάχα φιλοσοφικό πρόβλημα πραγματικά σοβαρό: η αυτοκτονία. Αν κρίνουμε πως η ζωή αξίζει να τη ζει ή να μην τη ζει κανείς, απαντούμε στο θεμελιώδες ερώτημα της φιλοσοφίας. Τα υπόλοιπα, αν ο κόσμος έχει τρείς διαστάσεις, αν το πνεύμα διαιρείται σε εννιά ή δώδεκα κατηγορίες, έπονται. Είναι παιχνίδια. Πρέπει πρώτα να απαντήσουμε. Κι αν είναι αλήθεια, σύμφωνα με τον Νίτσε, πως για να χαίρει εκτίμησης ένας φιλόσοφος οφείλει να δίνει το παράδειγμα, καταλαβαίνουμε τη σπουδαιότητα τούτης της απάντησης, αφού θα προηγηθεί της μοιραίας πράξης. Πρόκειται εδώ για αλήθειες που τις νιώθει η καρδιά, μα στις οποίες πρέπει ωστόσο να εμβαθύνουμε για να γίνουν κατανοητές από το πνεύμα. Αν διερωτηθώ πώς μπορώ να κρίνω ότι το τάδε ερώτημα είναι πιο επιτακτικό από το τάδε άλλο, απαντώ πως αυτό εξαρτάται από τις πράξεις τις οποίες συνεπάγεται.»
Αν δεχτούμε ότι η απάντηση στο φιλοσοφικό ερώτημα της αυτοκτονίας μπορεί να οδηγήσει προς την κατεύθυνση της αυτοκτονίας, προκύπτει το εξής:
Αν διαχωριστεί το στάδιο της απάντησης στο φιλοσοφικό ερώτημα της αυτοκτονίας, με αυτό της απόφασης για την πράξη της αυτοκτονίας (όπως φαίνεται να γίνεται με την αναφορά του Albert Camus στον Νίτσε), σε αυτή την περίπτωση δυο βήματα προηγούνται της αυτοκτονίας. Το πρώτο είναι η απάντηση στο φιλοσοφικό ερώτημα της αυτοκτονίας. Το δεύτερο είναι η απόφαση του αν η πράξη μας θα είναι συνέπεια της φιλοσοφικής μας απάντησης. Είναι αυτονόητη όμως αυτή η απόφαση; Η αυτοκτονία είναι μία πράξη μη αναστρέψιμη, ενώ η απάντηση στο φιλοσοφικό ερώτημα της αυτοκτονίας μπορεί να μεταβληθεί με το χρόνο. Είναι λοιπόν αυτονόητο να αποφασίσουμε μία πράξη, η οποία θα μας στερήσει την δυνατότητα αναθεώρησης της άποψης μας; Η μη αναστρεψιμότητα της πράξης της αυτοκτονίας, κατά τη γνώμη μου, αποτελεί βασικό κριτήριο για την απόφαση. Το αν είναι πρέπον η πράξη μας να είναι συνέπεια της φιλοσοφικής μας απάντησης είναι και αυτό ένα φιλοσοφικό ερώτημα, το οποίο σε αυτή την περίπτωση είναι εξίσου καθοριστικό για την μοιραία πράξη.
Όμως, το δεύτερο βήμα της προηγούμενης παραγράφου μπορεί να θεωρηθεί ότι εμπεριέχεται στο πρώτο. Δηλαδή, να θεωρηθεί ότι η απόφαση του να πράξουμε κάτι μη αναστρέψιμο αποτελεί κριτήριο το οποίο λαμβάνεται υπόψη για την απάντηση στο φιλοσοφικό ερώτημα της αυτοκτονίας. Και αν θεωρήσουμε τον άνθρωπο ως ένα όν με συνείδηση, συνεπάγεται ότι θα έχει τη δυνατότητα να σκεφτεί τον τρόπο που σκέφτεται, και κατά συνέπεια να βάλει ως κριτήριο την μεταβλητότητα της σκέψης του. Αν όμως συμπεριλαμβάνονται στο φιλοσοφικό ερώτημα της αυτοκτονίας όσα φιλοσοφικά ερωτήματα είναι αναγκαίο να απαντηθούν πρώτα, τότε τι μας προσφέρει ο χαρακτηρισμός του ως θεμελιώδες, με την έννοια της επιτακτικότητας;
Όταν προσπαθούμε να πετύχουμε ένα στόχο, τα μέσα για να τον πετύχουμε γίνονται και αυτά στόχοι. Για να απαντήσουμε στο φιλοσοφικό ερώτημα της αυτοκτονίας χρειάζεται πρώτα να απαντήσουμε σε άλλα φιλοσοφικά ερωτήματα, όπως για παράδειγμα: τι σημαίνει ο θάνατος στον οποίο θα αποφασίσουμε αν θα καταλήξουμε ή όχι; πόσο σημαντικές είναι στη ζωή μας οι διάφορες παράμετροι; Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά λοιπόν, αν χρειάζεται να προηγηθεί, γίνεται πιο επιτακτική.
* Ο Αλέξης Ορφανός γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1989. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Το 2011 παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στο εικαστικό εργαστήριο του δήμου Πάτρας με δάσκαλο τον Παναγιώτη Φερεντίνο. Την περίοδο 2011-2016 ήταν μέλος της Ορχήστρας Νυκτών Εγχόρδων Δήμου Πάτρας ‘’Θανάσης Τσιπινάκης’’ όπου έπαιξε μαντολίνο και μαντόλα. Το 2011 ξεκίνησε να ασχολείται με την ποίηση, γράφοντας τα πρώτα του ποιήματα.