Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Μύηση στην ομορφιά
23/08/2017, 11:28 πμ

Μύηση στην ομορφιά

Γράφει ο Ευάγγελος Ι. Τζάνος // *

 

Λάμπρος Σπυριούνης «Μυστικά ποιήματα», εκδ. Μανδραγόρας

 

Δεύτερη επτάδα (8 – 14) με Μυστικά ποιήματα του Λάμπρου Σπυριούνη καλεί τον αναγνώστη να μυηθεί στην ποιητική τέχνη του. Κι αν στο εξώφυλλο του βιβλίου των εκδόσεων «Μανδραγόρας» (2017) προσέρχεται νοηματοδοτούσα υποστηρικτικά η «Ερυθραία Σίβυλλα» του Μιχαήλ Άγγελου Μπουοναρότι, εντούτοις με τα απαραίτητα προαπαιτούμενα κατορθώνεται η προσπέλαση των ποιημάτων και η επικοινωνία μαζί τους. Σημειωτέον: ο αναγνώστης θα βοηθηθεί αν έχει υπόψη του και τα προηγούμενα Μυστικά ποιήματα, 1 – 7.

Ο Γιάννης Πατίλης στο δοκίμιό του Δημήτρης Αρμάος. Πρόσωπο και έργο, (εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2016), διακρίνει ανάμεσα στο «κρυπτικό» και το «δύσληπτο» ποίημα, θεωρώντας ότι «“κρυπτικό” είναι το ποίημα που συντηρεί σκόπιμα στη γραφή του τον ιδιωτικό χαρακτήρα του προσωπικού βιώματος», «αντίθετα “δύσληπτο” είναι το ποίημα του οποίου τα άγνωστά μας στοιχεία […] ανάγονται […] στον βαθμό της από μέρους μας γνώσης ή μη του πολιτισμικού αποθέματος που το συγκεκριμένο ποίημα κινητοποιεί· σε στοιχεία δηλαδή που τελικώς δεν είναι ιδιωτικά αλλά δημόσια», (σσ. 38-9).

«Κρυπτικοί» και «δύσληπτοι» στίχοι παρεισδύουν και στα ποιήματα τα Μυστικά του Σπυριούνη προτείνοντας έτσι, και προκαλώντας, αλλεπάλληλες αναγνώσεις. Μολονότι απουσιάζει από τα ποιήματα η διάθεση της θρησκευτικότητας, εντούτοις η ποίηση αντιμετωπίζεται με θρησκευτική ευλάβεια. Αν υποτεθεί ότι το ποίημα «Έργο αρ. 14» αναφέρεται στην ποίηση, τότε η αφοσίωση σε αυτήν είναι ολοκληρωτική. Ο ποιητής την υπηρετεί «καθώς μητέρα/ Μοναχός· στρατιώτης, κάλφας, παραγυιός!»

Από τα μοτίβα που επανέρχονται συχνά στη συλλογή είναι αυτό της γυναίκας, ως ερωμένης και ως συντρόφου. Η γυναίκα αναλαμβάνει κάποτε τον ρόλο μιας σκληρής μοίρας: «Μου ’κοψες τα όνειρα, μου ’κοψες του σινεμά/ Τα προσεχώς», («Μπαλλάντα της ονειρεμένης»), ή άλλοτε δίνει νόημα στην ύπαρξη: «με το να σε κοιτώ/ να σου μιλώ/ να σου μιλάω/ έμαθα να ακούω/ και να βλέπω το ξημέρωμα», («Ακρογυάλια της αγάπης (το τέταρτον)»). Η γυναίκα έχει ανεξάντλητες δυνατότητες. Πότε λειτουργεί καταπραϋντικά: «να ’ταν και στα χεράκια σου/ στα δύο παλαμάκια σου/ να ’ταν να κοιμηθώ», («Θρυλικόν ιερόν κορυφής») και πότε φτάνει στο σημείο να γίνει Μούσα: «έτοιμη από στιγμή/ σε στιγμή να γεννήσει αυτό το/ ποίημα», («Λινό σεντόνι»).

Εξετάζοντας τα Μυστικά ποιήματα, 8-14 σαν να ήταν πίνακας ζωγραφικής, άλλωστε αυτό δικαιολογείται από τις άμεσες ή τις έμμεσες παραπομπές στη ζωγραφική τέχνη, (λ.χ. «frescoπλυμένο» ή «επτά πίνακες με τα κόκκινα του κυρίου Νικολάου Εγγονόπουλου/ και η “La Vitta” με τα κυανά του Παύλου πρασινίζειν Picasso»), προκύπτει ότι, εκτός από το όλον, ιδιαίτερη βαρύτητα αποκτούν οι λεπτομέρειες. Για παράδειγμα, οι στίχοι: «Και με τούτα και με κείνα σκλήρυναν τα τρία/ Δάκτυλά μου και γίναν σύρμα ατσάλινο/ τριφασικό», («Ακρογυάλια της αγάπης (το τέταρτον)»), ή «Ώρες-ώρες, έτσι που στραβώνει/ Η φωνή μου, δεν με εννοώ και ναυαγανακτώ!», («Ιουνιονοείν»). Τέτοιοι στίχοι λειτουργούν σαν αρμοί στην απεικόνιση των ποικίλων συναισθημάτων και θέτουν τον μηχανισμό της ποιητικής συλλογής σε κίνηση.

 

Λάμπρος Σπυριούνης

 

Ως δείγμα γραφής, ιδού το ποίημα «Μπαλλάντα της ονειρεμένης»:

 

«Το άλλο σου σημάδι, το παρά παραμύθι

Κοιμήθηκες παιδί και ξύπνησες κορίτσι

Πράγματι η ευτυχία πλησίασε αισθητά.

Μουσελίνα διπλή, σιέλ-τυρκουάζ ή βεραμάν

Ο μιλημένος άνεμος θαρραλέα στις γραμμές

Στις καμπύλες, αλλά το φλερτ εις μάτην

Ανένδοτη· ξέρεις άλλωστε καλά από λόγια του αέρα.

Η τόση ομορφιά των ημερών μου με ξεδιψούσε.

 

Κοιμήθηκες κοπέλλα και ξύπνησες κύκνος θυρεός

Το άλλο σου σημάδι, σίβυλλα – καιρός

Η ευτυχία κοντοστάθηκε, γύρισε και σε κοιτά.

Το φεγγάρι σού μαθαίνει εκείνο το μακρινό πατρόν

Σε διδάσκει τα μετά την αρετήν, το μόνο μονοπάτι

Για να επαναφέρεις το τιραντάκι της μουσελίνας στον ώμο

Έτοιμη πια να δώσεις προφορικά στην πανσέληνο

Όχι, θα βλέπω την ομορφιά, θα ομορφαίνομαι.

 

Κοιμήθηκες γυναίκα και πού πας νυχτιάτικα;

Η ευτυχία σού έκανε νόημα να πας μαζί της;

Το άλλο σου σημάδι, το φοβερό «τι»

Η αρετή μεταξωτό κουκούλι μόνο για τον ερωδιό

Η αγνότητα σκληρός ταφτάς σε κάθε φαντασία

Έπεφτε η χάρις στους γοφούς, ο κορμοράνος

Έτοιμος να σου τσιμπήσει δύο πένσες, μία κουφόπιετα.

Ό,τι έζησα, δεν μπορεί, θα το ξαναζήσω.

 

Λαχάνιασες απ’ το ξενύχτι, μούσκεμα στην αγρύπνια

Μου ’κοψες τα όνειρα, μου ’κοψες του σινεμά

Τα προσεχώς. Τα όνειρα που είδα

Το κρυφό σου σημάδι, οίδα πως είναι πυξίδα!»

 

Στην «Μπαλλάντα της ονειρεμένης» το γεγονός, δηλαδή, το «σημάδι», παραμένει ανερμήνευτο καταβροχθίζοντας στο πέρασμα του χρόνου εικασίες. Αρχικά δίνεται η εξήγηση, με επίγνωση της επιδερμικότητάς της, ότι πρόκειται για «το παρά παραμύθι», κατόπιν το γεγονός χαρακτηρίζεται, με την παραδοχή του υψηλού βαθμού δυσκολίας που έχει η ερμηνεία του, σαν «σίβυλλα – καιρός» και εντέλει, χωρίς να λείπει η αποτύπωση της αμηχανίας ή της μέχρι σήμερα εξαντλητικής προσπάθειας, προσδιορίζεται σαν «το φοβερό τι», δίνοντας έτσι την αίσθηση ενός τρίμορφου σημαδιού. Ωστόσο, με τον τελευταίο στίχο τα πράγματα μπαίνουν στη θέση τους (για την ώρα;): «Το κρυφό σου σημάδι, οίδα πως είναι πυξίδα!» μάς λέει ο ποιητής και αφήνει τον αναγνώστη του να ανακαλύψει για ποιον.

Με τη συλλογή Τα μυστικά ποιήματα, 8-14 γίνεται φανερό ότι η ποίηση του Λάμπρου Σπυριούνη εξακολουθεί ακμαία, συνταιριάζει τον μεστό λόγο με την ποιητική διατύπωση. Διαβάζουμε τα ποιήματα για να βρούμε τον εαυτό μας. Ακόμη ένα προτέρημα της συλλογής ευρίσκεται στο ότι δεν συναντάς πουθενά κουρασμένο ή κορεσμένο στίχο. Πιθανώς, ακόμη και αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα ήταν κατανοητό σε μια διαδρομή όπως αυτή που έχει διανύσει ο ποιητής. Αντίθετα, με τη συλλογή αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχει αδιέξοδο στην ποίηση, αρκεί ο ποιητής να χαρτογραφεί ακατάπαυστα το έργο του. Ο Λάμπρος Σπυριούνης είτε μέσα από λεωφόρους είτε μέσα από σοκάκια το κάνει αποτελεσματικά, δηλαδή θελκτικά, οδηγώντας τον αναγνώστη σε μια δυναμική εξερεύνηση του μυστικού του κόσμου.

 

 

* Ο Ευάγγελος Ι. Τζάνος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1962, όπου ζει και εργάζεται. Σήμερα παρακολουθεί το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία». Έχει εκδώσει την τετραλογία Το Τυχαίο: Σύνεργα, (διηγήματα), εκδ. Σαΐτα, e-book, Καβάλα 2012·Ενέδρα, (νουβέλες), εκδ. Μανδραγόρας, Αθήνα 2008·Λαβή, (διηγήματα), εκδ. Ηριδανός, Αθήνα 2011·Αφανισμός, (νουβέλα), εκδ. Ηριδανός, Αθήνα 2017, και το θεατρικό έργο Ένας νεανικός χρόνος (1990)· το διήγημά του «Περίρρυτος τόπος Τάσου Λειβαδίτη. Η πόλη» περιλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο Πρακτικά εικοστού τέταρτου συμποσίου ποίησης, εκδ. Περί τεχνών, Πάτρα 2005. Ακόμη, έχει δημοσιεύσει μελέτες και άρθρα σε λογοτεχνικά περιοδικά έντυπα ή ηλεκτρονικά.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top