Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Όταν ο Μουρακάμι συνάντησε τον Κάφκα
16/12/2015, 10:57 πμ

Όταν ο Μουρακάμι συνάντησε τον Κάφκα

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Ο Κάφκα στην ακτή» του Χαρούκι Μουρακάμι, Εκδ. Ψυχογιός, σελ. 716

 

Προσοχή: περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κείμενο του… είδους που προσπαθεί να ξεψαχνίσει ένα βιβλίο με σκοπό να δώσει στον αναγνώστη το εννοιολογικό του βάρος, τούτο εδώ είναι μόνο μια εκδοχή ανάμεσα στις χιλιάδες που μπορεί να σκαρώσει ο συγγραφέας του, αλλά κι ο οποιοσδήποτε άλλος αποφασίσει να γράψει για τον «Κάφκα στην ακτή» του Χαρούκι Μουρακάμι.

Όταν γράφεις για ένα βιβλίο του Ιάπωνα βρίσκεται πάντα μπροστά σε ένα κενό που διαλάμπει. Κάτι σου ξέφυγε, κάτι είδες διαφορετικά• σου δίνει την ευχέρεια να αναδιατάξεις τον κόσμο (σου), να αφοπλίσεις τη λογική που σε περιβάλλει, να αφήσεις την πραγματικότητα να κοιμηθεί ήσυχα στο κρεβάτι της. Έχει κάνει τα πάντα μέσα στα βιβλία του: έχει ανακατέψει τη χώρα του μετά από σεισμό, έχει εμφανίσει δίδυμα φεγγάρια, έχει κλείσει τους πρωταγωνιστές του σε βαθιά πηγάδια τα οποία οδηγούν σε άλλους κόσμους. Κουρδιστά πουλιά, λαβυρινθώδη δάση, στοιχειωμένοι θίασοι, υπερβατικές συναντήσεις. Ένα συνολικό ξήλωμα της πραγματικής πραγματικότητας προς χάριν μιας οργιαστικής φαντασίας και μιας μυθοπλασίας που ακουμπάει τους αδελφούς Γκριμ, την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, της αμερικανική πρόζα, τους αρχαίους Έλληνες και την ιαπωνική παράδοση. Πρόκειται για ένα συμπίλημα που ξεπερνάει τον εαυτό του, που δομεί και ταυτόχρονα υπονομεύει δημιουργό και δημιούργημα και που κάνει ακόμη και τον πούρο σουρεαλισμό να μοιάζει τόσο λογικοφανής.

Προς τι λοιπόν η αρχική υποσημείωση; Γιατί ο «Κάφκα στην ακτή» να είναι κάτι διαφορετικό από αυτά που μας έχει προσφέρει ως τώρα ο Μουρακάμι; Διότι εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα πολυπρισματικό κείμενο που έλκει την αρχική του σύλληψη από τον καταγωγικό μύθο του Οιδίποδα, αλλά συνάμα απλώνεται σε βάθη που ξεπερνούν το συνειδητό, φλερτάρουν με την υπερβατικότητα, συνομιλούν με την ίδια την επιστήμη της ψυχολογίας και ανατέμνουν από όλες τις μεριές όχι μόνο τους ήρωες και τα δρώμενα, αλλά και τις διαστάσεις αυτού του κόσμου. Είναι προφανές πως αυτός ο κόσμος δεν φτάνει στον Μουρακάμι. Η καθημερινή τύρβη είναι ένα πρόσχημα για να περάσει σε μια άλλη διάσταση. Οι συμβάσεις του 24ωρου που για άλλους ήρωες, άλλων βιβλίων, είναι το θέατρο της ζωής τους, για τον Μουρακάμι είναι ο βατήρας για να ανέλθουν ή να κατέλθουν σε άλλα σύμπαντα (νοητικά ή μυθοπλαστικά).

«Ο Κάφκα στην ακτή» είναι η οδύσσεια ενός πλάνη, του 15χρονου Κάφκα Ταμούρα από τον Τόκιο. Ταμούρα εκ του πατρός, Κάφκα ως επινόηση, καθώς θέλει να υποδηλώσει με τα «αυτό-βαφτίσια» του, την αλλαγή στη ζωή του. Το πραγματικό όνομα του πρωταγωνιστή δεν το μαθαίνουμε ποτέ, γνωρίζουμε όμως πολύ καλά τις προθέσεις του. Θέλει να ξεφύγει από τον διάσημο πατέρα του (γλύπτης) και να αναζητήσει την μητέρα του και την αδελφή του που τον παράτησαν όταν ήταν τεσσάρων ετών. Ο Κάφκα δεν είναι ένα απλό παιδί: του αρέσει να διαβάζει μανιωδώς, επιθυμεί να αποκτήσει τη σωματική ρώμη που θα του επιτρέπει να αποκρούσει τυχόν χτυπήματα της μοίρας, ενώ έχει αναπτυγμένα μέσα του (παρά το νεαρό της ηλικίας του), την ενσυναίσθηση και τα ερωτήματα για το παράδοξο της ζωής και της μοίρας τους κρυφούς δρόμους. Σε αυτές τις διερωτήσεις του τον βοηθάει ο… άλλος του εαυτός, το παιδί που τον λένε Κρόου, και ο οποίος δρα άλλοτε ως οιωνός και άλλοτε ως υπερεγώ. Άλλωστε, Κρόου σημαίνει κουρούνα, όπως και Κάφκα σημαίνει κουρούνα. Ένα πουλί ανεξάρτητο, δυνατό και μοναχικό.

Ο Κάφκα καταλήγει σε ένα απομονωμένο μέρος στο Σικόκου κι έπειτα από πολλές περιπέτειες βρίσκεται να διαμένει σε μια ιδιότυπη ιδιωτική βιβλιοθήκη όπου περιθάλπεται από τη μυστηριώδη ιδιοκτήτρια, την μις Σαέκι, και τον βασικό της υπάλληλο, Όσιμα, που είναι αιμοφυλικός και κουβαλάει μέσα του και τα δύο φύλα.

Παράλληλα με τη δράση του Κάφκα Ταμούρα, έχουμε μια άλλη ιστορία που με τον τρόπο της θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην πορεία του βιβλίου. Διαβάζουμε μια σειρά από κρυπτογραφημένες σημειώσεις (κάποια X-Files) των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών για ένα παράξενο περιστατικό που συνέβη πριν από χρόνια σε ένα δάσος της Ιαπωνίας. Μια παρέα παιδιών περπατούσε αμέριμνη, ώσπου καταλήφθηκε από μια παράξενη ισχύ (από κάποιο UFO;). Τα παιδιά έπεσαν σε πρόσκαιρο κώμα και όταν ξύπνησαν δεν θυμούνταν τίποτα. Όλα εκτός από ένα, τον Νακάτα, ο οποίος έμεινε ένα κενό σκεύος σώματος από εκείνη τη στιγμή. Έγινε βραδύνους, δεν μπορούσε πλέον να διαβάσει, απώλεσε όλες τις μνήμες του και απέκτησε τη σπάνια δυνατότητα να συνομιλεί με γάτες. Με κάποιο τρόπο, ο Νακάτα θα είναι αυτός που θα σκοτώσει τον πατέρα του Κάφκα Ταμούρα, αλλά ουσιαστικά θα τον απελευθερώσει από την κατάρα να σκοτώνει γάτες για να τους πάρει τις ψυχές και με αυτές να φτιάξει ένα φλάουτο που όμοιό του δεν υπάρχει στον κόσμο.

 

O συγγραφέας Χαρούκι Μουρακάμι

 

 

Όντως, όμως, αυτός σκότωσε τον Τζόνι Γουόκερ (με αυτό το όνομα εμφανίζεται ο πατέρας) ή έχουμε να κάνουμε με μια εκ του μακρόθεν πατροκτονία;

Μην ζητάμε ευθείες απαντήσεις: ο Μουρακάμι απλώνει μαγικά χαρτιά που από τη μια στιγμή στην άλλη μεταμορφώνονται σε ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Το μαγικό του καπέλο έχει ανεξάντλητες δυνατότητες.

Ο Κάφκα θα ερωτευτεί την μις Σαέκι και είναι πεπεισμένος ότι είναι η μητέρα του, άρα η μοίρα τον έχει επιλέξει να ακολουθήσει τα χνάρια του Οιδίποδα. Κάνει έρωτα μαζί της (ονειρικό όταν την φαντάζεται ως 15χρονη, αλλά και πραγματικό), σχεδόν τη βιάζει. Το ίδιο κάνει και με ένα κορίτσι που επίσης του προσφέρει στέγη και τροφή και την οποία θεωρεί πως είναι η αδελφή του. Η πύλη ανάμεσα στον άλλο κόσμο και σε τούτο έχει ανοίξει και μόνο μια μεγάλη μαγική πέτρα μπορεί να τους διαχωρίσει, τακτοποιώντας κάπως τα πράγματα. Αυτό το δύσκολο έργο το έχει αναλάβει ο Νακάτα που μέσα στη μικρόνοιά του αποδεικνύεται καθοριστικός παράγοντας. Βοηθούμενος από έναν επίσης παράξενο νταλικέρη φτάνει ως το τέλος της εκπλήρωσής του έργου του, αλλά και το δικό του τέλος. Τα πάντα πρέπει να ακολουθήσουν τη λογική της αρχέγονης μοίρας. Η Σαέκι χάνεται, οι μνήμες παραμένουν ενεργές, ο Κάφκα πρέπει να επιστρέψει στην πραγματικότητα, η πατροκτονία και η οιδιπόδεια σχέση έχουν εκπληρωθεί (όπως έχουν εκπληρωθεί), άρα είναι καιρός να επανέλθει η κανονική ροή του χρόνου.

Κι όμως, μέχρι και την ύστατη σελίδα ο Μουρακάμι παίζει με την ονειρική φύση των νοημάτων του. Αφήνει το ασυνείδητο να προκαλέσει αλλεπάλληλα ρήγματα, τα κύματα του απρόσιτου, του «εκείνου» και του «υπερεγώ» σκάνε πάνω στους ήρωές του που δεν μπορούν να τα αποκρούσουν. Τούτη η δύναμη ισχύος μεταφέρεται αυτομάτως και στον αναγνώστη που καλείται πλέον, σε μια τέλεια σύμβαση με τον συγγραφέα, να λειτουργήσει εν κενώ. Να αδειάσει και να γεμίσει ταυτόχρονα. Να υποταχθεί στη γητεία μιας ιστορίας που δεν έχει αρχή, μέση και τέλος και το μόνο που ζητάει είναι να γίνει πιστευτή εν τη απουσία «καθαρού» μηνύματος.

Ο Μουρακάμι «σπέρνει» μια σειρά από χαρακτήρες που έχουν την προδιάθεση να γίνουν καρικατούρες, αλλά διατηρούν την «ομορφιά» τους επειδή ακριβώς δεν είναι αυτού του κόσμου: ο Τζόνι Γουόκερ, ο συνταγματάρχης Σάντερς των KFC, ο νταλικέρης που του αρέσει ο Τριφό, ο Μότσαρντ και ο Μπετόβεν, η φοιτήτρια πόρνη που απαγγέλει από (πλούσιου) στήθους Χέγκελ, ο Όσιμα που δεν ξέρεις αν είναι άνδρας ή γυναίκα, φαντάσματα γυναικών που κάνουν έρωτα, ψυχές που βγαίνουν από σώματα για να σκοτώσουν, στρατιώτες του Ναπολέοντα που είναι φύλακες ενός άλλου κόσμου μέσα στο δάσος, η μυστηριώδης μις Σαέκι και κάμποσοι άλλοι. Τι είναι ο Κάφκα στην ακτή; Ένας πίνακας, μια αφορμή, ένα μουσικό κομμάτι, μια περιπλάνηση όχι σε τόπο, ούτε σε χρόνο, αλλά σε συνειδητό και ασυνείδητο. Μια εξαίσια τοιχογραφία από τα πιο τρελά όνειρα του Μουρακάμι. Το όλον; Αριστούργημα.

Η εξαίσια μετάφραση (από τα αγγλικά) ανήκει στην Αργυρώ Μαντόγλου.

 

ΥΓ: Ναι, είναι μόνο μια εκδοχή αυτό το κείμενο. Μπορούν να ακολουθήσουν πλείστες όσες, καλύτερες ή χειρότερες, δεν έχει σημασία. Ο Μουρακάμι πάντα θα μας ξεγλιστράει.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top