Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Sky is the limit
11/01/2017, 12:01 μμ

Sky is the limit

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

mr-vertigo«Mr. Vertigo» του Πολ Όστερ, μτφ: Ιωάννα Ηλιάδη, σελ. 344, Εκδ. Μεταίχμιο

 

Θα μπορούσε να είναι η ιδανική αρχή για μυθιστόρημα του Χαρούκι Μουρακάμι: «Ήμουν δώδεκα χρονών την πρώτη φορά που περπάτησα πάνω στο νερό». Τι το παράξενο; Ο δαιμόνιος Ιάπωνας έχει υποβάλει τους ήρωές τους σε δυσκολότερες αποστολές, τους έχει προσδώσει ακόμη πιο παράδοξες ιδιότητες. Κι όμως, δεν είναι δικής του έμπνευσης η συγκεκριμένη εναρκτήρια πρόταση. Υπάρχουν κι άλλοι ρέκτες του παράδοξου. Ο Πολ Όστερ, με το «Mr. Vertigo», καταθέτει τη δική του εκδοχή στο πεδίο της πλέριας αποδέσμευσης από κάθε μορφή λογοτεχνικής αιτιοκρατίας, αποδεικνύοντας ότι η συγγραφική του φλέβα είναι αστείρευτη και τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται δεν περιορίζονται στα γεωγραφικά όρια του «Μεγάλου Μήλου».

Παραπλεύρως από τη γνωστή θεματική του, ο Όστερ, με τούτη την καλοστημένη μηχανή, την οποία κινητοποιηθεί ο πιτσιρικάς Γουόλτ, οδηγεί τα πάντα σε έναν υπνωτιστικό μετεωρισμό έως το σημείο του ιλίγγου. Από την πτώση στην άνοδο κι από εκεί, αναπόδραστα, ξανά στη συντριβή, οι ήρωες του μυθιστορήματος ζουν για την αλεγρία που τους προσφέρει το πρόσκαιρο πέταγμα, η απομάκρυνσή τους από τα τετριμμένα του… εδάφους. Κάνουν υψιπετείς ιδέες, πραγματοποιούν πτήσεις που ξεπερνούν τα ανθρώπινα όρια, διαχειρίζονται το σώμα τους ωσάν να ήταν πτητική μηχανή. Ουσιαστικά ο βασικός μέτοχος της μαγείας είναι ο μικρός Γουόλτ, ένα χαμίνι περιωπής από το Σεντ Λούις. Ορφανός, αλητάμπουρας και απείθαρχος, ζει με τον σκληροτράχηλο θείο του Σλιμ και τη γυναίκα του. Όλα αλλάζουν για τον 9χρονο ταραξία όταν θα εμφανιστεί μπροστά του ο μυστηριώδης Δάσκαλος Γεχούντι, ο οποίος ουσιαστικά θα τον υιοθετήσει με τη σύμφωνη γνώμη του θείου του. Οι σκοποί αυτού του άνδρα δεν είναι πονηροί, αλλά δεν είναι και τελείως αγαθοί. Στο πρόσωπο του Γουόλτ βλέπει το Παιδί Θαύμα που θα καταφέρει να νικήσει τη βαρύτητα και θα πετάει ελεύθερο (σ.σ.: κυριολεκτικά). Ο Γουόλτ γίνεται μέλος μιας παράξενης οικογένειας που αριθμεί τον Ούγγρο (με εβραϊκές ρίζες) Δάσκαλο Γεχούντι, μια ινδιάνα απόκοσμη γυναίκα, αλλά ψυχούλα, την Μάμα Σου,  έναν δύσμορφο, αλλά εξαιρετικής εξυπνάδας, μαύρο πιτσιρικά, τον Αίσωπο και την κυρία Γουέδερσπουν, την επίσημη αγαπητικιά του Δασκάλου, μια ανεξάρτητη γυναίκα, ιδιαίτερης καλλονής, με θερμό ταπεραμέντο και πολλές κρυφές πτυχές. Στο χωριατόσπιτο που διαμένουν ξεκινάει η βασική του εκπαίδευση για να γίνει ο ιπτάμενος άνθρωπος που έχει ονειρευτεί ο Γεχούντι. Μόνο που η προπόνησή του δεν περιλαμβάνει μόνο γεωργικές εργασίες, αλλά κάθε λογής βασανισμό, ιταμότητα και κακουχία που μετατρέπουν τον μικρό σε οσιομάρτυρα, αλλά και συνάμα τον σκληραγωγούν στο να μετεξελιχθεί σε άλλος άνθρωπος. Αίφνης, αυτό συμβαίνει. Ο Γουόλτ ανυψώνεται, το έδαφος δεν τον κρατάει καρφωμένο. Τη στιγμή που η δόξα του χτυπάει την πόρτα και ο Γεχούντι ετοιμάζεται να δρέψει τους καρπούς των προσπαθειών του (βλ. δολάρια με ουρά), μια ομάδα φανατικών της Κου Κλουξ Κλαν (βρισκόμαστε στα 1920) σκοτώνουν την Μάμα Σου και τον Αίσωπο βυθίζοντας τον Γεχούντι σε μια παθητική θλίψη. Όταν, τελικά, θα ανασυρθεί από τα βάθη, θα ξεκινήσουν με τον Γουόλτ μια ολόκληρη περιοδεία ανά τις ΗΠΑ προσφέροντας άρτο και θεάματα στους ανίδεους θεατές τους. Ο μικρός γίνεται πρώτο όνομα, ένας πραγματικός σταρ έτοιμος να κατακτήσει τα πάντα, ωστόσο ο δρόμος του δεν είναι σπαρμένος με ρόδα. Κατά τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, το σώμα του αλλάζει, οι σεξουαλικές ορμές παίρνουν το πάνω χέρι και κάθε φορά που προβάρει μια… πτήση, επιστρέφει στη γη με ένα φάσμα πόνου να του διαλύει το κρανίο. Η καριέρα του έχει μόλις τερματιστεί, η βαρύτητα τον έχει νικήσει. Δεν το βάζει κάτω και μαζί με τον Γεχούντι καταστρώνουν σχέδια για να πάνε στο Χόλιγουντ έτσι ώστε το πρώην Παιδί Θαύμα να εξαργυρώσει την αναγνωρισιμότητά του με κάποιους ρόλους στον κινηματογράφο. Τα προβλήματα δεν έχουν τελειωμό: πρώτα θα πέσει θύμα απαγωγής με δράστη τον θείο Σλιμ, θα καταφέρει να δραπετεύσει, αλλά πολύ σύντομα το συναπάντημά τους θα είναι πιο σκληρό και θα σημάνει το τέλος του Γεχούντι.

 

Paul Auster

Paul Auster

 

Μόνος πλέον ο Γουόλτ, δίχως την προστατευτική παρουσία του Δασκάλου, θα εκδικηθεί το θείο του και στη συνέχεια να ξεκινήσει μια ολόκληρη περιπλάνηση σε τόπους, επαγγέλματα, ανθρώπους και ιδιότητες. Κάθε φορά ξεγλιστράει σαν τον υδράργυρο. Ακόμη και όταν δείχνει ότι χάνει τον προσανατολισμό του, ένα άστρο τον ακολουθεί πάντα για να του δείξει την επόμενη ευκαιρία που πρέπει να αρπάξει από τα μαλλιά. Μπλέκει με τον υπόκοσμο, ανοίγει δικό του μαγαζί, κάνει όποιο επάγγελμα βρεθεί μπροστά του, μεθάει σεξουαλικά με όλων των λογιών τις γυναίκες της νύχτας, κατατάσσεται στο στρατό, παντρεύεται, χωρίζει, ξαναπαντρεύεται, κάνει παιδιά, ζει για ένα διάστημα με την κυρία Γουέδερσπουν, στη συνέχεια αναλαμβάνει την περιουσία της και τέλος δεν έχουν οι περιπέτειές του. Ο Γουόλτ είναι ο τέλειος πλάνης στην άλλη άκρη του Ατλαντικού που έζησε τη Μεγάλη Ύφεση, επέπλευσε και στη συνέχεια, ακολουθώντας το κλασικό αμερικανικό όνειρο, όπου έβρισκε… ταύρο τον έπιανε από τα κέρατα. Ακόμη και αν δεν μπορούσε ποτέ να ξαναπετάξει, μέσα του η ορμή για ένα ακόμη πέταγμα (άλλης φύσης) δεν σίγησε ποτέ.

Ο Όστερ γράφει ένα μαγευτικό μυθιστόρημα, ένα παραμύθι για μεγάλους, μια αλληγορία για τις αστείρευτες δυνάμεις που οφείλει να έχει κάθε άνθρωπος που θέλει να αγγίξει το όραμά του, να προσεγγίσει τα όρια της αυτοπραγμάτωσης. Μεγάλος πλέον και πλήρης εμπειριών, ο Γουόλτ θα γίνει ένας άλλος Γεχούντι και θα αναζητήσει με τη σειρά του το επόμενο μικρό διαβολάκο (ένα δικό του alter ego) για να του μάθει πώς στύβει κανείς την πέτρα της ζωής για να βγάλει χυμό. Ο Όστερ γράφει με τρόπο αχαλίνωτα ονειροπόλο ακόμη και όταν… προσγειώνει τον ήρωά του ξανά στο έδαφος. Mάλιστα, δεν ξεχνάει να κάνει ευθείες αναφορές σε θέματα ρατσισμού και βίας που προέρχεται από τον υπόκοσμο των ΗΠΑ. Κοινωνικές συνθήκες που επηρέασαν τη χώρα για πολλές δεκαετίες και στις μέρες μας εμφανίζουν επικίνδυνη αναζωπύρωση. Οι λέξεις πετούν, τα νοήματα υπερίπτανται, ο ουρανός υπάρχει πάντα ως ένα ύστατο όριο. Άλλωστε, πάντα θα υπάρχουν κάποιοι που ακόμη και αν είναι χωμένοι στη λάσπη θα κοιτούν προς τα άστρα. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στην Ιωάννα Ηλιάδη.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top