Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Δοκίμιο: “Μπορούμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας;”
31/05/2017, 11:43 πμ

Δοκίμιο: “Μπορούμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας;”

Του Νίκου Τσούλια //

 

 

Jean-Léon Gérôme (1824–1904): Socrates seeking Alcibiades in the House of Aspasia, 1861

Η αυτογνωσία θεωρείται ως το πιο βασικό στοιχείο της ζωής μας και του εαυτού μας. Και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς αφού το ταξίδι της ζωής και το όποιο περιεχόμενο της ζωής το βιώνουμε μέσα από την αυτογνωσία μας.

Είναι εύκολη αυτή η προσπάθεια; Καθόλου, ίσως να αποτελεί και το πιο δύσκολο εγχείρημα της ζωής μας. Η δυσκολία έγκειται σε συγκεκριμένα «εμπόδια». Πρώτον, η αυτογνωσία δεν αποτελεί συνήθως κορυφαία αγωνία για τον ίδιο τον άνθρωπο. Πορευόμαστε μαζί με τον εαυτό μας ζώντας της ζωή μας χωρίς να στοχαζόμαστε, χωρίς να ερευνούμε, χωρίς να συζητούμε με τους άλλους ανθρώπους αυτό το μεγάλο ζήτημα. Η συνήθης εικόνα είναι μάλλον εικόνα αδιαφορίας. Δεν έχουμε δηλαδή κατακτήσει μια κοσμοθεωρία διαρκούς έρευνας της αυτογνωσίας μας και αυτό συνιστά ένα μειονέκτημα της ίδιας της ζωής μας. Η διαρκής αναζήτηση του πορτρέτου μας είναι η πιο όμορφη περιπέτεια που μπορούμε να επινοήσουμε. Άλλωστε η αναζήτηση αυτή είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη δημιουργία του εαυτού μας – αναζητώντας δημιουργείς και δημιουργώντας αναζητείς!

Δεύτερον, έχουμε συνηθίσει να μαθαίνουμε κυρίως τον εξωτερικό κόσμο και αυτή η στάση παγιώνεται και γίνεται η μόνη μας φροντίδα. Δεν μπορούμε να θέσουμε τον εαυτό μας «απέναντι», δεν μπορούμε να τον τοποθετήσουμε σε θέση «παρατηρούμενου αντικειμένου» ή «επισκοπούμενου πεδίου» και αυτό αποτελεί και μια βάσιμη δικαιολογία για την αναπαραγωγή μιας λανθασμένης ούτως ή άλλως συμπεριφοράς. Τρίτον, ο εαυτός μας δεν αποτελεί ένα σταθερό πεδίο αναφοράς αλλά είναι υπό διαρκή μετασχηματισμό. Οι μεταμορφώσεις μας και η συνεχής εξελικτική διαδικασία μας χαρακτηρίζουν το σύνολο της ζωής, αρκεί να δούμε σε γενικές γραμμές την εικόνα μας στα πιο χαρακτηριστικά στάδια της, του νεογέννητου, του μωρού, του παιδιού, του έφηβου, του νέου και της νέας, του ώριμου και της ώριμης, του ηλικιωμένου και της ηλικιωμένης, του υπερήλικα. Αντιλαμβανόμαστε τις χαοτικές μεταβολές του εαυτού μας σε κάθε πεδίο επιμέρους αναφοράς του (κοινωνικό, βιολογικό, συναισθηματικό, ψυχολογικό) και «σηκώνουμε τα χέρια μας ψηλά» από τις φοβερές «αποστάσεις» της δομής και της λειτουργίας μας στα διάφορα στάδια της ηλικίας μας.

Αλλά με ποιους τρόπους τελικά μπορούμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας ή, πιο ορθά, να τείνουμε έστω ασύμπτωτα στην αυτογνωσία μας; Εφόσον είμαστε κοινωνικά όντα, η βασική γραμμή πλεύσης μας για τη γνώση του εαυτού μας δεν μπορεί παρά στρέφεται στο σύνολο των κοινωνικών μας σχέσεων και των κοινωνικών μας λειτουργιών, στο σύνολο των κοινωνικών μας ρόλων. Όσο αυξάνουμε την «κοινωνικότητά μας», τόσο περισσότερες δυνατότητες έχουμε για την αυτογνωσία μας. Αλλά και στη μικροκλίμακα της καθημερινότητας, των σημαντικών ή και των ασήμαντων επαφών μας με τον περίγυρό μας αναδεικνύεται το πεδίο μελέτης μας. Οι ανθρώπινες και οι διαπροσωπικές σχέσεις μας είναι προνομιακό έδαφος για την προαγωγή της αυτογνωσίας μας.

Δεν ζούμε σε «κοινωνικό κενό», δεν μπορούμε να νοηθούμε χωρίς τον «άλλο άνθρωπο». Υπάρχουμε ως άνθρωποι, έχουμε γίνει άνθρωποι μόνο μέσα στην κοινότητα των ανθρώπων. Ακόμα και εκείνοι οι πραγματικοί μοναχοί και ασκητές που διατείνονται ότι επιχειρούν να ερευνήσουν τον εαυτό τους (και να συναντήσουν το Θεό) χωρίς τις δεσμεύσεις και τους περιορισμούς και τις αλλοιώσεις της καθημερινής ζωής, κουβαλούν αναπόφευκτα μέσα τους τον όποιο εξανθρωπισμό δέχτηκαν στα πρώτα βήματα της ζωής τους και την όποια κοινωνικοποίησή τους βίωσαν όσο διάστημα ήταν μέλη της κοινότητας των ανθρώπων. Ακριβώς σ’ αυτό το σημείο τέμνονται η ετερογνωσία (η γνώση των άλλων, η γνώση του Κόσμου) και η αυτογνωσία, γιατί δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τη φύση μας παρά μόνο μέσα από την αλληλεπίδρασή μας με τον άλλο άνθρωπο. Όσο δεν επιχειρούμε να γνωρίσουμε τον άλλο άνθρωπο, δεν πρόκειται να κάνουμε ούτε ένα βήμα προς εκείνους τους δρόμους που βγάζουν στην αυτογνωσία μας. Μέσα από την καλλιέργεια ουσιαστικών σχέσεων, μέσα από τις δυσκολίες, τις αποδοκιμασίες, τις επιτυχίες, τις ευτυχίες και τις δυστυχίες της ζωής, μέσα από τη διαπάλη του επαγγελματικού στίβου, μέσα από τους κοινωνικούς και πολιτικούς μας αγώνες διαμορφώνουμε και ταυτόχρονα γνωρίζουμε τον εαυτό μας .

Η ίδια η ανθρώπινη φύση μας ζει και αναπνέει στο διαρκές παιχνίδι του αξιερώτητου και της αναζήτησης. Εμείς στομώνουμε τα μεγάλα ερωτήματα που διαρκώς στροβιλίζονται στη σκέψη μας με το πρόσχημα του βιοποριστικού αγώνα, ωσάν να είναι αυτά τα δύο πεδία αντιπαραθετικά. Αλλά τότε για ποιο λόγο ζούμε; Μήπως νομίζουμε ότι ζούμε, ενώ απλώς υπάρχουμε, όπως η πέτρα δίπλα μας ή το δέντρο απέναντί μας;

Στο αρχικό μας ερώτημα: αν μπορούμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, θέτουμε ένα πρότερο ερώτημα: θέλουμε πράγματι να γνωρίσουμε τον εαυτό μας; Αν θέλουμε, τότε σίγουρα μπορούμε. Όχι για να φτάσουμε στην τελική γνώση και αυτογνωσία. Γιατί η αυτογνωσία είναι ένας δρόμος, ο δρόμος της ζωής. Είναι μια περιπέτεια, γιατί αγωνίζεσαι να φτιάξεις το μοναδικό σου δρόμο, την προσωπική σου αφήγηση, την απόλυτα δική σου ιστορία παλεύοντας και με τις δικές σου «δυνάμεις» και με τις «αλλότριες» δυνάμεις, αντιμετωπίζοντας Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες, Σειρήνες και Καλυψώ. Ποιος μπορεί να αρνηθεί αυτή την όμορφη οδύσσεια; Ποιος δεν θέλει να γεύεται το ταξίδι της ζωής του;

Charles Le Brun, 1664, Entry of Alexander into Babylon, Louvre,Paris

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top