Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η Β’ πλευρά της ύπαρξης
27/04/2016, 1:09 μμ

Η Β’ πλευρά της ύπαρξης

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

morfo«Μορφολογία της τελευταίας όχθης» του Μισέλ Ουελμπέκ, Εκδ. Εστία, σελ. 98

 

Ένα βραχώδες, ολότελα άνυδρο τοπίο: πέτρες σκορπισμένες άτακτα στο χώμα, ανοιχτωσιά που δεν ξεκουράζει, μια τάξη πραγμάτων που δεν επιτρέπει να λιχνίσεις τον αέρα της ελπίδας. Το εξώφυλλο που επέλεξε ο Flammarion, ο εκδοτικός οίκος στον οποίο εκδίδει τα βιβλία του ο Μισέλ Ουελμπέκ, για να ενδύσει την πέμπτη ποιητική συλλογή του «Μορφολογία της τελευταίας όχθης» είναι μια ασπρόμαυρη φωτογραφία «απονεκρωμένης» φύσης». Ανάλογης υφής, με μια επιπλέον νότα συμπαγούς ύλης που κονταροχτυπιέται με το εκθετικό φως του ήλιου, είναι και το εξώφυλλο της Εστίας. Κι όμως, αν ψάξει κανείς στο αχανές πεδίο του ίντερνετ θα βρει και μια άλλη εκδοχή: τον Ουελμπέκ με το αγαπημένο του τσιγάρο στο στόμα να ατενίζει με βλέμμα σκωπτικά εμμανές έξω από τα παράθυρο• ασπρόμαυρη κι αυτή. Υπό διαφορετικές θεάσεις και αναλύσεις, και οι δύο εκδοχές είναι «σύννομες». Ο Ουελμπέκ είναι ένα χαρμάνι ανοικειοτήτων, ας μου επιτραπεί ο όρος, μια φιγούρα διανοούμενου που ξεπερνάει τη λογοτεχνική δράκα – είναι κάτι σαν χημική αντίδραση στο συνολικό κοινωνικό πείραμα της Γαλλίας. Χειμαρρώδης, λάτρης της αποδόμησης, εκκεντρικά προκλητικός, εμποτισμένος από μια καταστατική ανάγκη να δηλώνει πράγματα για τα οποία άλλοι ομότεχνοί του δεν θα τολμούσαν καν να τα φανταστούν – πολλώ δε μάλλον να τα γράψουν. Κι όμως, έχουμε να κάνουμε με μια ρομαντική φύση που κουβαλάει «στοιχειώδη σωματίδια» του 19ου αιώνα και μια μεταφυσική αύρα που σίγουρα έρχεται σε σύγκρουση με την καθεστηκυία «καθαρότητα» της επίσημης τάξης.

Ο Ουελμπέκ, έξω από τη Γαλλία, είναι περισσότερο γνωστός ως πεζογράφος και λιγότερο ως ποιητής ή δοκιμιογράφος. Το λάθος είναι εμφανές. Έχουν προηγηθεί τέσσερις ποιητικές συλλογές πριν παραδώσει τη «Μορφολογία». Τούτη εδώ προήλθε μετά την επιστροφή του στη Γαλλία, έπειτα από χρόνια οικειοθελούς ή μη απουσίας από τα πράγματα της πατρίδας του. Το γεγονός ότι «έπεσε» πάνω στον αχό που προκάλεσε η «Υποταγή» αναπόδραστα λειτούργησε ακυρωτικά για τη συλλογή. Πώς να καταφέρουν τα ποιήματα να αντιπαλέψουν την πολεμική που αναπτύχθηκε στη Γαλλία με την έκδοση του συγκεκριμένου μυθιστορήματος;

Το βάρος του χρόνου, όμως, πάντα λειτουργεί επ’ ωφελεία της ποίησης. Όταν περάσει ο καιρός και κάτσει η σκόνη, οι στίχοι μπορούν να κερδίσουν τα χαμένα… μέτρα. Στο ερώτημα αν υπάρχουν συνάφειες ανάμεσα στην ποίηση του Ουελμπέκ και την πεζογραφία του, η απάντηση κινδυνεύει, ως συνήθως, να εκπέσει σε μια σειρά από απωθητικές αντιφάσεις. Εντούτοις, είναι η εμφανής ο υπαρξιακός πεσιμισμός του και μια αύρα ραγδαίας εξαφάνισης που ρέπει άλλοτε προς το γκροτέσκο κι άλλοτε προς το δραματικό. Ο ζόφος, καίτοι εκθετικός, αρκετές φορές μπορεί να γίνει και πικρά αστείος. Όπως ακριβώς συμβαίνει με την ανθρώπινη περίπτωση. Στο πυρήνα των ποιημάτων θάλλει πάντα ένας κρυμμένος ρομαντισμός: η χαμένη αγάπη, η απίσχνανση του σώματος, η πικρή ανάμνηση του ύστατου λιμανιού της ζωής, το μέλλον που κρύβει μια υπαρξιακή κακεντρέχεια. Εν συνόλω: ένας διαρκής αγώνας απέναντι στην παροδικότητα και την εντροπία. Μια συναισθηματική λαχτάρα που καταλήγει να γίνεται θρήνος, μια αϋπνία σώματος και πνεύματος λίγο πριν αμφότερα χαθούν, ενταφιαστούν, αποχαιρετήσουν. Αυτή είναι η ποιητική μονογραφή του Ουελμπέκ. Με το άθροισμα του υπολειπόμενου χρόνου ολοένα να χωλαίνει και την επικράτεια του τέλους να έρχεται πλησίστια, ο γάλλος στοχάζεται για το χαμένο σώμα της νιότης, τις αξιομνημόνευτες στιγμές αγάπης, για τη δαπάνη της συναισθηματικής στοργής. Είναι σαφώς μια ρομαντική ενατένιση που δεν ξεχνάει να ρίχνει τις… μπηχτές της ή να γίνεται πορνογραφική, σκωπτική, αλλά γυμνά οικεία. Όλα καταλήγουν σε μια δυσθυμία, σε μια τελευταία όχθη. Μόνο που τούτη η ύστατη στροφή δεν λειτουργεί ως παραίτηση. Ο Ουελμπέκ, είτε στα μυθιστορήματά του είτε στην ποίηση, δείχνει να θέλει να περιβάλλει τούτες τις προσωπικές ανησυχίες σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Η αθεΐα, η φυσική εκμηδένιση, τα διλήμματα της σεξουαλικότητας, το αδιάφορο σύμπαν, η παρακμή, η πολιτιστική μονομέρεια είναι ζητήματα που ο Ουελμπέκ κυκλώνει με έναν φιλοσοφικό μανδύα. Είναι άλλωστε από τους ελάχιστους συγγραφείς της εποχής μας που φέρει κάτι από τη δύναμη του Ντοστογιέφσκι, του Καμύ, του Σαρτρ και του Τόμας Μαν. Υπό αυτή την έννοια η απαισιοδοξία του, δείγμα ενός πρώιμου συγγραφέα, που λογικά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ακόμη και «πόζα», σ’ αυτόν λαμβάνει το χαρακτήρα διαφωτιστικής «δήλωσης». Ας μην ξεχνάμε ότι ο Ουελμπέκ ζει σε ένα περιβάλλον που τον έχει καταστήσει άλλοτε μάρτυρα, άλλοτε «Κασσάνδρα» κι άλλοτε εχθρό της Δημοκρατίας. Οτιδήποτε κάνει τίθεται αυτομάτως κάτω από το πνιγηρό φως της λαϊκής κουλτούρας που όλα τα εξομοιώνει ή τα ζυγίζει με το αβαρές της εκτόπισμα.

Η πολύ καλή μετάφραση των ποιημάτων της συλλογή ανήκει στον Σπύρο Γιανναρά.

 

Μισέλ Ουελμπέκ

Μισέλ Ουελμπέκ

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top