Μικρή ιστορία του σχολικού βιβλίου
Του Νίκου Τσούλια // *
Jean Camille Baptiste Corot, “Kοπέλα που διαβάζει”
Από το 1836-1838 η έκδοση σχολικών βιβλίων είναι κρατική υπόθεση και όλα τα σχολεία χρησιμοποιούν τα κρατικά βιβλία τα οποία διασφαλίζουν «την φρόνιμον παιδαγωγίαν». Το 1838 καταργείται το Βασιλικό Τυπογραφείο και από το 1838 έως το 1882 επικρατεί το καθεστώς του ελεύθερου ανταγωνισμού.
Ο Χ. Τρικούπης εφαρμόζει στη συνέχεια (1882-1895) μια πολιτική ενός ρυθμιστικού κρατικού παρεμβατισμού (Νόμος ΑΜΒ΄ του 1882), όπου καθιερώνεται το ένα βιβλίο για κάθε μάθημα. Το 1895 με το Νόμο ΒΤΓ΄ επανέρχεται η εκδοτική σχολική κίνηση στο εμπόριο και αυτή η πολιτική θα κρατήσει μέχρι το 1907.
Το διάστημα αυτό έχουμε μια ποσοτική έκρηξη στην παραγωγή του σχολικού βιβλίου. Έτσι, για παράδειγμα, το 1905 υπάρχουν 33 εκδότες διδακτικών βιβλίων και 540 εγκεκριμένα βιβλία μόνο για το Δημοτικό. Την περίοδο 1907-1916 η σκυτάλη περνάει και πάλι στο κράτος με το Νόμο ΓΣΑ΄. Η πολιτική επικράτηση των Φιλελεύθερων φέρνει άλλον αέρα στο σχολικό βιβλίο. Με αναγκαστικό Διάταγμα 2585/1917 αρχικά και με το Νόμο 1332/1918 αργότερα εισάγεται η δημοτική γλώσσα στην εκπαίδευση, ενώ τα βιβλία εγκρίνονται από το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο.
Η δικτατορία του Πάγκαλου το 1924 θα ανακόψει την μεταρρυθμιστική άνοιξη και θα ξανα-αλλάξει τα πράγματα μέχρι το 1927. Το 1928 οι Φιλελεύθεροι επανέρχονται και με το Νόμο 5045/31 «περί σχολικών βιβλίων» επαναφέρουν τη δημοτική στην εκπαίδευση, αφήνουν τη συγγραφή των σχολικών βιβλίων στην ελεύθερη πρωτοβουλία των συγγραφέων, δίνουν τη δυνατότητα στο Σύλλογο των Διδασκόντων να επιλέγουν αυτοί τα βιβλία και προβλέπουν την ίδρυση βιβλιοθηκών στα σχολεία. Πρόκειται για ένα αρκετά ριζοσπαστικό πρόγραμμα, που φέρνει μια προοδευτική πνοή στα μορφωτικά πράγματα της χώρας.
Ωστόσο το 1932 έχουμε και πάλι συντηρητική εξέλιξη, η οποία ανακόπτει το προηγούμενο ρεύμα. Το 1937 με το Νόμο 952 ιδρύεται ο Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων, που αναλαμβάνει και την πλήρη διαχείριση του εκπαιδευτικού βιβλίου μέχρι τις ημέρες μας.
Η σύντομη πολιτική αλλαγή του 1964-65 θα επαναφέρει για λίγο τις μεταρρυθμιστικές αντιλήψεις, αλλά οι συντηρητικές δυνάμεις και πάλι θα αποκτήσουν τον έλεγχο με την εφτάχρονη δικτατορία. Μάλιστα λίγο πριν στην κυβέρνηση των αποστατών ο υπουργός δε θα ζητήσει την πολτοποίηση μόνο των βιβλίων της δημοτικής αλλά θα ζητήσει και «την ποινική δικαιοσύνη για την τιμωρία των υπευθύνων»!!!
Σε κάθε αλλαγή εκπαιδευτικής πολιτικής, το σχολικό βιβλίο υφίσταται τις πολιτικές κρίσεις χωρίς να αξιολογείται επί της ουσίας, επί της καταλληλότητάς του. Πρόσφατο παράδειγμα, η περιπέτεια της «Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού» που αποτέλεσε πεδίο κομματικής αντιπαράθεσης και απομακρύνθηκε κάθε έννοια επιστημονικής και παιδαγωγικής προσέγγισης.
Μετά την παλιότερη επιτυχή εφαρμογή του πολλαπλού σχολικού βιβλίου αλλά και την αναιτιολόγητη διακοπή του (και παρά την αποδοχή των εκπαιδευτικών), επανήλθαμε σε τροχιά συντήρησης μιας μονομερούς οργάνωσης της σχολικής γνώσης που είναι τροχοπέδη στην ανάπτυξη της παιδείας μας. Είμαστε μάλιστα από τις ελάχιστες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει το καθεστώς του «ενός σχολικού βιβλίου για κάθε μάθημα»!
Ιδιαίτερα σήμερα που η γνώση και η πληροφορία καθίστανται όλο και πιο πολύ καθοριστικά στοιχεία για τις κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές εξελίξεις και που τα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των αναπτυγμένων χωρών γίνονται όλο και πιο εξωστρεφή, είναι απαράδεκτο η χώρα μας να έχει πολιτική για το σχολικό βιβλίο που είναι πολύ παλιών δεκαετιών και αναντίστοιχη με τις ανάγκες της εποχής. Σε κάθε περίπτωση ο ρόλος του σχολικού βιβλίου θα είναι πάντα μια σταθερή αξία γιατί, όπως σημειώνει το έμβλημα του North Carolina Press, «χωρίς βιβλία η ιστορία είναι σιωπηλή» (without books history is silent)…
«Το παιδί πρέπει να αντλεί ερωτήματα
που επιβάλλουν προσφυγή στο βιβλίο….
Διαφορετικά πλησιάζει το βιβλίο,
δίχως πνευματική πείνα,
χωρίς κέφι, χωρίς ερευνητική διάθεση.
Είναι η φτηνή εξάρτηση από τα βιβλία,
που αδυνατίζει, που αφαιρεί σφρίγος από τη σκέψη
και την αναζήτηση και που συνδυάζεται με το διάβασμα,
που στοχεύει στην απλή, περιστασιακή τόνωση
κάποιας φανταστικής ικανοποίησης
και στη φυγή προς έναν εξωπραγματικό κόσμο».
Τζων Ντιούι
* Ο Νίκος Τσούλιας είναι καθηγητής σε λύκειο. Έχει εκλεγεί πρόεδρος της ΟΛΜΕ τέσσερις φορές (1996 – 2003). Διδακτορικό στην Ειδική Αγωγή. Δύο βιβλία: “Σε πρώτο πρόσωπο” και «Παιδείας εγκώμιον». Συνεργάστηκε με: «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ» (1980 – 1986), «ΕΞΟΡΜΗΣΗ» (1988 – 1996) και “ΤΟ ΑΡΘΡΟ” (2010- σήμερα) καθώς και με αρκετά περιοδικά. (https://anthologio.wordpress.com/)
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
Η εκπαίδευση και ο εκπαιδευτικός στον 21ο αιώνα
12/03/2024, 8:52 μμ -
Τζον Ντιούι, ένας φάρος της εκπαίδευσης
27/02/2024, 8:18 μμ -
Περί Δασκάλων
27/02/2024, 8:16 μμ -
Το όνειρο ενός δασκάλου
02/01/2024, 7:00 μμ -
Τα Σχολεία στη Δίνη Προκλήσεων
28/11/2023, 8:48 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Διήγημα: “Η καλή πράξη ανταμείβεται”
Γράφει η Ελένη Λουκά // Η καλή πράξη ανταμείβεται Μια όμορφη, δεμένη και αγαπημένη οικογένεια στην άκρη της πόλης ζούσε σε μία μονοκατοικία με κήπο. Σ αυτήν υπήρχαν δύο παιδιά ένα αγόρι ο Έκτορας 14 ετών
Περισσότερα -
Αναλύοντας συστηματικά κάθε σκηνή του Ομηρικού Έπους
Γράφει η Ανθούλα Δανιήλ // Χριστίνα Αργυροπούλου: «Η ποιητική του χώρου στα Ομηρικά Έπη», Σκηνοθεσία, Σκηνογραφία, Εικονοποιΐα, Χώροι και ειδικές Χωρικότητες, Εκδ. Γαβριηλίδης 2016 Το βιβλίο αναπτύσσει το ενδιαφέρον θέμα του σε οχτώ κεφάλαια, όπου η συγγραφέας Χριστίνα
Περισσότερα -
Πεζογραφία: έξι προτάσεις για ανάγνωση
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου // ✔ Ελένη Γκίκα: “Η ωραία της νύχτας”, μυθιστόρημα, εκδόσεις Διάπλαση ✔ Λίλα Τρουλινού: Αουρέλια – “η πρώτη μνήμη”, νουβέλα, εκδόσεις Περισπωμένη ✔ Τζέιν Ώστιν: “Σάντιτον”, μυθιστόρημα, (μετάφραση – επίμετρο: Λαμπριάνα Οικονόμου) εκδόσεις Κοβάλτιο ✔ Τζούλια Γκανάσου: “Γονυπετείς”
Περισσότερα -
Διήγημα: “ΦΛΕΡΤ… ίσως”
Της Κικής Παπαδάτου // * Πρωί –πρωί στην ουρά. Πριν ακόμα ανοίξουν τα ταμεία για να γλυτώσει την ταλαιπωρία του μετά. Εδώ και δεκαπέντε μέρες έχει τελειώσει η σύνταξη και πορεύεται με το τελευταίο εικοσάρικο. Δεν ζητάει
Περισσότερα -
Διήγημα: «Ο Παναγιωτάκης»
Της Ευαγγελίας Μουτούση // «Ο Παναγιωτάκης» Έμεινε για κάμποση ώρα ασάλευτος στο πλατύσκαλο. Ύστερα σηκώθηκε, με δυσκολία βέβαια, αλλά τα κατάφερε. Αφού ίσιωσε τα τσαλακωμένα ρούχα του έπιασε το τσακισμένο του κεφάλι σαν να ήθελε
Περισσότερα -
Η μεγάλη λογοτεχνία συνδέεται με τη ζωή και την αλλάζει
Γράφει η Ελένη Γκίκα // Ρέιμοντ Κάρβερ «Ελέφαντας», Μετάφραση: Τρισεύγενη Παπαϊωάννου, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 160 Θα μπορούσε να είναι ο ίδιος στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή του ή μπροστά στον εξομολόγο του. Ή ένα βράδυ με ένα φίλο του
Περισσότερα -
Ένα ποίημα: “Προσκλητήριο ηρώων”
Της Ελένης Μανιωράκη // * ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ ΗΡΩΩΝ Εγερθείτε απ’ τους τάφους σας Σαλαμίνος γενναίοι, Λεωνίδα, Αλέξανδρε, Πλαταιών ημιθέοι, απ’ τον τύμβο περάσετε του Μαραθώνα και ξυπνήστε τούς Έλληνες του 5ου αιώνα. Απ’ τ’ Ολύμπου τις κρύπτες τούς Θεούς ξεσηκώστε του
Περισσότερα
