Fractal
Home / Κριτική θεάτρου / «Ούτε γυναίκα, ούτε άντρας»
18/10/2017, 12:00 μμ

«Ούτε γυναίκα, ούτε άντρας»

Γράφει ο Γιώργος Ρούσκας // *

 

 

Θεατρική παράσταση «Μήδεια». Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης,  σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς. Με τους Γιώργο Γάλλο, Χρήστο Λούλη, Μιχάλη Σαράντη.

 

Είδα την Κυριακή 15 Οκτώβρη, τη «Μήδεια» του Ευριπίδη σε μια παράσταση που μίλησε μέσα μου. Αν και διστακτικός γενικά σε ότι δεν έχει να κάνει πιστά με το αρχαίο κείμενο (ενν. σε μετάφραση) κάτι μέσα μου με έσπρωχνε να βιώσω την εμπειρία. Τόλμησα. Τα κέρδη ήταν πολλαπλά.

Πέρα από τις εξαιρετικές ερμηνείες των  ηθοποιών, πέρα από τα επιβλητικά δωρικά σκηνικά και τον λιτό μα επιτυχημένο φωτισμό, πέρα από το χορό που δονούσε το χώρο σε ρυθμούς αρχαϊκούς ως βυζαντινούς με βασική έμφαση στο ελληνικό μοιρολόι, το συνολικό αποτέλεσμα ήταν μια παράσταση 90 λεπτών χωρίς διάλειμμα, η οποία με ταξίδεψε τόσο μακριά, σε σημείο που συνέχιζα να ταξιδεύω στο χωροχρόνο και μετά το πέρας του έργου. Ακόμα και στην επιστροφή μου με το μετρό, αλλού ήταν το σώμα μου και αλλού εγώ. Και το βιβλίο, που είχα πάρει για τη διαδρομή, στην τσέπη κλειστό.

 

 

Ελάχιστα σκηνικά λοιπόν, καθόλου μουσικά όργανα παρά μόνο οι φωνές των ηθοποιών κατά μόνας ή εν χορώ και αδιάλειπτη ροή κίνησης και λόγου, αρκούν για να καθηλώσουν τον θεατή. Όλα, δίδονται με ηπιότητα, σαν να είναι αναπόφευκτα, προδιαγεγραμμένα από τη μοίρα. Προς τι λοιπόν οι υπερβολές; Ακόμα και η δολοφονία των παιδιών από το μητρικό χέρι, δίδεται άκρως τραγικά, χωρίς έξαρση, με την πρέπουσα βαρύτητα, πράγμα το οποίο ενισχύει τελικά την τραγικότητα.

Το βασικό κείμενο της παράστασης, της «Μήδειας» δηλαδή του Ευριπίδη σε μετάφραση Μίνου Βολανάκη, έχει εμπλουτιστεί με χωρία από το έργο «Μήδειας Υλικό» του Χάινερ Μύλλερ, σε μετάφραση Νίκου Φλέσσα, από το σενάριο της ταινίας «Μήδεια» του Πιέρ Πάολο Παζολίνι, σε μετάφραση Δημήτρη Αρβανιτάκη και από το ομώνυμο έργο του γάλλου Ζαν Ανούιγ, σε μετάφραση  Φώντα Κονδύλη.

Η παράσταση παρουσιάστηκε στη Μικρή Επίδαυρο στις 30 Ιουνίου και 1 Ιουλίου 2017, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2017 και φιλοξενείται στο θέατρο Πορεία για μετρημένες παραστάσεις.

Κάθε φορά που βλέπω τη «Μήδεια», ανακαλύπτω καινούργια πράγματα. Βγαίνουν ζητήματα διαφορετικά από αυτά που ως τότε θεωρούσα ως καταχωρισμένα μέσα μου ή αναζωπυρώνονται παλαιά, ναρκωμένα ή εν υπνώσει. Η δυναμική του έργου να είναι; Η διαχρονικότητά του; Η διαφορετική ενέργεια των εκάστοτε συντελεστών-ερμηνευτών; Η πάλη της Γυναίκας να σταθεί μέσα στον Χρόνο; Ή εγώ, που κάθε φορά, είμαι και ένας «άλλος»;

Πώς δέχτηκα μέσα μου την απνευστί απόδοση του έργου με 3 άνδρες υποκριτές (οι οποίοι ερμήνευσαν όλους τους ρόλους του έργου και τον χορό), φορώντας μαύρο κοστούμι με μαύρη γραβάτα; Μήπως και οι άνδρες, κουβαλάμε μια Μήδεια μέσα μας;

Μαύρο επίσημο κοστούμι, γιατί; Και γιατί δεν αντιδρώ, αλλά σιωπηρά το θεωρώ οικείο; Πώς έτσι; Παράξενο.

Μα –μετά το κατάλαβα- γιατί παραπέμπει σε δυο κρίσιμα γεγονότα της επίγειας ζωής: στον γάμο και στον θάνατο, και τα δυο παρόντα στο έργο, είτε αυτούσια είτε έμμεσα. Μαύρο κοστούμι ο γαμπρός, μαύρο και ο πενθών. Έρως-Θάνατος. Μήδεια.

Όλη η παράσταση, σε εμένα τουλάχιστον, δούλεψε ως γεννήτρια ερωτηματικών. Απρόσμενα, έφερε και ένα δυνατό φύσημα αναζωπύρωσης των κάρβουνων που σιγοκαίουν μέσα μου αθέατα και με κατατρώνε. Θέματα ολοζώντανα, ήρθαν πάλι στο προσκήνιο.

 

Γυναίκα. Η θέση της στην οικογένεια. Ο ρόλος της σε μια κοινωνία φτιαγμένη από άντρες. Ο έρωτας για τον άντρα. Η διεκδίκηση της καρδιάς του. Οι ανασφάλειες της. Οι κίνδυνοι. Οι προκλήσεις. Οι άλλες γυναίκες ως ανταγωνίστριες ή ως συμπαραστάτριες. Η δόξα. Η τεκνοποίηση. Η μητρότητα. Τα δικαιώματα της μάνας επάνω στα παιδιά της. Η γυναίκα ως οντότητα. Οι αξίες της. Η γυναίκα μετά τη μητρότητα.

Το δικαίωμα λόγου. Οι άμυνές της. Η υποταγή. Η διπλωματία και οι ελιγμοί για επίτευξη στόχου. Επιλογές: αδίστακτη ή αδύναμη; Οίκτος ή περηφάνια;

Ποιο το φύλο της κυρίαρχης Θεότητας στη ζωή της (αναφορά σε Φοίβο (Ήλιο), Ήρα);

Η καταγραφή μέσα της του Θεού ως «Πατέρας» (Ήλιος), μήπως αποτελεί στην ουσία αίτημα σύνδεσης πάλι με το άρρεν;

 

Άνδρας. Τα περιθώρια κίνησης του, σε έναν κόσμο με νόμους από εκείνον φτιαγμένους. Η δική του ερμηνεία του νόμου.

Πώς αντιλαμβάνεται τη γυναίκα; Ποια η φύση του έρωτα του για τη γυναίκα;

Η ψευδαίσθηση της «κατάκτησης». Η ευπιστία του. Η πατρότητα. Η χρήση της εξουσίας, της δύναμης, της σωματικής υπεροχής. Η έπαρση της αρχηγίας. Η ροπή προς την ηδονή, τη δόξα, τον πλούτο, τους τίτλους.

Οι αξίες του. Εναλλακτικές δυνατότητες.

Ανάγκη για νομιμοποίηση των ενεργειών του. Ανασφάλειες. Γήρας. Σεξουαλική δράση ακόμα και στην προχωρημένη ηλικία. Προσδοκίες της κοινωνίας από το αρσενικό. Το προσφιλές φύλο της Θεότητας (αναφορά σε Αφροδίτη).

Λογική και υποταγή αυτής στα πάθη. Συνέπειες. Κρυμμένος φόβος.

 

Άνθρωπος. Γυναίκα ή Άντρας. Κοινά:

Η ανάγκη για σύντροφο. Ποία η πρόσληψη και ποία η χρήση της δικαιοσύνης;  Η έννοια, η δύναμη και η ιδέα του νόμου. Ο διαχωρισμός σε ανθρώπινο και Θείο Νόμο εντός του. Ο ρόλος του Θεού. Η έννοια του Ιερού.

Η τάση να πάρει το νόμο στα χέρια του. Η καταφυγή στο Θεό, όταν εδώ όλα καταρρέουν.

Εμπιστοσύνη; Μοναξιά; Πού τα στηρίγματα; Θύτης ή θύμα; Ή και τα δύο εναλλάξ;

Πορνεία. Ανθρωπιά. Αξιοπρέπεια. Ρατσισμός.

Η κυριαρχία του εγώ είτε απροκάλυπτη είτε μέσα από αναδιπλώσεις ή φαινομενικές υποταγές. Συγχώρεση ή εκδίκηση; Τα όρια του θεμιτού και ως πού φτάνουν. Χειριστικές συμπεριφορές.

Το άλλο φύλο: συνοδοιπόρος, φίλος, ανταγωνιστής ή εχθρός; Τι δίνω; Τι παίρνω; Εγώ. Εσύ. Εμείς; Αυτοί;

Ηδονή. Σωματική. Ψυχική. Ερωτική. Φαντασιακή.

Το μίσος. Η εκδίκηση. Η μανία.

Οι ιδεοληψίες. Η Μοίρα. Η διαμόρφωση του συλλογικού ασυνείδητου. Η δύναμη των πεποιθήσεων.

 

 

Μήπως το ανθρώπινο δράμα ξεκινά από τη μη αποδοχή της διαφορετικότητας των δύο φύλων; Από τη μη εμπέδωση της ισότητας και τη μη συνειδητοποίηση της καθ’ όλα ισοδύναμης αξίας τους; Των ίσων δικαιωμάτων τους στην ελευθερία, στην αυτονομία, στην κοινωνία, στη ζωή; Μήπως όλα τα δεινά ξεκινούν από το «χώρια», την ώρα της εγκατάλειψης του «μαζί»;

Σήμερα; Πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα; Τι κατάφερε ο λεγόμενος «πολιτισμός» πέρα από την τεχνολογική πλημμύρα; Τι βήματα έχει κάνει ο άνθρωπος εμπρός; Τι έχει κατορθώσει μετά από τόση γνώση, τόση πληροφορία, τόση επιστήμη, τόση τέχνη, τόση φιλοσοφία, τόσες γενεές μετά;

Γιατί αυτό το θεατρικό, είναι ακόμη σύγχρονο;

Τι σημαίνει άραγε η τελευταία φράση του έργου:

«Θέλω τον κόσμο να κόψω στα δύο. Να κατοικήσω στο κενό ανάμεσα Εγώ. Ούτε γυναίκα, ούτε άντρας»;

 

 

Οι συντελεστές της παράστασης.

 

  • Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
    Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
    Διασκευή-δραματουργική επεξεργασία: Δημήτρης Καραντζάς, Θεοδώρα Καπράλου
    Μουσική: Ανρί Κεργκομάρ
  • Σκηνικά: Ελένη Μανωλοπούλου
  • Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
  • Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
  • Κίνηση: Χρήστος Παπαδόπουλος
  • Βοηθός σκηνοθέτη: Θεοδώρα Καπράλου
  • Βοηθός Σκηνογράφου: Κατερίνα Αριανούτσου και Αλέξανδρος Γαρναβός

 

Παίζουν: Γιώργος Γάλλος (Μήδεια), Χρήστος Λούλης (Ιάσων, Κρέοντας, Παιδαγωγός, Αιγέας,), Μιχάλης Σαράντης (Χορός, Άγγελος, Τροφός)

 

 

* Ο Γιώργος Ρούσκας είναι ποιητής

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top